Ósýnilega hjálparsveitin: Aðstandendur fólks með heilabilun Agnes Ýr Aðalsteinsdóttir, Íris Harpa Hilmarsdóttir og María Haukdal skrifa 9. maí 2022 08:30 Úrræðaleysi í málefnum aldraða hefur verið hávær umræða í samfélaginu og birti Kveikur nýverið þátt sem sýnir veruleika aldraðra í dag. Því miður er þetta ástand sem varað hefur lengi. Í þessum pistli verður einblínt á aðstandendur einstaklinga með heilabilun. Þar sem nú fer að líða að kosningum verður forvitnilegt að sjá hvað ríkisstjórnin og sveitarfélögin ætla sér í þessum málaflokki. Við lifum í Samfélagi þar sem algengi heilabilunar fer vaxandi og er heilabilun helsta orsök færniskerðingar og ósjálfstæðis hjá öldruðum um allan heim. Fjölgun aldraðra í heiminum fer vaxandi næstu árin og þar af leiðandi þeim sem eru með heilabilun. Ef við horfum á Ísland þá voru 50.722 með heilabilun árið 2019 þ.e. 65 ára og eldri. Gert er ráð fyrir að árið 2060 verði þessi tala komin í 110.738 og er það aukning upp á 118%. Á heimsvísu eru flestir einstaklingar sem eru með heilabilun í umönnun aðstandenda á meðan þeir búa heima. Aðstandendur einstaklinga með heilabilun er fjölbreyttur hópur sem inniber einstaklinga á mismunandi aldri, kyni og menningu. Víða hafa þessir umönnunaraðilar verið kallaðir ósýnilega hjálparsveitin vegna þess að aðstoð þeirra fer fram án eftirtektar og fær sjaldan viðurkenningu en er engu að síður mikilvægur hlekkur í heilbrigðisþjónustunni. Ef við horfum bara á Ísland þá sjá umönnunaraðilar hlutfallslega meira um óformlega heilbrigðisþjónustu, heldur en aðilar í svipaðri stöðu í öðrum Evrópulöndum. Þar sem aðstandendur einstaklinga með heilabilun gegna þessu mikilvæga hlutverki nánast þakkar og launa laust, verðum við að muna eftir og hlúa að þeim vegna þess að umönnunarbyrðin skerðir oftar en ekki lífsgæði þeirra og heilsu. Hvað geta iðjuþjálfar gert? Iðjuþjálfar nota iðju í allri sinni þjálfun. Iðja er allt sem við þurfum að gera, viljum gera og ætlast er til að við gerum. Þátttaka í mikilvægum hlutverkum og iðju er grundvöllur fyrir innihaldsríku lífi og því er öllum mikilvægt að stunda iðju sem hefur gildi fyrir einstaklinginn, þar sem það stuðlar að bættri heilsu og lífsgæðum. Hugmyndafræði iðjuþjálfa lýtur að iðju fólks sem og innri þátta á borð við vilja, vana og eigin áhrifamátt, þessir þættir eru síðan skoðaðir í samspili við umhverfi, iðju, einstakling, eigin getu og kröfur sem gerðar eru. Iðjuþjálfar reyna eftir fremsta megni að starfa eftir skjólstæðingsmiðaðri nálgun sem er hentug fyrir þennan margbreytilega hóp. Iðjuþjálfar horfa heildrænt á einstaklinginn auk þess sem starf þeirra snýst að miklu leyti um að finna jafnvægi í daglegu lífi, aðstandendur fólks með heilabilun skortir oft jafnvægi í daglegu lífi, þeir hætta með tímanum að sinna sjálfum sér og sínum áhugamálum, einangra sig félagslega og eftir því sem sjúkdómurinn ágerist fer líf aðstandenda að snúast meir og meir um einstaklingin með heilabilunina og öllu öðru er ýtt til hliðar. Iðjuþjálfar eru í góðri stöðu til að veita umönnunaraðilum stuðning og ýta undir valdeflingu þeirra. Þeir geta veitt aðstoð varðandi upplýsingaleit t.d. varðandi réttindi og þjónustu sem í boði er. Iðjuþjálfar geta metið hjálpartækjaþörf inn á heimili fólks og aðstoðað við pöntun þeirra. Þá geta iðjuþjálfar veitt aðstoð við að efla, breyta og aðlaga iðju sem gæti verið aðstandendum gagnleg til að finna áhuga sinn aftur, iðjuþjálfar geta stutt aðstandendur við að búa til rútínu eða skipulag sem stuðlar að því að auðvelda aðstandendum að sinna eigin umsjá, þátttöku í félagslegum athöfnum og taka virkan þátt í samfélaginu á nýjan leik. Iðjuþjálfar eru lausnamiðuð starfsstétt og ýta undir að skjólstæðingur finni leiðir til að stunda mikilvæga iðju og athafnir s.s. með því að aðlaga iðju sem hjón eða aðstandendur vilja stunda með veika ástvini sínum. Þetta er til að mynda iðja sem er þeim mikilvægt að stunda en hefur dottið niður vegna veikindanna. Iðjuþjálfar geta auk þess sinnt fræðslu um málefni sem aðstandendum finnst mikilvægt að fræðast betur um. Við fögnum því að á höfuðborgarsvæðinu er starfrækt þjónustumiðstöðin Seiglan sem er í samstarfi við Alzheimersamtökin. Starfsemi Seiglunnar kemur einnig til móts við þarfir aðstandenda að einhverju leyti. Þjónustan er tiltölulega ný og vonumst við til þess að hún verði þróuð áfram og komið verði á samstarfi víðsvegar á landsbyggðinni svo að allir hafi jafnt aðgengi óháð búsetu. Flest okkar ná að verða öldruð og viljum við lifa við farsæla öldrun. Til þess að svo geti orðið þá þarf að huga að forvörnum og grípa aðstandendur snemma á ferlinu með snemmtækri íhlutun. Höfundar eru nemar í starfsréttindanámi í iðjuþjálfun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Eldri borgarar Mest lesið Halldór 24.05.2025 Halldór Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Sjá meira
Úrræðaleysi í málefnum aldraða hefur verið hávær umræða í samfélaginu og birti Kveikur nýverið þátt sem sýnir veruleika aldraðra í dag. Því miður er þetta ástand sem varað hefur lengi. Í þessum pistli verður einblínt á aðstandendur einstaklinga með heilabilun. Þar sem nú fer að líða að kosningum verður forvitnilegt að sjá hvað ríkisstjórnin og sveitarfélögin ætla sér í þessum málaflokki. Við lifum í Samfélagi þar sem algengi heilabilunar fer vaxandi og er heilabilun helsta orsök færniskerðingar og ósjálfstæðis hjá öldruðum um allan heim. Fjölgun aldraðra í heiminum fer vaxandi næstu árin og þar af leiðandi þeim sem eru með heilabilun. Ef við horfum á Ísland þá voru 50.722 með heilabilun árið 2019 þ.e. 65 ára og eldri. Gert er ráð fyrir að árið 2060 verði þessi tala komin í 110.738 og er það aukning upp á 118%. Á heimsvísu eru flestir einstaklingar sem eru með heilabilun í umönnun aðstandenda á meðan þeir búa heima. Aðstandendur einstaklinga með heilabilun er fjölbreyttur hópur sem inniber einstaklinga á mismunandi aldri, kyni og menningu. Víða hafa þessir umönnunaraðilar verið kallaðir ósýnilega hjálparsveitin vegna þess að aðstoð þeirra fer fram án eftirtektar og fær sjaldan viðurkenningu en er engu að síður mikilvægur hlekkur í heilbrigðisþjónustunni. Ef við horfum bara á Ísland þá sjá umönnunaraðilar hlutfallslega meira um óformlega heilbrigðisþjónustu, heldur en aðilar í svipaðri stöðu í öðrum Evrópulöndum. Þar sem aðstandendur einstaklinga með heilabilun gegna þessu mikilvæga hlutverki nánast þakkar og launa laust, verðum við að muna eftir og hlúa að þeim vegna þess að umönnunarbyrðin skerðir oftar en ekki lífsgæði þeirra og heilsu. Hvað geta iðjuþjálfar gert? Iðjuþjálfar nota iðju í allri sinni þjálfun. Iðja er allt sem við þurfum að gera, viljum gera og ætlast er til að við gerum. Þátttaka í mikilvægum hlutverkum og iðju er grundvöllur fyrir innihaldsríku lífi og því er öllum mikilvægt að stunda iðju sem hefur gildi fyrir einstaklinginn, þar sem það stuðlar að bættri heilsu og lífsgæðum. Hugmyndafræði iðjuþjálfa lýtur að iðju fólks sem og innri þátta á borð við vilja, vana og eigin áhrifamátt, þessir þættir eru síðan skoðaðir í samspili við umhverfi, iðju, einstakling, eigin getu og kröfur sem gerðar eru. Iðjuþjálfar reyna eftir fremsta megni að starfa eftir skjólstæðingsmiðaðri nálgun sem er hentug fyrir þennan margbreytilega hóp. Iðjuþjálfar horfa heildrænt á einstaklinginn auk þess sem starf þeirra snýst að miklu leyti um að finna jafnvægi í daglegu lífi, aðstandendur fólks með heilabilun skortir oft jafnvægi í daglegu lífi, þeir hætta með tímanum að sinna sjálfum sér og sínum áhugamálum, einangra sig félagslega og eftir því sem sjúkdómurinn ágerist fer líf aðstandenda að snúast meir og meir um einstaklingin með heilabilunina og öllu öðru er ýtt til hliðar. Iðjuþjálfar eru í góðri stöðu til að veita umönnunaraðilum stuðning og ýta undir valdeflingu þeirra. Þeir geta veitt aðstoð varðandi upplýsingaleit t.d. varðandi réttindi og þjónustu sem í boði er. Iðjuþjálfar geta metið hjálpartækjaþörf inn á heimili fólks og aðstoðað við pöntun þeirra. Þá geta iðjuþjálfar veitt aðstoð við að efla, breyta og aðlaga iðju sem gæti verið aðstandendum gagnleg til að finna áhuga sinn aftur, iðjuþjálfar geta stutt aðstandendur við að búa til rútínu eða skipulag sem stuðlar að því að auðvelda aðstandendum að sinna eigin umsjá, þátttöku í félagslegum athöfnum og taka virkan þátt í samfélaginu á nýjan leik. Iðjuþjálfar eru lausnamiðuð starfsstétt og ýta undir að skjólstæðingur finni leiðir til að stunda mikilvæga iðju og athafnir s.s. með því að aðlaga iðju sem hjón eða aðstandendur vilja stunda með veika ástvini sínum. Þetta er til að mynda iðja sem er þeim mikilvægt að stunda en hefur dottið niður vegna veikindanna. Iðjuþjálfar geta auk þess sinnt fræðslu um málefni sem aðstandendum finnst mikilvægt að fræðast betur um. Við fögnum því að á höfuðborgarsvæðinu er starfrækt þjónustumiðstöðin Seiglan sem er í samstarfi við Alzheimersamtökin. Starfsemi Seiglunnar kemur einnig til móts við þarfir aðstandenda að einhverju leyti. Þjónustan er tiltölulega ný og vonumst við til þess að hún verði þróuð áfram og komið verði á samstarfi víðsvegar á landsbyggðinni svo að allir hafi jafnt aðgengi óháð búsetu. Flest okkar ná að verða öldruð og viljum við lifa við farsæla öldrun. Til þess að svo geti orðið þá þarf að huga að forvörnum og grípa aðstandendur snemma á ferlinu með snemmtækri íhlutun. Höfundar eru nemar í starfsréttindanámi í iðjuþjálfun.
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun