Rugla sjónvarpslæknar saman hættu og áhættu? Erling Óskar Kristjánsson skrifar 14. febrúar 2022 08:30 Við fjölskyldan smituðumst nýverið af veirunni fræknu, en nú hefur hún sennilega sýkt um 40% þjóðarinnar (1). Við fengum skammvinn og væg einkenni, eins og flestir. Á samfélagsmiðlum óska hundruð manna einkennalausum áhrifavöldum góðs bata. Hvernig nær maður bata ef það er ekkert að manni? Við einkennalausan Bjarna Ben sagði einn: „Vonandi lifir þú þetta af.“ Fólk sem fær væg eða engin einkenni er sagt heppið. Til að róa áhyggjur fólks tilkynna sumir einkennaleysi sitt, en þora vart að lýsa reynslu sinni, ella verði þeir ásakaðir um að gera lítið úr veirunni. Eftir standa litríkar lýsingar af verstu tilfellunum, sem gefa villandi mynd. Heppninnar vegna eru lýsingar flestra einskis virði. Þetta er öfugsnúið eins og svo margt annað í umræðunni. Upp er niður og niður er upp. Raunveruleikinn er þessi: 98% á göngudeildar einkennalitlir eða einkennalausir. 0,15% þeirra sem eru í einangrun liggja á spítala vegna COVID-19 (2). 0,06% þeirra sem hafa greinst hér á landi hafa látið lífið með eða vegna COVID-19. Það er ekki heppni að fá væg eða engin einkenni, enda við því að búast. Þvert á móti er óheppni að veikjast illa. Það er nefnilega óheppni að verða fyrir ólíklegum skaða, en það er ekki heppni að verða fyrir líklegum viðburði. Við getum ekki lifað í ótta við ólíklegar uppákomur og látið óttann stjórna lífi okkar. Þegar litið er fram hjá líkindunum er gjarnan einblínt á það versta sem getur gerst. Hættu og áhættu er ruglað saman. Hætta er eiginleiki sem getur valdið tjóni eða skaða. Áhætta er hins vegar hugtak sem lýsir alvarleika mögulegrar hættu og líkum á því að verða fyrir henni. Þessi ruglingur á hugtökum gerir manni ófært um að framkvæma áhættumat og taka þannig útreiknaða áhættu. Það verður ómögulegt að áætla ásættanlegan fórnarkostnað. Þessi hugsunarháttur hefur verið gegnumgangandi í faraldrinum. Hann endurspeglast í aðgerðum sem beinast að heilbrigðum ungmennum og börnum. Upp undir helmingur barna sem smitast er bókstaflega einkennalaus. Önnur fá kvef eða flensulík einkenni. Langvarandi fylgikvillar eru fátíðir og sjaldnast alvarlegir. Ekkert af þeim 3.200 börnum á aldrinum 5-11 ára sem greindust með kórónuveiruna fyrir 5. janúar þessa árs þurfti að leggjast inn á spítala (3). Líkur á alvarlegum veikindum eru hverfandi. Flensa og sumar aðrar umgangspestir eru jafnvel hættulegri börnum en þessi kórónuveira. Ekkert heiðarlegt áhættumat getur réttlætt þær aðgerðir sem yfirvöld hafa beitt gegn þessum hópum, enda er fórnarkostnaðurinn mikill. Sem dæmi má nefna rökin fyrir bólusetningu 5-11 ára barna. Þau byggðu varla á áhættumati, heldur var að miklu leyti einblínt á það versta sem getur gerst. “Smit meðal barna geta valdið alvarlegum veikindum þótt það sé sjaldgæft”. Langvarandi fylgikvillar hafa verið lítið rannsakaðir en virðast vera miklu sjaldgæfari hjá börnum en hjá fullorðnum, en þeir eru til. Þó svo að 90% smitist af hinu ofurvæga ómíkron afbrigði, getur barn smitast af delta, og við „vitum hvað delta getur gert”. Sérfræðingar eru ekki ónæmir fyrir þessum rökvillum. Í umfjöllunum sínum og ráðleggingum hafa sjónvarpslæknar iðulega lagt ofuráherslu á hættu frekar en áhættu. Þannig hafa þeir alið á ótta í stað þess að upplýsa almenning á uppbyggilegan máta. Þegar þeir bregðast okkur verðum við að vera á varðbergi, tilbúin að rýna í líkindi og beita gagnrýnni hugsun. Neðanmálsgreinar: Þann 13. febrúar voru 86 þúsund staðfest smit hér á landi (um 25% þjóðarinnar), en samkvæmt túlkun sóttvarnalæknis (03.02.2022) á fyrstu niðurstöðum úr rannsókn Íslenskrar Erfðagreiningar “má ætla að rúmlega helmingi fleiri hafi raunverulega sýkst en greinst hafa”. Þann 13. febrúar voru rúmlega 10 þúsund manns í einangrun. 15 lágu á spítalavegnaveirunnar, 17 lágu á spítalameðveiruna (en innlögnin var af öðrum orsökum) og fjórir til viðbótar þar sem orsök innlagnar var óviss. Samkvæmt sóttvarnalækni (05.01.2022): “Ekkert barn á aldrinum 5-11 ára hefur enn sem komið er verið lagt inn á sjúkrahús hér á landi vegna COVID-19”. Þá höfðu um 3.200 börn á þessum aldri greinst með veiruna og lokið einangrun, en mun fleiri höfðu sýkst. Síðan 30. júní 2021 hafa fimmtán einstaklingar undir tvítugu þurft að leggjast inn með eða vegna COVID-19, en þúsundir hafa smitast. Innlagnirnar eru einna helst meðal ungbarna, og barna með undirliggjandi sjúkdóma. Höfundur er B.S. í verkfræði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Síðasti naglinn í líkkistu innanlandsflugs? Eiður Ragnarsson Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir Skoðun Hrunráðherrar og reynsluboltar Samfylkingarinnar Inga Sæland Skoðun Virðulegur forseti Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Við elskum föt, eða hvað? Magnús Sigurbjörnsson Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun Sjálfstæð Palestína skiptir heiminn máli Steinunn Þóra Árnadóttir Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir Skoðun Skjáhætta í umferð Gunnar Geir Gunnarsson,Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Munu kosningar bjarga Bretlandi? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Hvers konar bull er þetta ! Fjölnir Sæmundsson skrifar Skoðun Líkhús Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Hafnarfjarðarbæjar – Þjóðgarð á Reykjanes Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Svar til Páls Winkel Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Síðasti naglinn í líkkistu innanlandsflugs? Eiður Ragnarsson skrifar Skoðun Forseti lýðveldisins Erlingur Hansson skrifar Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar Skoðun Við elskum föt, eða hvað? Magnús Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Virðulegur forseti Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæð Palestína skiptir heiminn máli Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skjáhætta í umferð Gunnar Geir Gunnarsson,Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Baldur er mitt örugga val Valgerður Janusdóttir skrifar Skoðun Hrunráðherrar og reynsluboltar Samfylkingarinnar Inga Sæland skrifar Skoðun Ég kýs Baldur Guðrún Rögnvaldardóttir skrifar Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónustan og vaskurinn Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Þráhyggja Björns Bjarnasonar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Nálægð við stjórnmálin – Ólafur Ragnar og Katrín Össur Skarphéðinsson skrifar Skoðun Einföld og afgerandi skref í þágu líffræðilegrar fjölbreytni Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Hvernig standa sveitarfélögin sig í stafrænni þróun? Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Vald spillir Anna Magnúsdóttir skrifar Skoðun Af hverju skjólshús? Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring skrifar Skoðun Almannahagur eða nýfrjálshyggja? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Halla Hrund – forseti fyrir almanna heill Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Hvað veit ég? Ég er bara fangi! Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Sundtískan Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Olía á eld átaka Hópur fólks í Íslenska náttúruverndarsjóðnum skrifar Sjá meira
Við fjölskyldan smituðumst nýverið af veirunni fræknu, en nú hefur hún sennilega sýkt um 40% þjóðarinnar (1). Við fengum skammvinn og væg einkenni, eins og flestir. Á samfélagsmiðlum óska hundruð manna einkennalausum áhrifavöldum góðs bata. Hvernig nær maður bata ef það er ekkert að manni? Við einkennalausan Bjarna Ben sagði einn: „Vonandi lifir þú þetta af.“ Fólk sem fær væg eða engin einkenni er sagt heppið. Til að róa áhyggjur fólks tilkynna sumir einkennaleysi sitt, en þora vart að lýsa reynslu sinni, ella verði þeir ásakaðir um að gera lítið úr veirunni. Eftir standa litríkar lýsingar af verstu tilfellunum, sem gefa villandi mynd. Heppninnar vegna eru lýsingar flestra einskis virði. Þetta er öfugsnúið eins og svo margt annað í umræðunni. Upp er niður og niður er upp. Raunveruleikinn er þessi: 98% á göngudeildar einkennalitlir eða einkennalausir. 0,15% þeirra sem eru í einangrun liggja á spítala vegna COVID-19 (2). 0,06% þeirra sem hafa greinst hér á landi hafa látið lífið með eða vegna COVID-19. Það er ekki heppni að fá væg eða engin einkenni, enda við því að búast. Þvert á móti er óheppni að veikjast illa. Það er nefnilega óheppni að verða fyrir ólíklegum skaða, en það er ekki heppni að verða fyrir líklegum viðburði. Við getum ekki lifað í ótta við ólíklegar uppákomur og látið óttann stjórna lífi okkar. Þegar litið er fram hjá líkindunum er gjarnan einblínt á það versta sem getur gerst. Hættu og áhættu er ruglað saman. Hætta er eiginleiki sem getur valdið tjóni eða skaða. Áhætta er hins vegar hugtak sem lýsir alvarleika mögulegrar hættu og líkum á því að verða fyrir henni. Þessi ruglingur á hugtökum gerir manni ófært um að framkvæma áhættumat og taka þannig útreiknaða áhættu. Það verður ómögulegt að áætla ásættanlegan fórnarkostnað. Þessi hugsunarháttur hefur verið gegnumgangandi í faraldrinum. Hann endurspeglast í aðgerðum sem beinast að heilbrigðum ungmennum og börnum. Upp undir helmingur barna sem smitast er bókstaflega einkennalaus. Önnur fá kvef eða flensulík einkenni. Langvarandi fylgikvillar eru fátíðir og sjaldnast alvarlegir. Ekkert af þeim 3.200 börnum á aldrinum 5-11 ára sem greindust með kórónuveiruna fyrir 5. janúar þessa árs þurfti að leggjast inn á spítala (3). Líkur á alvarlegum veikindum eru hverfandi. Flensa og sumar aðrar umgangspestir eru jafnvel hættulegri börnum en þessi kórónuveira. Ekkert heiðarlegt áhættumat getur réttlætt þær aðgerðir sem yfirvöld hafa beitt gegn þessum hópum, enda er fórnarkostnaðurinn mikill. Sem dæmi má nefna rökin fyrir bólusetningu 5-11 ára barna. Þau byggðu varla á áhættumati, heldur var að miklu leyti einblínt á það versta sem getur gerst. “Smit meðal barna geta valdið alvarlegum veikindum þótt það sé sjaldgæft”. Langvarandi fylgikvillar hafa verið lítið rannsakaðir en virðast vera miklu sjaldgæfari hjá börnum en hjá fullorðnum, en þeir eru til. Þó svo að 90% smitist af hinu ofurvæga ómíkron afbrigði, getur barn smitast af delta, og við „vitum hvað delta getur gert”. Sérfræðingar eru ekki ónæmir fyrir þessum rökvillum. Í umfjöllunum sínum og ráðleggingum hafa sjónvarpslæknar iðulega lagt ofuráherslu á hættu frekar en áhættu. Þannig hafa þeir alið á ótta í stað þess að upplýsa almenning á uppbyggilegan máta. Þegar þeir bregðast okkur verðum við að vera á varðbergi, tilbúin að rýna í líkindi og beita gagnrýnni hugsun. Neðanmálsgreinar: Þann 13. febrúar voru 86 þúsund staðfest smit hér á landi (um 25% þjóðarinnar), en samkvæmt túlkun sóttvarnalæknis (03.02.2022) á fyrstu niðurstöðum úr rannsókn Íslenskrar Erfðagreiningar “má ætla að rúmlega helmingi fleiri hafi raunverulega sýkst en greinst hafa”. Þann 13. febrúar voru rúmlega 10 þúsund manns í einangrun. 15 lágu á spítalavegnaveirunnar, 17 lágu á spítalameðveiruna (en innlögnin var af öðrum orsökum) og fjórir til viðbótar þar sem orsök innlagnar var óviss. Samkvæmt sóttvarnalækni (05.01.2022): “Ekkert barn á aldrinum 5-11 ára hefur enn sem komið er verið lagt inn á sjúkrahús hér á landi vegna COVID-19”. Þá höfðu um 3.200 börn á þessum aldri greinst með veiruna og lokið einangrun, en mun fleiri höfðu sýkst. Síðan 30. júní 2021 hafa fimmtán einstaklingar undir tvítugu þurft að leggjast inn með eða vegna COVID-19, en þúsundir hafa smitast. Innlagnirnar eru einna helst meðal ungbarna, og barna með undirliggjandi sjúkdóma. Höfundur er B.S. í verkfræði.
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun
Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun