Hver á að gæta íslenskrar náttúru? Auður Önnu Magnúsdóttir skrifar 3. desember 2021 09:01 Í Kastljósi á mánudagskvöld sat forsætisráðherra nýrrar ríkisstjórnar fyrir svörum um nýjan stjórnarsáttmála. Hún var meðal annars spurð út í algjöra fjarveru náttúruverndar í sáttmálanum. Svör hennar voru mikil vonbrigði fyrir náttúruverndarfólk. Verndun hálendisins Í sáttmálanum kemur fram að engar tilraunir verða gerðar til þess að efla vernd Hálendisins, sem er eitt stærsta og mikilvægasta náttúruverndar- og byggðaþróunarmál síðari ára á Íslandi. Í stað þess að taka heildstætt á verndun á víðernum og náttúru hálendisins á að friða jökla á Hálendinu og fella svæði sem þegar njóta verndar undir Vatnajökulsþjóðgarð. Þetta þýðir í raun óbreytt ástand á næstu fjórum árum. Spurð um þetta svaraði forsætisráðherra að andstaðan hefði verið mikil. Það er vissulega rétt. En rannsóknir sýna að fleiri eru fylgjandi áformum um þjóðgarð en á móti. Það hefur alltaf verið vitað að skammtímahagsmunir fárra sem hafa aðrar hugmyndir um verndun hálendisins yrði fyrirstaða sem þyrfti að yfirvinna. Til þess veljum við leiðtoga sem kenna sig við náttúruvernd. Ríkisstjórnin hefur því skilið þetta risastóra náttúruverndarmál eftir í reiðuleysi vegna andstöðu sem alltaf var vitað að yrði til staðar. Umhverfisráðuneytið Nýtt umhverfisráðuneyti verður líka orkumálaráðuneyti sem þýðir að mikil hætta er á því að enginn ráðherra gætir hagsmuna náttúrunnar við ríkisstjórnarborðið. Sá sem hefur það hlutverk á einnig að gegna hlutverki ráðherra virkjana. Spurð út í þetta benti Katrín á að ráðuneytið hefði heitið umhverfis- og auðlindaráðuneyti og hugsunin hefði verið að ráðuneytið fengist líka við auðlindamál. Það er rétt að því leyti að hugmyndin var að umhverfis- og auðlindaráðuneytið veitti öðrum ráðuneytum aðhald sem færu með málefni nýtingar. Þetta væri þá samtal og samspil ráðuneyti þar sem til dæmis sjávarútvegsráðuneytið færi með málefni nýtingar en rannsóknir og eftirlit með auðlindinni væri hjá umhverfis- og auðlindaráðuneyti í gegnum Hafrannsóknastofnun sem myndi heyra undir það. Sama átti að gilda um orkumálin; Orkustofnun heyrir undir atvinnuvegaráðuneytið og veitir leyfi til rannsókna og virkjana en umhverfis- og auðlindaráðuneyti hefði umsjón með verndun landssvæða og rammaáætlun til að greina hvar væri heppilegast að virkja ef sýna mætti fram á með haldbærum rökum að þörf væri fyrir frekari orkuöflun. Nýr stjórnarsáttmáli rýfur þetta samtal algjörlega og setur nýtinguna og verndina á sömu hendi. Forsætisráðherra gat ekki gefið neinar góðar skýringar á þessari breytingu. Sömu sögu er að segja um að skipulagsmálin sem eru nú tekin út úr umhverfisráðuneytinu. Þar með eru rofin tengingin á milli náttúruverndar og skipulagsmála sveitarfélaga. Þeim er komið fyrir í sama ráðuneyti og Vegagerðin; þar eru sem sagt úlfur og lamb sett undir sama þak. Rammaáætlun Rammaáætlun sem er orðin meira en 5 ára gömul, er nú á þingmálaskrá vorþingsins en síðasta ríkisstjórn kaus að leggja rammaáætlun fram á seint á síðasta þingi kjörtímabilsins sem varð til þess að hún var ekki afgreidd. Aðspurð um að rammaáætlun verði stokkuð upp og Alþingi eigi að stækka biðflokk rammaáætlunar þrjú, svaraði forsætisráðherra að Vinstri- græn vildu með þessu að rammaáætlun yrði samþykkt. Vissulega verður að samþykkja hana til að hún öðlist gildi. En forsenda rammaáætlunar er faglegt mat og Alþingi verður því að beita vönduðum faglegum rökum ef breyta á framkominni uppröðun. Með því að stækka biðflokk án viðunandi röksemdafærslu tekur aðkoma Alþingis að málinu á sig mynd hrossakaupa og inngripa í faglegt ferli. Rammaáætlun er grundvallartæki til þess að verjast þeim gríðarlega fjársterku aðilum sem vilja leggja undir sig íslenska náttúru og spilla henni í sókn sinni að meiri gróða. Útspilið í stjórnarsáttmálinu virðist hrein uppgjöf fyrir þessum öflugu aðilum. Hvar er náttúruverndin? Svör forsætisráðherra í Kastljósi voru því mikil vonbrigði. Náttúruverndarsjónarmiði hafa gengisfallið í framkomnum áformum ríkisstjórnarinnar og útskýringum forsætisráðherra. Forsætisráðherra verður að geta útskýrt viðhorf sín betur en henni tókst í framangreindum þætti og byggja upp traust og trúverðugleika um að mikilvægi náttúruverndar sé tekið alvarlega í hennar nýju ríkisstjórn. Við bíðum og vonum, og verðum á varðbergi. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Auður Önnu Magnúsdóttir Umhverfismál Mest lesið Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Sjá meira
Í Kastljósi á mánudagskvöld sat forsætisráðherra nýrrar ríkisstjórnar fyrir svörum um nýjan stjórnarsáttmála. Hún var meðal annars spurð út í algjöra fjarveru náttúruverndar í sáttmálanum. Svör hennar voru mikil vonbrigði fyrir náttúruverndarfólk. Verndun hálendisins Í sáttmálanum kemur fram að engar tilraunir verða gerðar til þess að efla vernd Hálendisins, sem er eitt stærsta og mikilvægasta náttúruverndar- og byggðaþróunarmál síðari ára á Íslandi. Í stað þess að taka heildstætt á verndun á víðernum og náttúru hálendisins á að friða jökla á Hálendinu og fella svæði sem þegar njóta verndar undir Vatnajökulsþjóðgarð. Þetta þýðir í raun óbreytt ástand á næstu fjórum árum. Spurð um þetta svaraði forsætisráðherra að andstaðan hefði verið mikil. Það er vissulega rétt. En rannsóknir sýna að fleiri eru fylgjandi áformum um þjóðgarð en á móti. Það hefur alltaf verið vitað að skammtímahagsmunir fárra sem hafa aðrar hugmyndir um verndun hálendisins yrði fyrirstaða sem þyrfti að yfirvinna. Til þess veljum við leiðtoga sem kenna sig við náttúruvernd. Ríkisstjórnin hefur því skilið þetta risastóra náttúruverndarmál eftir í reiðuleysi vegna andstöðu sem alltaf var vitað að yrði til staðar. Umhverfisráðuneytið Nýtt umhverfisráðuneyti verður líka orkumálaráðuneyti sem þýðir að mikil hætta er á því að enginn ráðherra gætir hagsmuna náttúrunnar við ríkisstjórnarborðið. Sá sem hefur það hlutverk á einnig að gegna hlutverki ráðherra virkjana. Spurð út í þetta benti Katrín á að ráðuneytið hefði heitið umhverfis- og auðlindaráðuneyti og hugsunin hefði verið að ráðuneytið fengist líka við auðlindamál. Það er rétt að því leyti að hugmyndin var að umhverfis- og auðlindaráðuneytið veitti öðrum ráðuneytum aðhald sem færu með málefni nýtingar. Þetta væri þá samtal og samspil ráðuneyti þar sem til dæmis sjávarútvegsráðuneytið færi með málefni nýtingar en rannsóknir og eftirlit með auðlindinni væri hjá umhverfis- og auðlindaráðuneyti í gegnum Hafrannsóknastofnun sem myndi heyra undir það. Sama átti að gilda um orkumálin; Orkustofnun heyrir undir atvinnuvegaráðuneytið og veitir leyfi til rannsókna og virkjana en umhverfis- og auðlindaráðuneyti hefði umsjón með verndun landssvæða og rammaáætlun til að greina hvar væri heppilegast að virkja ef sýna mætti fram á með haldbærum rökum að þörf væri fyrir frekari orkuöflun. Nýr stjórnarsáttmáli rýfur þetta samtal algjörlega og setur nýtinguna og verndina á sömu hendi. Forsætisráðherra gat ekki gefið neinar góðar skýringar á þessari breytingu. Sömu sögu er að segja um að skipulagsmálin sem eru nú tekin út úr umhverfisráðuneytinu. Þar með eru rofin tengingin á milli náttúruverndar og skipulagsmála sveitarfélaga. Þeim er komið fyrir í sama ráðuneyti og Vegagerðin; þar eru sem sagt úlfur og lamb sett undir sama þak. Rammaáætlun Rammaáætlun sem er orðin meira en 5 ára gömul, er nú á þingmálaskrá vorþingsins en síðasta ríkisstjórn kaus að leggja rammaáætlun fram á seint á síðasta þingi kjörtímabilsins sem varð til þess að hún var ekki afgreidd. Aðspurð um að rammaáætlun verði stokkuð upp og Alþingi eigi að stækka biðflokk rammaáætlunar þrjú, svaraði forsætisráðherra að Vinstri- græn vildu með þessu að rammaáætlun yrði samþykkt. Vissulega verður að samþykkja hana til að hún öðlist gildi. En forsenda rammaáætlunar er faglegt mat og Alþingi verður því að beita vönduðum faglegum rökum ef breyta á framkominni uppröðun. Með því að stækka biðflokk án viðunandi röksemdafærslu tekur aðkoma Alþingis að málinu á sig mynd hrossakaupa og inngripa í faglegt ferli. Rammaáætlun er grundvallartæki til þess að verjast þeim gríðarlega fjársterku aðilum sem vilja leggja undir sig íslenska náttúru og spilla henni í sókn sinni að meiri gróða. Útspilið í stjórnarsáttmálinu virðist hrein uppgjöf fyrir þessum öflugu aðilum. Hvar er náttúruverndin? Svör forsætisráðherra í Kastljósi voru því mikil vonbrigði. Náttúruverndarsjónarmiði hafa gengisfallið í framkomnum áformum ríkisstjórnarinnar og útskýringum forsætisráðherra. Forsætisráðherra verður að geta útskýrt viðhorf sín betur en henni tókst í framangreindum þætti og byggja upp traust og trúverðugleika um að mikilvægi náttúruverndar sé tekið alvarlega í hennar nýju ríkisstjórn. Við bíðum og vonum, og verðum á varðbergi. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar.
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun