Báru út póst á aðfangadagskvöld 16. janúar 2005 00:01 Nú fyrir jólin kom út bókin "Póstsaga Íslands 1873-1935" eftir Heimi Þorleifsson sagnfræðing. Bókin er á fimmta hundrað síður og fjallar um það tímabil, þegar raunveruleg póstþjónusta verður til í landinu. Heimir sendi fyrir nokkrum árum frá sér bók um póstsöguna 1776 - 1873. Þótt menn telji pósþjónustu hafa hafist hér 1776, þá var fyrst og fremst um embættisbréf að ræða, og embættismenn önnuðust þjónustuna sem aukaverk frá öðrum störfum. Sjaldgæft var að almenningur notaði sér þessa póstþjónustu þótt dæmi séu til þess og raunveruleg almenn og sjálfstæð póstþjónusta er ekki til á þessum tíma. 1873 er skipaður póstmeistari hér, frímerki eru tekin í notkun og menn ráðnir til bréfhirðingar og póstflutninga. Tímamótin náðu tali af Heimi Þorleifssyni og spurðu hann um efni bókarinnar og tilurð. "Ég hóf að vinna að þessu 1986, fyrir Póst og Síma og fyrsta verkið var bókin "Söguþræðir símans". Þá vann ég þetta með öðru, var kennari í Menntaskólanum í Reykjavík. En nú hef ég getað sinnt þessu í fullu starfi í nokkur ár og þá unnið að póstsögunni. Seinustu árin, eftir breytingarnar í eignarhaldi og rekstri póstsins hef ég unnið að þessu á vegum samgönguráðuneytisins. En Íslandspóstur hefur stutt þetta dyggilega." Af hverju miðarðu við 1873? "Þá verður til hin eiginlega, sjálfstæða póstþjónusta í landinu. Frímerki eru prentuð, pósthús er opnað í Reykjavík og menn ráðnir sérstaklega til þess að taka við pósti og flytja hann. Þetta er í raun stórkostleg breyting á starfsmannahaldi hins opinbera. Áður eru bara nokkrir embættismenn við störf, sýslumenn, dómarar, örfáir læknar og nokkur fjöldi presta. En nú bætast við tugir og hundruð manna ef allir eru taldir. Raunar er það svo að heimildir mínar um fyrstu ár póstþjónustunnar eru ekki síst úr bréfum þessara manna. Oftast eru þeir að kvarta um kjör sín og lýsa um leið aðstæðum og atvikum við störfin." En er ekki líka mikil samgöngusaga í þessu verki? "Jú. Ísland hefur þá sérstöðu meðal þjóðanna að hér voru engar almannasamgöngur fyrir. Í öðrum löndum voru t.a.m skipulegar ferðir járnbrauta. Á Íslandi er þessu ekki til að dreifa og því verða póstyfirvöldin að sjá um og skipuleggja þessar ferðir. Nú, samkvæmt stöðulögunum frá 1871 bar Dönum skylda til þess að halda uppi samgöngum við Ísland og þessar ferðir eru nýttar fyrir póst. Það kom í ljós í þessum aathgunum mínum að miklu fleiri ferðir voru farnar milli landa en áður hefur verið talið. Íslendingar taka á hinn bóginn sjálfir að kosta strandsiglingar með póst, farþega og flutning nánast um leið og þeir verða sjálfs sín ráðandi í fjárhagsmálum 1875. Og þessar strandferðir og flóasiglingar eru miklu meiri og mikilvægari en margir halda. Ég fann ágætar heimildir um þetta í skjölum Póstssamgönguráðuneytisins og ég held að ekki hafi fyrr verið tekið saman jafn mikið efni um þetta á einum stað. Nú og svo eru í bókinni fjölmargar myndir, sem sumar hverjar hafa ekki birst áður. Er eitthvað sem kom þér á óvart? "Það var í sjálfu sér margt. En ég get nefnt að ég vissi ekki að Íslendingar hefðu átt póst í hinu fræga skipi Titanic sem fórst 1912. En þarna voru íslensk bréf og póststjórnin varð að greiða mönnum smáræði í bætur fyrir. Annað sem kom mér á óvart var hin geysilega vinnuharka sem tíðkaðist hjá póstmeistaranum. Sem dæmi um þetta má nefna auglýsingu frá Sigurði Briem póstmeistara 1912. Þar kemur fram að menn gátu sett bréf í póst rétt fyrir hádegi á aðfangadag og merkt þau "jólakvöld" og voru bréfin þá borin út á aðfangadagskvöld eftir klukkan sex. Þess má geta að annar tveggja bréfbera í bænum þetta ár var Erlendur í Unuhúsi." Menning Mest lesið Ace Frehley látinn af slysförum Lífið Kasóléttur forystusauður, ungstirni og engilfagrar kanónur Tíska og hönnun „Bíður bara inni í skáp eftir brúðkaupinu“ Tíska og hönnun „Við erum orðlaus yfir hæfileikunum“ Lífið Leikkonur á túr: Fimm verstu rasshausa-ummælin Lífið Ljóstrar upp um kornið sem fyllti mælinn Lífið Hnusað af hreindýraskít á leið upp „fullkomið fjölskyldufjall“ Lífið Slappur smassborgari Gagnrýni Íslensk hönnun á forsíðu Wall Street Journal: „Hún hafði samband við mig á Instagram“ Lífið Hélt auganu en missti af frumsýningu eftir að hafa fengið golfkúlu í andlitið Lífið Fleiri fréttir Ace Frehley látinn af slysförum Íslensk hönnun á forsíðu Wall Street Journal: „Hún hafði samband við mig á Instagram“ Hnusað af hreindýraskít á leið upp „fullkomið fjölskyldufjall“ „Draumar geta ræst“ „Við erum orðlaus yfir hæfileikunum“ Hugmynd Chris Hemsworth að synda í kringum Ísland Ljóstrar upp um kornið sem fyllti mælinn Tíu smart kósýgallar „Stöðugar gaslýsingar“ Federline gríðarlega særandi Tulipop-leiksvæði opnað á Keflavíkurflugvelli Leikkonur á túr: Fimm verstu rasshausa-ummælin „Ef ég vil breyta heiminum þarf ég að byrja á mér sjálfri“ Fékk Laufeyju í afmælið: „Maggi bróðir hefur alltaf verið betri en aðrir að gefa gjafir“ Leyndarmál Móu að hinni fullkomnu kvöldförðun Allt jafnt fyrir lokaspurninguna og spurt var um stað Vakti yfir sofandi sonunum vopnuð hnífi Stíflaður mjólkurkirtill reyndist ólæknandi krabbamein „Lífið gefur okkur mislangan tíma og ég vil nýta minn til hins ýtrasta“ Þúsundir fögnuðu Steinu og sögulegu samstarfi Helen Óttars og Rubin Pollock slá sér upp Alma Möller, Binni Glee og Sigríður Snævarr saman í bíó Plakatarisi og uppáhalds listamaður Spielberg allur Hélt auganu en missti af frumsýningu eftir að hafa fengið golfkúlu í andlitið „Hvetjandi að sjá stelpu með sama húðlit og ég sigra“ Heitasta hámhorfið í haust Pistasíu- og döðludraumur Jönu D'Angelo er látinn Laufey gerist rithöfundur Boðberi jólanna risinn á ný „Hélt að hjartað myndi springa úr brjóstinu“ Sjá meira
Nú fyrir jólin kom út bókin "Póstsaga Íslands 1873-1935" eftir Heimi Þorleifsson sagnfræðing. Bókin er á fimmta hundrað síður og fjallar um það tímabil, þegar raunveruleg póstþjónusta verður til í landinu. Heimir sendi fyrir nokkrum árum frá sér bók um póstsöguna 1776 - 1873. Þótt menn telji pósþjónustu hafa hafist hér 1776, þá var fyrst og fremst um embættisbréf að ræða, og embættismenn önnuðust þjónustuna sem aukaverk frá öðrum störfum. Sjaldgæft var að almenningur notaði sér þessa póstþjónustu þótt dæmi séu til þess og raunveruleg almenn og sjálfstæð póstþjónusta er ekki til á þessum tíma. 1873 er skipaður póstmeistari hér, frímerki eru tekin í notkun og menn ráðnir til bréfhirðingar og póstflutninga. Tímamótin náðu tali af Heimi Þorleifssyni og spurðu hann um efni bókarinnar og tilurð. "Ég hóf að vinna að þessu 1986, fyrir Póst og Síma og fyrsta verkið var bókin "Söguþræðir símans". Þá vann ég þetta með öðru, var kennari í Menntaskólanum í Reykjavík. En nú hef ég getað sinnt þessu í fullu starfi í nokkur ár og þá unnið að póstsögunni. Seinustu árin, eftir breytingarnar í eignarhaldi og rekstri póstsins hef ég unnið að þessu á vegum samgönguráðuneytisins. En Íslandspóstur hefur stutt þetta dyggilega." Af hverju miðarðu við 1873? "Þá verður til hin eiginlega, sjálfstæða póstþjónusta í landinu. Frímerki eru prentuð, pósthús er opnað í Reykjavík og menn ráðnir sérstaklega til þess að taka við pósti og flytja hann. Þetta er í raun stórkostleg breyting á starfsmannahaldi hins opinbera. Áður eru bara nokkrir embættismenn við störf, sýslumenn, dómarar, örfáir læknar og nokkur fjöldi presta. En nú bætast við tugir og hundruð manna ef allir eru taldir. Raunar er það svo að heimildir mínar um fyrstu ár póstþjónustunnar eru ekki síst úr bréfum þessara manna. Oftast eru þeir að kvarta um kjör sín og lýsa um leið aðstæðum og atvikum við störfin." En er ekki líka mikil samgöngusaga í þessu verki? "Jú. Ísland hefur þá sérstöðu meðal þjóðanna að hér voru engar almannasamgöngur fyrir. Í öðrum löndum voru t.a.m skipulegar ferðir járnbrauta. Á Íslandi er þessu ekki til að dreifa og því verða póstyfirvöldin að sjá um og skipuleggja þessar ferðir. Nú, samkvæmt stöðulögunum frá 1871 bar Dönum skylda til þess að halda uppi samgöngum við Ísland og þessar ferðir eru nýttar fyrir póst. Það kom í ljós í þessum aathgunum mínum að miklu fleiri ferðir voru farnar milli landa en áður hefur verið talið. Íslendingar taka á hinn bóginn sjálfir að kosta strandsiglingar með póst, farþega og flutning nánast um leið og þeir verða sjálfs sín ráðandi í fjárhagsmálum 1875. Og þessar strandferðir og flóasiglingar eru miklu meiri og mikilvægari en margir halda. Ég fann ágætar heimildir um þetta í skjölum Póstssamgönguráðuneytisins og ég held að ekki hafi fyrr verið tekið saman jafn mikið efni um þetta á einum stað. Nú og svo eru í bókinni fjölmargar myndir, sem sumar hverjar hafa ekki birst áður. Er eitthvað sem kom þér á óvart? "Það var í sjálfu sér margt. En ég get nefnt að ég vissi ekki að Íslendingar hefðu átt póst í hinu fræga skipi Titanic sem fórst 1912. En þarna voru íslensk bréf og póststjórnin varð að greiða mönnum smáræði í bætur fyrir. Annað sem kom mér á óvart var hin geysilega vinnuharka sem tíðkaðist hjá póstmeistaranum. Sem dæmi um þetta má nefna auglýsingu frá Sigurði Briem póstmeistara 1912. Þar kemur fram að menn gátu sett bréf í póst rétt fyrir hádegi á aðfangadag og merkt þau "jólakvöld" og voru bréfin þá borin út á aðfangadagskvöld eftir klukkan sex. Þess má geta að annar tveggja bréfbera í bænum þetta ár var Erlendur í Unuhúsi."
Menning Mest lesið Ace Frehley látinn af slysförum Lífið Kasóléttur forystusauður, ungstirni og engilfagrar kanónur Tíska og hönnun „Bíður bara inni í skáp eftir brúðkaupinu“ Tíska og hönnun „Við erum orðlaus yfir hæfileikunum“ Lífið Leikkonur á túr: Fimm verstu rasshausa-ummælin Lífið Ljóstrar upp um kornið sem fyllti mælinn Lífið Hnusað af hreindýraskít á leið upp „fullkomið fjölskyldufjall“ Lífið Slappur smassborgari Gagnrýni Íslensk hönnun á forsíðu Wall Street Journal: „Hún hafði samband við mig á Instagram“ Lífið Hélt auganu en missti af frumsýningu eftir að hafa fengið golfkúlu í andlitið Lífið Fleiri fréttir Ace Frehley látinn af slysförum Íslensk hönnun á forsíðu Wall Street Journal: „Hún hafði samband við mig á Instagram“ Hnusað af hreindýraskít á leið upp „fullkomið fjölskyldufjall“ „Draumar geta ræst“ „Við erum orðlaus yfir hæfileikunum“ Hugmynd Chris Hemsworth að synda í kringum Ísland Ljóstrar upp um kornið sem fyllti mælinn Tíu smart kósýgallar „Stöðugar gaslýsingar“ Federline gríðarlega særandi Tulipop-leiksvæði opnað á Keflavíkurflugvelli Leikkonur á túr: Fimm verstu rasshausa-ummælin „Ef ég vil breyta heiminum þarf ég að byrja á mér sjálfri“ Fékk Laufeyju í afmælið: „Maggi bróðir hefur alltaf verið betri en aðrir að gefa gjafir“ Leyndarmál Móu að hinni fullkomnu kvöldförðun Allt jafnt fyrir lokaspurninguna og spurt var um stað Vakti yfir sofandi sonunum vopnuð hnífi Stíflaður mjólkurkirtill reyndist ólæknandi krabbamein „Lífið gefur okkur mislangan tíma og ég vil nýta minn til hins ýtrasta“ Þúsundir fögnuðu Steinu og sögulegu samstarfi Helen Óttars og Rubin Pollock slá sér upp Alma Möller, Binni Glee og Sigríður Snævarr saman í bíó Plakatarisi og uppáhalds listamaður Spielberg allur Hélt auganu en missti af frumsýningu eftir að hafa fengið golfkúlu í andlitið „Hvetjandi að sjá stelpu með sama húðlit og ég sigra“ Heitasta hámhorfið í haust Pistasíu- og döðludraumur Jönu D'Angelo er látinn Laufey gerist rithöfundur Boðberi jólanna risinn á ný „Hélt að hjartað myndi springa úr brjóstinu“ Sjá meira