Almannaheillasamtök koma löskuð úr kófinu Jónas Guðmundsson skrifar 27. ágúst 2020 11:30 Afleiðingar kórónafaraldursins eru að skýrarast í hugum landsmanna—reyndar erum við lítið farin að gefa gaum að alþjóðlegum þáttum vandans, s.s. vaxandi flóttamannastraumi og aukinni örbirgð á sumum landsvæðum. Við gerum okkur grein fyrir að faraldurinn hefur bæði skammtíma- og langtímaáhrif; vitum að afleiðingarnar eru andlegar, félagslegar og efnahagslegar ekki síður en líkamlegar; við skiljum að aðstæðurnar krefjast oft flókinna og fjölbreyttra úrræða. Eins og annars staðar bera opinberir aðilar hér á landi hitann og þungann af viðbrögðum við faraldrinum. Samt verður sífellt ljósara að virkja þarf marga og ólíka aðila til aðgerða til að takmarka og bæta skaðann. Samtök sem þekkja vel aðstæður afmarkaðra hópa og rækta samband við félagsmenn og aðstandendur—grasrótarsamtök og sjálfstæð félög—geta gegnt lykilhlutverki með því að styðja opinberu aðgerðirnar, taka að sér sértæk verkefni, leggja lið við stefnumótun og rýna opinberar reglur og leiðbeiningar. Enda eru þessi félög lýðræðisleg verkfæri almennings. Fjölþættur vandi Við fáum reglulega sögur af vandanum. Landsamband eldri borgara hefur varað við slæmum áhrifum, jafnvel lífshættulegum, af einangrun á líf eldra fólks. Lögreglan og barnavernd hafa tekið á móti fleiri tilkynningum um heimilisofbeldi en nokkru sinni. Hjálparstarf kirkjunnar hefur aldrei fengið jafnmargar beiðnir um fjárhagsaðstoð (enda eru 17.000 einstaklingar skráðir atvinnulausir hjá Vinnumálastofnun, þar af 4.500 háskólamenntaðir, mun fleiri en í kjölfar bankahrunsins). Pepp Ísland, samtök fólks í fátækt, hafa afgreitt metfjölda matargjafa. Barnaheill og Landsamband ungmennafélaga hafa vakið athygli á kvíða og annarri andlegri vanheilsu ungs fólks. Sjúklingatengd félög hafa lýst áhyggjum af lífskjaraskerðingum sem skjólstæðingar þeirra verða fyrir vegna sóttvarnaraðgerða og annríkis heilbrigðisstofnana en að missa aðgengi að opinberri þjónustu um tíma getur haft langvarandi áhrif á veika einstaklinga. Eins og dæmin sýna hafa almannaheillasamtök látið veirufaraldurinn til sín taka. Félög eldri borgara, Rauði krossinn, Landsbjörg, Heimili og skóli og fjömörg fleiri hafa hlýtt kalli heilbrigðis- og almannavarnayfirvölda um þjónustu, leiðbeiningar, hvatningu og gagnrýnið álit. Geðhjálp, Þroskahjálp og ADHD-samtökin hafa efnt til námskeiða með ráðum til að glíma við breyttar aðstæður. Fjölmörg samtök undirbúa verkefni og atburði í haust til að vinna úr Covid-vandamálum sem bíða úrlausnar. Löskuð úr kófinu Því er hins vegar ekki að neita að almannaheillasamtök koma sjálf talsvert löskuð út úr kófinu. Þau hafa orðið fyrir truflun á starfsemi, þurft að aflýsa viðburðum, misst af fjáröflunartækifærum og tapað þjálfuðum sjálfboðaliðum. Á versta tíma standa þau frammi fyrir skertri getu til að láta til sín taka, eftirspurn eftir starfi þeirra hefur vaxið en getan minnkað. Nú síðast var Reykjavíkumaraþoni Íslandsbanka aflýst, en á síðasta ári söfnuðust 170 millj. Kr. áheit til góðra málefna. Góðgerðarsamtök hafa höfðað til fólks og fyrirtækja um að láta styrki með öðrum hætti af hendi rakna en tekjufallið verður samt sem áður mikið. Almannasamtök í öðrum löndum hafa orðið fyrir svipuðu tekjufalli og hafa bresk og norsk góðgerðasamtök þannig upplýst um stórfellda lækkun tekna sinna vegna veirufaraldursins. Stjórnvöld í þessum löndum hafa veitt almannaheillageiranum verulega styrki til að mæta áfallinu. Hjálpað til að hjálpa til Íslensk stjórnvöld hafa einnig veitt nokkra styrki til sérstakra verkefna í tengslum við faraldurinn, vegna aðgerða gegn ofbeldi, kvíða og einmanaleika, og starfs með börnum og unglingum—samtals að upphæð 130 millj. kr. Það kemur sér vel, en styrkirnir renna jafnan til að standa undir nýjum útgjöldum, ekki til að halda reglulegri starfsemi gangandi. Stjórnvöld gætu gripið til ráða sem ekki kalla á beinan fjárstuðning. Almannaheillasamtök hafa lengi beðið eftir að lagaleg og skattaleg staða þeirra verði styrkt. Stjórnarfrumvarp til laga um félög til almannaheilla hefur legið fyrir alþingi og verið til umræðu í heilan áratug en það myndi styrkja stöðu þessara samtaka með ýmsum hætti. Skattabreytingatillögur sem nefnd fjármálaráðherra um skattalega stöðu þriðja geirans gerði fyrr á árinu liggja ennfremur fyrir. Hvoru tveggja var frestað í vorkófinu. Brýnt er að afgreiðsla þessara mála verði hluti af almennum aðgerðum stjórnvalda gegn afleiðingum veirufaraldursins. Aðgerðir stjórnvalda hafa hingað til fyrst og fremst beinst að því að aðstoða fyrirtæki og verja opinbera þjónustu. Ekki var vanþörf á. Mikilvægt er að höfuðáhersla verði lögð á velferð einstaklinga og fjölskyldna. „Við erum fær um að enginn verði skilinn eftir“ sagði Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra nýlega í viðtali. Ein forsenda þess er að virkja félagasamtök til átaka. Félagasamtök eru í einstæðri stöðu til að takast á við ýmsa þætti kórónuskaðans. Það er eðlilegt að ætlast til mikils af félagasamökum, en við þurfum einnig að viðurkenna að styrkur þeirra hefur verið skertur í faraldrinum. Aðkallandi er að styrkja stöðu þeirra. Höfundur er formaður Almannaheilla, samtaka þriðja geirans. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Félagasamtök Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson Skoðun Þegar rafmagn hættir að vera sjálfsagður hlutur Árni B. Möller Skoðun 5.maí Alþjóðadagur ljósmæðra Unnur Berglind Friðriksdóttir Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson Skoðun Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley Skoðun Yfirfull fangelsi, brostið kerfi Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Við höfum ekki efni á tvískinnungi SFS Vala Árnadóttir Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Ferðamenn: Vanmetnir skattgreiðendur í íslensku hagkerfi Þórir Garðarsson Skoðun Skoðun Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Samstaða, kjarkur og þor Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson skrifar Skoðun Yfirfull fangelsi, brostið kerfi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Þegar rafmagn hættir að vera sjálfsagður hlutur Árni B. Möller skrifar Skoðun Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason skrifar Skoðun 5.maí Alþjóðadagur ljósmæðra Unnur Berglind Friðriksdóttir skrifar Skoðun Endurnýjun hugarfarsins Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ferðamenn: Vanmetnir skattgreiðendur í íslensku hagkerfi Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Góð vísa... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á tvískinnungi SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað getum við lært af Víetnamstríðinu? Einar Magnússon skrifar Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Fristund.is fyrir öll - líka eldra fólk Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Afleiðingar kórónafaraldursins eru að skýrarast í hugum landsmanna—reyndar erum við lítið farin að gefa gaum að alþjóðlegum þáttum vandans, s.s. vaxandi flóttamannastraumi og aukinni örbirgð á sumum landsvæðum. Við gerum okkur grein fyrir að faraldurinn hefur bæði skammtíma- og langtímaáhrif; vitum að afleiðingarnar eru andlegar, félagslegar og efnahagslegar ekki síður en líkamlegar; við skiljum að aðstæðurnar krefjast oft flókinna og fjölbreyttra úrræða. Eins og annars staðar bera opinberir aðilar hér á landi hitann og þungann af viðbrögðum við faraldrinum. Samt verður sífellt ljósara að virkja þarf marga og ólíka aðila til aðgerða til að takmarka og bæta skaðann. Samtök sem þekkja vel aðstæður afmarkaðra hópa og rækta samband við félagsmenn og aðstandendur—grasrótarsamtök og sjálfstæð félög—geta gegnt lykilhlutverki með því að styðja opinberu aðgerðirnar, taka að sér sértæk verkefni, leggja lið við stefnumótun og rýna opinberar reglur og leiðbeiningar. Enda eru þessi félög lýðræðisleg verkfæri almennings. Fjölþættur vandi Við fáum reglulega sögur af vandanum. Landsamband eldri borgara hefur varað við slæmum áhrifum, jafnvel lífshættulegum, af einangrun á líf eldra fólks. Lögreglan og barnavernd hafa tekið á móti fleiri tilkynningum um heimilisofbeldi en nokkru sinni. Hjálparstarf kirkjunnar hefur aldrei fengið jafnmargar beiðnir um fjárhagsaðstoð (enda eru 17.000 einstaklingar skráðir atvinnulausir hjá Vinnumálastofnun, þar af 4.500 háskólamenntaðir, mun fleiri en í kjölfar bankahrunsins). Pepp Ísland, samtök fólks í fátækt, hafa afgreitt metfjölda matargjafa. Barnaheill og Landsamband ungmennafélaga hafa vakið athygli á kvíða og annarri andlegri vanheilsu ungs fólks. Sjúklingatengd félög hafa lýst áhyggjum af lífskjaraskerðingum sem skjólstæðingar þeirra verða fyrir vegna sóttvarnaraðgerða og annríkis heilbrigðisstofnana en að missa aðgengi að opinberri þjónustu um tíma getur haft langvarandi áhrif á veika einstaklinga. Eins og dæmin sýna hafa almannaheillasamtök látið veirufaraldurinn til sín taka. Félög eldri borgara, Rauði krossinn, Landsbjörg, Heimili og skóli og fjömörg fleiri hafa hlýtt kalli heilbrigðis- og almannavarnayfirvölda um þjónustu, leiðbeiningar, hvatningu og gagnrýnið álit. Geðhjálp, Þroskahjálp og ADHD-samtökin hafa efnt til námskeiða með ráðum til að glíma við breyttar aðstæður. Fjölmörg samtök undirbúa verkefni og atburði í haust til að vinna úr Covid-vandamálum sem bíða úrlausnar. Löskuð úr kófinu Því er hins vegar ekki að neita að almannaheillasamtök koma sjálf talsvert löskuð út úr kófinu. Þau hafa orðið fyrir truflun á starfsemi, þurft að aflýsa viðburðum, misst af fjáröflunartækifærum og tapað þjálfuðum sjálfboðaliðum. Á versta tíma standa þau frammi fyrir skertri getu til að láta til sín taka, eftirspurn eftir starfi þeirra hefur vaxið en getan minnkað. Nú síðast var Reykjavíkumaraþoni Íslandsbanka aflýst, en á síðasta ári söfnuðust 170 millj. Kr. áheit til góðra málefna. Góðgerðarsamtök hafa höfðað til fólks og fyrirtækja um að láta styrki með öðrum hætti af hendi rakna en tekjufallið verður samt sem áður mikið. Almannasamtök í öðrum löndum hafa orðið fyrir svipuðu tekjufalli og hafa bresk og norsk góðgerðasamtök þannig upplýst um stórfellda lækkun tekna sinna vegna veirufaraldursins. Stjórnvöld í þessum löndum hafa veitt almannaheillageiranum verulega styrki til að mæta áfallinu. Hjálpað til að hjálpa til Íslensk stjórnvöld hafa einnig veitt nokkra styrki til sérstakra verkefna í tengslum við faraldurinn, vegna aðgerða gegn ofbeldi, kvíða og einmanaleika, og starfs með börnum og unglingum—samtals að upphæð 130 millj. kr. Það kemur sér vel, en styrkirnir renna jafnan til að standa undir nýjum útgjöldum, ekki til að halda reglulegri starfsemi gangandi. Stjórnvöld gætu gripið til ráða sem ekki kalla á beinan fjárstuðning. Almannaheillasamtök hafa lengi beðið eftir að lagaleg og skattaleg staða þeirra verði styrkt. Stjórnarfrumvarp til laga um félög til almannaheilla hefur legið fyrir alþingi og verið til umræðu í heilan áratug en það myndi styrkja stöðu þessara samtaka með ýmsum hætti. Skattabreytingatillögur sem nefnd fjármálaráðherra um skattalega stöðu þriðja geirans gerði fyrr á árinu liggja ennfremur fyrir. Hvoru tveggja var frestað í vorkófinu. Brýnt er að afgreiðsla þessara mála verði hluti af almennum aðgerðum stjórnvalda gegn afleiðingum veirufaraldursins. Aðgerðir stjórnvalda hafa hingað til fyrst og fremst beinst að því að aðstoða fyrirtæki og verja opinbera þjónustu. Ekki var vanþörf á. Mikilvægt er að höfuðáhersla verði lögð á velferð einstaklinga og fjölskyldna. „Við erum fær um að enginn verði skilinn eftir“ sagði Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra nýlega í viðtali. Ein forsenda þess er að virkja félagasamtök til átaka. Félagasamtök eru í einstæðri stöðu til að takast á við ýmsa þætti kórónuskaðans. Það er eðlilegt að ætlast til mikils af félagasamökum, en við þurfum einnig að viðurkenna að styrkur þeirra hefur verið skertur í faraldrinum. Aðkallandi er að styrkja stöðu þeirra. Höfundur er formaður Almannaheilla, samtaka þriðja geirans.
Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar