Óþarfar áhyggjur af þriðja orkupakkanum Hópur skrifar 16. ágúst 2019 07:00 Mikið hefur verið rætt og ritað um þriðja orkupakkann að undanförnu. Óumdeilt er að þriðji orkupakkinn felur ekki sér skyldu fyrir íslenska ríkið að leggja sæstreng. Á hinn bóginn hafa sumir áhyggjur af því að ef íslenska ríkið synjar einstaklingum eða lögaðilum frá Evrópska efnahagssvæðinu (EES) um að leggja sæstreng frá Íslandi til annars aðildarríkis EES muni það hafa í för með sér að samningsbrotamál verði höfðað gegn íslenska ríkinu af hálfu Eftirlitsstofnun EFTA (ESA), auk þess sem íslenska ríkið verði dæmt skaðabótaskylt. Engin lagaákvæði til staðar Þessar áhyggjur byggja á því að ákvæði í þriðja orkupakkanum leggi þær skyldur á herðar íslenska ríkinu að heimila einstaklingum eða lögaðilum frá EES-svæðinu að leggja sæstreng. Þeir sem ritað hafa um málið hafa þó átt í erfiðleikum með að benda á tiltekin ákvæði orkupakkans sem fela í sér umrædda skyldu. Arnar Þór Jónsson héraðsdómari hefur þó vísað til 5. töluliðar aðfararorða reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (EB) nr. 713/2009 frá 13. júlí 2009, máli sínu til stuðnings. Þar segir: „Aðildarríkin skulu vinna náið saman og fjarlægja hindranir í vegi viðskipta með raforku og jarðgas yfir landamæri í því skyni að ná fram markmiðum Bandalagsins á sviði orku.“ Í Evrópu- og EES-rétti er markmiðsskýringu mikið beitt við túlkun lagaákvæða. Eftir sem áður fá höfundar ekki séð að unnt sé að lesa út úr þessum orðum skyldu íslenska ríkisins til að heimila einstaklingum og lögaðilum að leggja sæstreng, enda er það hvorki ámálgað skýrlega í umræddum aðfararorðum né nokkurs staðar í lagatexta tilskipunarinnar. Enn fremur er mikilvægt að hafa í huga að hér er um að ræða aðfararorð en ekki ákvæði reglugerðarinnar sjálfrar, en aðfararorð hafa ekki lagagildi. Í nafnlausum skrifum á vefnum heimsmynd.net er því haldið fram að það leiði af a. og b. lið 1. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (EB) nr. 714/2009 frá 13. júlí 2009 að á íslenska ríkinu hvíli skylda til að heimila lagningu sæstrengs. Í ákvæðinu segir: „Markmiðið með þessari reglugerð er að: a) setja sanngjarnar reglur um raforkuviðskipti yfir landamæri og auka þannig samkeppni á innri markaðinum með raforku að teknu tilliti til sérkenna landsbundinna markaða og svæðismarkaða. Þetta felur í sér að komið verði á fyrirkomulagi vegna jöfnunargreiðslna fyrir raforkuflæði yfir landamæri og að settar verði samræmdar meginreglur um gjöld vegna flutnings yfir landamæri og úthlutun tiltækrar flutningsgetu samtengilína milli landsbundinna flutningskerfa, b) að auðvelda tilkomu vel starfandi og gagnsæs heildsölumarkaðar með miklu afhendingaröryggi raforku. Hún kveður á um fyrirkomulag til að samræma reglur um raforkuviðskipti yfir landamæri.“ Af ákvæðinu leiðir að markmið reglugerðarinnar er að setja sanngjarnar reglur um raforkuviðskipti yfir landamæri enda fara fram raforkuviðskipti yfir landamæri innan vébanda Evrópusambandsins (ESB). Er því eðlilegt að ESB setji lög um hvernig þeim viðskiptum sé háttað. Ákvæðið leggur aftur á móti ekki neina skyldu á ríki sem ekki eru þátttakendur í innri raforkumarkaðnum til þess að taka í þátt í honum. Fá höfundar ekki af þeim sökum séð að í ofangreindu ákvæði felist skylda íslenska ríkisins til að heimila lagningu sæstrengs. Dómar byggjast á lögum Þá hefur verið vísað til þess með almennum orðum að ESB vilji koma á innri markaði með raforku og að sá vilji sambandsins feli í sér einhvers konar skyldu fyrir íslenska ríkið. Það er hins vegar svo í réttarríkjum að dómar eru byggðir á lögum og verða hvorki lagðar skyldur á einstaklinga, lögaðila eða ríki, né þeim veitt lögvarin réttindi, án þess að kveðið sé á um slíkt í lögum eða alþjóðasamningum. Einnig hefur verið gefið í skyn að það að synja einstaklingum eða lögaðilum um leyfi til að leggja sæstreng verði talið brot gegn 11. og 12. gr. meginmáls EES-samningsins, en ákvæðin útlista bann við hindrunum á frjálsu flæði vöru. Ekki hefur verið vísað til neinna dóma Evrópu- eða EFTA-dómstólsins þessu til stuðnings, enda er þeim ekki til að dreifa. Fyrir hendi er áratuga löng dómaframkvæmd um hvernig túlka beri ofangreind ákvæði og verður að teljast nokkuð langsótt að EFTA-dómstóllinn myndi víkja frá þeirri dómaframkvæmd og túlka ákvæðin með þeim hætti að þau fælu í sér jákvæða skyldu fyrir íslenska ríkið að heimila lagningu sæstrengs til Evrópu. Enn fremur hafa ofangreind ákvæði verið í EES-samningnum frá gildistöku hans og munu standa áfram, óháð afdrifum þriðja orkupakkans. Á forræði íslenskra stjórnvalda Samkvæmt framansögðu er ljóst að í þriðja orkupakkanum er ekki að finna nein lagaákvæði sem leggja þá skyldu á herðar íslenska ríkinu að heimila einstaklingum eða lögaðilum að leggja sæstreng frá Íslandi til annars aðildarríkis EES. Af fullveldisrétti ríkja leiðir að þau ráða hvort lagður er sæstrengur inn fyrir landhelgi þeirra eða ekki. Ákvörðunin um hvort leggja megi eða leggja eigi sæstreng frá Íslandi til aðildarríkis EES mun því áfram verða á forræði Alþingis Íslendinga þó að þriðji orkupakkinn verði innleiddur í íslenskan rétt. Áhyggjur af öðru eru óþarfar. Höfundar: Margrét Einarsdóttir, dósent við lagadeild Háskólans í Reykjavík Bjarni Már Magnússon, prófessor við lagadeild Háskólans í Reykjavík Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þriðji orkupakkinn Bjarni Már Magnússon Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason Skoðun Aukinn kraftur með hækkandi sól Bragi Bjarnason Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Tilbrigðin um enda lífsins Matthildur Björnsdóttir Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Foreldrar með börn í vímuefnaneyslu og úrræði Dagbjört Ósk Steindórsdóttir skrifar Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Aukinn kraftur með hækkandi sól Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tilbrigðin um enda lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Einokunarmjólk? Hilmar Vilberg Gylfason skrifar Skoðun Má þjóðin ráða? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Engin námslán fyrir fátækt fólk Gísli Laufeyjarson Höskuldsson skrifar Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmálin koma okkur öllum við Arnar Freyr Sigurðsson skrifar Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisráðuneytið er með forystu Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirgefðu mér mín kæra Harpa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Furðulegar verðlækkanir á mörkuðum Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Varanlegt vopnahlé og sjálfstæð Palestína Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Með of mikil völd Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar Skoðun Er sniðugt að vera með tilgreinda séreign? Guðný Helga Lárusdóttir skrifar Skoðun Ekki þykjast ekki vita neitt Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Athugasemdir við eignaumsýslu Landsbanka Íslands Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Framsókn stendur með bændum og neytendum Hópur þingmanna Framsóknar skrifar Sjá meira
Mikið hefur verið rætt og ritað um þriðja orkupakkann að undanförnu. Óumdeilt er að þriðji orkupakkinn felur ekki sér skyldu fyrir íslenska ríkið að leggja sæstreng. Á hinn bóginn hafa sumir áhyggjur af því að ef íslenska ríkið synjar einstaklingum eða lögaðilum frá Evrópska efnahagssvæðinu (EES) um að leggja sæstreng frá Íslandi til annars aðildarríkis EES muni það hafa í för með sér að samningsbrotamál verði höfðað gegn íslenska ríkinu af hálfu Eftirlitsstofnun EFTA (ESA), auk þess sem íslenska ríkið verði dæmt skaðabótaskylt. Engin lagaákvæði til staðar Þessar áhyggjur byggja á því að ákvæði í þriðja orkupakkanum leggi þær skyldur á herðar íslenska ríkinu að heimila einstaklingum eða lögaðilum frá EES-svæðinu að leggja sæstreng. Þeir sem ritað hafa um málið hafa þó átt í erfiðleikum með að benda á tiltekin ákvæði orkupakkans sem fela í sér umrædda skyldu. Arnar Þór Jónsson héraðsdómari hefur þó vísað til 5. töluliðar aðfararorða reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (EB) nr. 713/2009 frá 13. júlí 2009, máli sínu til stuðnings. Þar segir: „Aðildarríkin skulu vinna náið saman og fjarlægja hindranir í vegi viðskipta með raforku og jarðgas yfir landamæri í því skyni að ná fram markmiðum Bandalagsins á sviði orku.“ Í Evrópu- og EES-rétti er markmiðsskýringu mikið beitt við túlkun lagaákvæða. Eftir sem áður fá höfundar ekki séð að unnt sé að lesa út úr þessum orðum skyldu íslenska ríkisins til að heimila einstaklingum og lögaðilum að leggja sæstreng, enda er það hvorki ámálgað skýrlega í umræddum aðfararorðum né nokkurs staðar í lagatexta tilskipunarinnar. Enn fremur er mikilvægt að hafa í huga að hér er um að ræða aðfararorð en ekki ákvæði reglugerðarinnar sjálfrar, en aðfararorð hafa ekki lagagildi. Í nafnlausum skrifum á vefnum heimsmynd.net er því haldið fram að það leiði af a. og b. lið 1. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (EB) nr. 714/2009 frá 13. júlí 2009 að á íslenska ríkinu hvíli skylda til að heimila lagningu sæstrengs. Í ákvæðinu segir: „Markmiðið með þessari reglugerð er að: a) setja sanngjarnar reglur um raforkuviðskipti yfir landamæri og auka þannig samkeppni á innri markaðinum með raforku að teknu tilliti til sérkenna landsbundinna markaða og svæðismarkaða. Þetta felur í sér að komið verði á fyrirkomulagi vegna jöfnunargreiðslna fyrir raforkuflæði yfir landamæri og að settar verði samræmdar meginreglur um gjöld vegna flutnings yfir landamæri og úthlutun tiltækrar flutningsgetu samtengilína milli landsbundinna flutningskerfa, b) að auðvelda tilkomu vel starfandi og gagnsæs heildsölumarkaðar með miklu afhendingaröryggi raforku. Hún kveður á um fyrirkomulag til að samræma reglur um raforkuviðskipti yfir landamæri.“ Af ákvæðinu leiðir að markmið reglugerðarinnar er að setja sanngjarnar reglur um raforkuviðskipti yfir landamæri enda fara fram raforkuviðskipti yfir landamæri innan vébanda Evrópusambandsins (ESB). Er því eðlilegt að ESB setji lög um hvernig þeim viðskiptum sé háttað. Ákvæðið leggur aftur á móti ekki neina skyldu á ríki sem ekki eru þátttakendur í innri raforkumarkaðnum til þess að taka í þátt í honum. Fá höfundar ekki af þeim sökum séð að í ofangreindu ákvæði felist skylda íslenska ríkisins til að heimila lagningu sæstrengs. Dómar byggjast á lögum Þá hefur verið vísað til þess með almennum orðum að ESB vilji koma á innri markaði með raforku og að sá vilji sambandsins feli í sér einhvers konar skyldu fyrir íslenska ríkið. Það er hins vegar svo í réttarríkjum að dómar eru byggðir á lögum og verða hvorki lagðar skyldur á einstaklinga, lögaðila eða ríki, né þeim veitt lögvarin réttindi, án þess að kveðið sé á um slíkt í lögum eða alþjóðasamningum. Einnig hefur verið gefið í skyn að það að synja einstaklingum eða lögaðilum um leyfi til að leggja sæstreng verði talið brot gegn 11. og 12. gr. meginmáls EES-samningsins, en ákvæðin útlista bann við hindrunum á frjálsu flæði vöru. Ekki hefur verið vísað til neinna dóma Evrópu- eða EFTA-dómstólsins þessu til stuðnings, enda er þeim ekki til að dreifa. Fyrir hendi er áratuga löng dómaframkvæmd um hvernig túlka beri ofangreind ákvæði og verður að teljast nokkuð langsótt að EFTA-dómstóllinn myndi víkja frá þeirri dómaframkvæmd og túlka ákvæðin með þeim hætti að þau fælu í sér jákvæða skyldu fyrir íslenska ríkið að heimila lagningu sæstrengs til Evrópu. Enn fremur hafa ofangreind ákvæði verið í EES-samningnum frá gildistöku hans og munu standa áfram, óháð afdrifum þriðja orkupakkans. Á forræði íslenskra stjórnvalda Samkvæmt framansögðu er ljóst að í þriðja orkupakkanum er ekki að finna nein lagaákvæði sem leggja þá skyldu á herðar íslenska ríkinu að heimila einstaklingum eða lögaðilum að leggja sæstreng frá Íslandi til annars aðildarríkis EES. Af fullveldisrétti ríkja leiðir að þau ráða hvort lagður er sæstrengur inn fyrir landhelgi þeirra eða ekki. Ákvörðunin um hvort leggja megi eða leggja eigi sæstreng frá Íslandi til aðildarríkis EES mun því áfram verða á forræði Alþingis Íslendinga þó að þriðji orkupakkinn verði innleiddur í íslenskan rétt. Áhyggjur af öðru eru óþarfar. Höfundar: Margrét Einarsdóttir, dósent við lagadeild Háskólans í Reykjavík Bjarni Már Magnússon, prófessor við lagadeild Háskólans í Reykjavík
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar
Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun