Fækkum „gráum dögum“ Jónas Guðmundsson skrifar 11. apríl 2019 08:27 Það er óneitanlega eitthvað bogið við það að hér á landi þar sem við státum okkur oft af almennum hreinleika skuli nánast árvisst þurfa að gera sérstakar ráðstafanir á höfuðborgarsvæðinu vegna loftmengunar. Þessa „gráu daga“ sem svo eru stundum nefndir er fólk gjarnan hvatt til að nota almenningssamgöngur eða aðra mengunarlaus samgöngumáta fremur en einkabílinn og þegar verst lætur er þeim sem viðkvæmastir eru ráðlagt að halda sig innan dyra og jafnvel að loka gluggum. Nokkrar ástæður eru fyrir þessari mengun en svifryk er þar mikill þáttur og samkvæmt mælingum er stór orsakavaldur þess útblástur frá ökutækjum. Önnur ástæða sem nefnd er er hátt hlutfall ökutækja sem búin eru nagladekkjum, en allt að 50% ökutækja í Reykjavík voru á negldum hjólbörðum þegar mest var í vetur. Vissulega eru nagldekk mikilvægur öryggisbúnaður við ákveðnar aðstæður sem og fyrir t.d. erlenda ökumenn sem óvanir eru akstri í snjó og hálku, en þær aðstæður skapast orðið mjög sjaldan á höfuðborgarsvæðinu og þar í grennd. Því eru mörg ökutæki búin negldum hjólbörðum án þess að nagladekkin nýtist sem slík nema að litlu leyti þótt þau kunni vissulega að auka öryggistilfinningu ökumanna, og rétt að hafa í huga að aðstæður geta breyst með skömmum fyrirvara og hálka myndast. Mikill ókostur við nagladekk er hins vegar að þau rífa upp og slíta malbiki umtalsvert og valda með því svifryksmengun og tjöruagnir fara á flug auk alls þess mikla kostnaðar sem fellur til við viðhald gatna vegna slits af völdum naglanna. Þá valda nagladekk hljóðmengun auk lítið eitt aukinnar orkueyðslu ökutækja. Þess ber þó að geta að mikil þróun á sér stað í gerð hjólbarða, jafnt negldra sem ónegldra, og því er vonandi að þetta horfi til betri vegar. Norðmenn hafa brugðið á það ráð, til að koma til móts við annars vegar þá sem þurfa eða kjósa að aka um stærstu borgir á nagladekkjum og hins vegar þá hagsmuni sem felast í því að draga sem mest úr notkun þeirra, að leggja hóflegt gjald á þá sem nota nagladekkin innan borgarmarkanna. Hefur árangur af þessu verið góður og mikið dregið úr notkun þeirra í t.d. Osló. Til að þetta megi verða hérlendis þarf hins vegar sérstaka lagaheimild. Í drögum að frumvarpi til umferðarlaga sem nú er til meðferðar á Alþingi var gert ráð fyrir þessari heimild til handa sveitarfélögum og miðað við gjald allt að kr. 20.000 fyrir heilan vetur. Áður en frumvarpið var lagt fram í endanlegri mynd höfðu ákvæði um þessa heimild til gjaldtöku hins vegar verið tekin úr frumvarpinu. Telja verður flest mæla með að þessi heimild verði leidd í lög og síðan komi í ljós hvort sveitarfélögin, sem væntanlega verða einkum áhöfuðborgarsvæðinu og e.t.v. Suðurnesjum og jafnvel Akureyri, kjósi að beita henni. Slíkt yrði ekki gert án vandlegs undirbúnings og samráðs við fagaðila og ætti að vera möguleiki á ýmiss konar útfærslu þannig að sem best sátt gæti náðst. Raunar er í áætlun ríkisstjórnarinnar um loftgæði fyrir Ísland „Hreint loft til framtíðar“ sem út kom í nóvember 2017, sérstaklega tiltekið í kafla um markmið til að fækka árlegum fjölda daga þar sem svifryk fer yfir skilgreind heilsufarsmörk af völdum umferðar úr 7 til 20 eins og nú er og niður í núll fyrir árslok 2029. Er kveðið á um að samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið vinni frumvarp til laga þar sem kveðið verði á um heimild til gjaldtöku fyrir árslok 2022 vegna nagladekkja með það að markmiði að draga úr notkun þeirra. Er vonandi að umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis sem er með frumvarp til umferðarlaga til umfjöllunar hafi þetta í huga við afgreiðslu sína á því. Á fundi um málið sem Samgöngufélagið stóð fyrir fyrr í mánuðinum komu ýmis áhugaverð og athyglisverð sjónarmið fram um notkun nagladekkja m.a. frá norsku Vegagerðinni. Geta áhugasamir nálgast glærur o.fl. upplýsingar frá fundinum á vef Samgöngufélagsins, www.samgongur.is/nagladekk. Þá geta þeir sem styðja hugmyndir um að sveitarfélögum verði heimiluð þessi gjaldtaka skráð nafn sitt á vefnum island.is á slóðinni https://listar.island.is/Stydjum/47Í lokin er svo vert að minna á að tímabili þessa vetrar sem heimilt er að nota nagladekk lýkur 15. apríl ár hvert.Höfundur er formaður Samgöngufélagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Sjá meira
Það er óneitanlega eitthvað bogið við það að hér á landi þar sem við státum okkur oft af almennum hreinleika skuli nánast árvisst þurfa að gera sérstakar ráðstafanir á höfuðborgarsvæðinu vegna loftmengunar. Þessa „gráu daga“ sem svo eru stundum nefndir er fólk gjarnan hvatt til að nota almenningssamgöngur eða aðra mengunarlaus samgöngumáta fremur en einkabílinn og þegar verst lætur er þeim sem viðkvæmastir eru ráðlagt að halda sig innan dyra og jafnvel að loka gluggum. Nokkrar ástæður eru fyrir þessari mengun en svifryk er þar mikill þáttur og samkvæmt mælingum er stór orsakavaldur þess útblástur frá ökutækjum. Önnur ástæða sem nefnd er er hátt hlutfall ökutækja sem búin eru nagladekkjum, en allt að 50% ökutækja í Reykjavík voru á negldum hjólbörðum þegar mest var í vetur. Vissulega eru nagldekk mikilvægur öryggisbúnaður við ákveðnar aðstæður sem og fyrir t.d. erlenda ökumenn sem óvanir eru akstri í snjó og hálku, en þær aðstæður skapast orðið mjög sjaldan á höfuðborgarsvæðinu og þar í grennd. Því eru mörg ökutæki búin negldum hjólbörðum án þess að nagladekkin nýtist sem slík nema að litlu leyti þótt þau kunni vissulega að auka öryggistilfinningu ökumanna, og rétt að hafa í huga að aðstæður geta breyst með skömmum fyrirvara og hálka myndast. Mikill ókostur við nagladekk er hins vegar að þau rífa upp og slíta malbiki umtalsvert og valda með því svifryksmengun og tjöruagnir fara á flug auk alls þess mikla kostnaðar sem fellur til við viðhald gatna vegna slits af völdum naglanna. Þá valda nagladekk hljóðmengun auk lítið eitt aukinnar orkueyðslu ökutækja. Þess ber þó að geta að mikil þróun á sér stað í gerð hjólbarða, jafnt negldra sem ónegldra, og því er vonandi að þetta horfi til betri vegar. Norðmenn hafa brugðið á það ráð, til að koma til móts við annars vegar þá sem þurfa eða kjósa að aka um stærstu borgir á nagladekkjum og hins vegar þá hagsmuni sem felast í því að draga sem mest úr notkun þeirra, að leggja hóflegt gjald á þá sem nota nagladekkin innan borgarmarkanna. Hefur árangur af þessu verið góður og mikið dregið úr notkun þeirra í t.d. Osló. Til að þetta megi verða hérlendis þarf hins vegar sérstaka lagaheimild. Í drögum að frumvarpi til umferðarlaga sem nú er til meðferðar á Alþingi var gert ráð fyrir þessari heimild til handa sveitarfélögum og miðað við gjald allt að kr. 20.000 fyrir heilan vetur. Áður en frumvarpið var lagt fram í endanlegri mynd höfðu ákvæði um þessa heimild til gjaldtöku hins vegar verið tekin úr frumvarpinu. Telja verður flest mæla með að þessi heimild verði leidd í lög og síðan komi í ljós hvort sveitarfélögin, sem væntanlega verða einkum áhöfuðborgarsvæðinu og e.t.v. Suðurnesjum og jafnvel Akureyri, kjósi að beita henni. Slíkt yrði ekki gert án vandlegs undirbúnings og samráðs við fagaðila og ætti að vera möguleiki á ýmiss konar útfærslu þannig að sem best sátt gæti náðst. Raunar er í áætlun ríkisstjórnarinnar um loftgæði fyrir Ísland „Hreint loft til framtíðar“ sem út kom í nóvember 2017, sérstaklega tiltekið í kafla um markmið til að fækka árlegum fjölda daga þar sem svifryk fer yfir skilgreind heilsufarsmörk af völdum umferðar úr 7 til 20 eins og nú er og niður í núll fyrir árslok 2029. Er kveðið á um að samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið vinni frumvarp til laga þar sem kveðið verði á um heimild til gjaldtöku fyrir árslok 2022 vegna nagladekkja með það að markmiði að draga úr notkun þeirra. Er vonandi að umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis sem er með frumvarp til umferðarlaga til umfjöllunar hafi þetta í huga við afgreiðslu sína á því. Á fundi um málið sem Samgöngufélagið stóð fyrir fyrr í mánuðinum komu ýmis áhugaverð og athyglisverð sjónarmið fram um notkun nagladekkja m.a. frá norsku Vegagerðinni. Geta áhugasamir nálgast glærur o.fl. upplýsingar frá fundinum á vef Samgöngufélagsins, www.samgongur.is/nagladekk. Þá geta þeir sem styðja hugmyndir um að sveitarfélögum verði heimiluð þessi gjaldtaka skráð nafn sitt á vefnum island.is á slóðinni https://listar.island.is/Stydjum/47Í lokin er svo vert að minna á að tímabili þessa vetrar sem heimilt er að nota nagladekk lýkur 15. apríl ár hvert.Höfundur er formaður Samgöngufélagsins.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar