Ný rannsókn sýnir að verð hef­ur greini­leg áhrif á gosneyslu á Íslandi. Fyr­ir hvert pró­sentu­stig sem verð á gosi hækkaði minnkaði eft­ir­spurn­in um sama hlutfall. Þetta þýðir í reynd að sykurskattur virkar sem tæki til að draga úr neyslu gosdrykkja.



Það er almennt viðurkennt í samfélaginu af læknum og vísindamönnum að hvítur sykur sé einn helsti orsakavaldur vaxandi offitu og áunninnar sykursýki á Vesturlöndum.



Gos­drykkja­neysla er mun meiri á Íslandi en ann­ars staðar á Norður­lönd­um og hér er verðið lang­lægst. Lauf­ey Steingrímsdóttir prófessor í næringarfræði kynnti í dag niðurstöður nýrrrar rann­sóknar mat­væla- og nær­ing­ar­fræðideild­ar og hag­fræðideild­ar Há­skóli Íslands á þróun syk­ur­neyslu á Íslandi og mögu­leg­um áhrifa- og skýr­ingaþátt­um.



í opinberri umræðu er því gjarnan haldið fram að sykurskattar virki ekki sem tæki til að hafa áhrif á eftirspurn eftir sykraðri vöru eins og gosdrykkjum þrátt fyrir mörg dæmi um hið gagnstæða frá útlöndum. Markmið sérstakra vörugjalda á sykur eða færsla sykraðrar matvöru í efra þrep virðisaukaskatts er að hækka verðið á þessum vörum til að draga úr neyslu þeirra. Niðurstöður rannsóknarinnar sýna svart á hvítu að verð hef­ur greini­leg áhrif á gosneyslu á Íslandi.



Laufey og samstarfsfólk hennar skoðaði samband verðs og eftirspurnar eftir gosdrykkjum frá 1997-2016.



„Niðurstöðurnar sýndu mjög skýrt að fyrir hvert prósentustig sem verðið hækkar þá minnkar eftirspurnin um eitt prósent þannig að það er skýrt og klárt samband þarna á milli,“ segir Laufey. 

10,6 grömm af viðbættum sykri eru í hverjum 100 millilítrum af Coca Cola. Það þýðir að í hálfum lítra eru um 53 grömm af sykri. Hlutfallið er svipað hjá keppinautum. Í einni hálfslítra flösku af sykruðum gosdrykk eins og Coke, Pepsi eða appelsíni er því tvöfalt það sykurmagn sem Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin telur ráðlagt fyrir fullorðinn einstakling á dag. Stofnunin segir að 50 grömm sé algjört hámark en 25 grömm sé æskilegt. Í þessu sambandi má hafa hugfast að oft er sykur í matvöru án þess að það sé tilgreint með áberandi hætti á umbúðum. Því er fólk oft að neyta sykurs ómeðvitað, jafnvel þótt viðkomandi vara sé kynnt sem holl. Þannig að fólk sem neytir sykraðra gosdrykkja er jafnvel að margfalda næringarviðmið Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar fyrir sykur á einum sólarhring. 



Katrín talaði fyrir daufum eyrum

Bæði Norðmenn og Finnar hafa sérstaka sykurskatta. Finnar drekka aðeins þriðjung af því gosi sem Íslendingar drekka. Þá taka sykurskattar gildi í Bretlandi í apríl á næsta ári.



Þingmenn Vinstri grænna gerðu tillögu um að setja sykraða matvöru í efra þrep virðisaukaskatts við afgreiðslu síðasta fjárlagafrumvarps en tillagan fékk ekki hljómgrunn hjá öðrum flokkum. Þegar Katrín Jakobsdóttir formaður VG mælti fyrir tillögunni, sem var minnihlutaálit efnahags- og viðskiptanefndar, sagði hún meðal annars eftirfarandi:  



„Tæplega 60% 6 ára barna borða of mikinn sykur. Yfir helmingur af viðbætta sykrinum kemur úr sykruðum gos- og svaladrykkjum, sælgæti og ís hjá 9 ára börnum og tæplega 70% hjá 15 ára börnum. Á heimasíðu landlæknisembættisins kemur einnig fram að í grein sem birtist árið 2011 í The Lancet, einu þekktasta tímariti heims um heilbrigðismál og lýðheilsu, var lagt mat á hvaða aðgerðir stjórnvalda í Ástralíu skiluðu mestum ávinningi og árangri í því að sporna gegn offitu þar í landi. Niðurstaða greiningarinnar var sú að skattar á óholla mat- og drykkjarvöru væri áhrifaríkasta leiðin til að bæta heilsu og draga úr útgjöldum vegna hennar.“



Laufey Steingrímsdóttir prófessor segir að aðgerðir stjórnvalda sendi skilaboð út í þjóðfélagið og hafi eitt og sér áhrif á eftirspurnina. Hins vegar sé skýrt að skattar virki sem tæki til að draga úr neyslu gosdrykkja. 



„Við getum gert ráð fyrir því að ef einhvers konar skattur eða gjald væri sett á sykraða gosdrykki þá myndi það skila sér í minni eftirspurn,“ segir Laufey.