Fiskeldi megi ekki vaxa of hratt Kristinn Ingi Jónsson skrifar 1. júlí 2017 06:00 Í fyrra var rúmlega fimmtán þúsund tonnum af eldisfiski slátrað hér á landi. Það er metframleiðsla í fiskeldi. Vöxturinn var yfir áttatíu prósent á milli ára. Gert er ráð fyrir miklum vexti í greininni á næstu árum. vísir/pjetur Fiskeldi hefur reynst mikil lyftistöng fyrir atvinnulíf í dreifbýli í nágrannaríkjum Íslands og er ekki ósennilegt að áhrifin gætu orðið þau sömu hér. Hins vegar verða stjórnvöld og fiskeldisfyrirtæki að stíga varlega til jarðar. Ekki er ráðlegt að ana að neinu. Þetta er mat Daða Más Kristóferssonar, prófessors í hagfræði við Háskóla Íslands. Daði Már bendir í samtali við blaðið á að fiskeldi hafi verið stærsti vaxtarbroddurinn í atvinnulífinu á landsbyggðinni í Noregi og haft afar jákvæð áhrif á byggðaþróun. Ástæðan sé að hluta til sú að atvinnugreinin sé á margan hátt stöðugri en til dæmis fiskveiðar. Hún byggi einnig á annars konar þekkingu, skapi annars konar störf sem eru oft eftirsóknarverð og leiði af sér umfangsmikla afleidda starfsemi.Daði Már Kristófersson, prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands.vísir/gvaSem dæmi um áhrif atvinnugreinarinnar í Noregi má benda á að samkvæmt mati Norðmanna skapar hvert ársverk í fiskeldi um 2,7 milljónir norskra króna sem jafngildir um 33 milljónum íslenskra króna. Fjöldi ársverka í greininni, þ.e. eldi, vinnslu og sölu, var um 9.500 árið 2014 en afleidd ársverk reyndust rúmlega 19 þúsund. Allt í allt voru því ársverkin um 28.500. „Þetta er lyftistöng fyrir þessi samfélög. Og það er í sjálfu sér ástæða til að vera jákvæður gagnvart fiskeldi sem grundvallaratvinnugrein á Íslandi eins og annars staðar.“ Hins vegar þurfi fiskeldismenn og stjórnvöld að stíga varlega til jarðar. Ýmis þjóðhagslegur kostnaður fylgi atvinnugreininni. „Umhverfisáhrifin af fiskeldi eru umtalsverð. Þau eru mjög vandlega staðfest í nágrannalöndunum og það er einnig vandlega staðfest að þeir sem hafa slakað verulega á kröfum í umhverfismálum hafa iðulega séð eftir því til lengri tíma litið. Við ættum að láta það verða lexíu fyrir okkur.“ Hann bendir einnig á að sérfræðingar í fiskeldi hafi slegið því föstu að sjávarhiti við strendur Íslands sé á mörkum þess að vera nægilega hár, sérstaklega yfir vetrartímann. Það sé líklegt til þess að valda vandræðum sem taka þurfi tillit til, svo sem verulegum áföllum eða hærri framleiðslukostnaði vegna þess að afföll yfir veturinn verði meiri hér á landi en í samkeppnisríkjunum. „Þá þurfa menn að hafa í huga að fiskeldi krefst mikillar fjárbindingar og framlegðin er yfirleitt frekar lítil. Hún er mjög mikil núna, og margir eru að græða vel, en vanalega hefur verð á laxi fylgt framleiðslukostnaði. Og Ísland á erfitt með að keppa á slíkum mörkuðum vegna þess að við búum að jafnaði við hærri fjármagnskostnað og óstöðugri gjaldmiðil en samkeppnislöndin. Þetta eru allt áhættuþættir sem þarf að huga að enda geta þeir orðið uppbyggingunni til trafala,“ segir hann. Daði Már segir að uppbyggingin í fiskeldi hafi tekið langan tíma í nágrannalöndunum, svo sem Noregi og Færeyjum. „Vöxturinn hjá Norðmönnum hefur að jafnaði verið um tíu prósent á ári og tvöfaldast framleiðslan þannig á rúmlega sjö ára fresti. Færeyjar hafa upplifað mikinn vöxt í fiskeldi og þar hefur meðaltalsvöxturinn verið um 6,5 prósent á ári. Framleiðslan tvöfaldast þannig á ellefu ára fresti.“ Hann telur óvarlegt að leggja til grundvallar að hlutirnir gangi hraðar fyrir sig hér á landi en í Noregi, enda séu aðstæður í löndunum að mörgu leyti frábrugðnar. Hafa verði í huga að uppbyggingin taki tíma. Til samanburðar má benda á að um fimmtán þúsund tonnum af eldisfiski var slátrað hér á landi í fyrra sem er aukning um áttatíu prósent frá fyrra ári. Gert er ráð fyrir miklum vexti á næstu árum og er talið að framleitt magn verði komið í um fjörutíu þúsund tonn árið 2020. Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Vonara að þetta dugi til Innlent Íslendingurinn sem slasaðist í háloftunum var á vegum Marels Innlent „ÁTVR dugar“ Innlent Gul viðvörun: Fyrsta trampólínið þegar fokið Veður Enginn málefnalegur ágreiningur skýri brotthvarf bæjarstjóra Innlent Neyðarlínan lýsir eftir börnum sem komu færandi hendi Innlent Björgólfur lýkur hópmálsókn með milljarðssátt Innlent Ákærður fyrir að nauðga barnungri hálfsystur sinni Innlent „Þetta setti af stað dómínó-áhrif út um allan heim“ Erlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Fleiri fréttir Fyrirvari á eldgosi gæti orðið mjög stuttur Telur víst að sala á Landsvirkjun komi á borð næsta forseta Segja miður að móðir hafi upplifað að ekki væri hlustað á hana Íslendingurinn sem slasaðist í háloftunum var á vegum Marels Björgólfur lýkur hópmálsókn með milljarðssátt Hafa níu mánuði til að svara dómi MDE í talningamálinu Sló aðra á heimilinu ítrekað með hleðslusnúru Vonara að þetta dugi til Hagkaup selur áfengi og Þórkatla kaupir í Grindavík „ÁTVR dugar“ Hækka leigu á stúdentagörðum um tvö prósent í haust Safna til að koma konunum í varanlegt skjól í Nígeríu Fundur um athafnaborgina Reykjavík Kostnaður vegna uppkaupa fjórtán milljörðum meiri en áætlað var Brottfall ungra karla á Íslandi úr námi hæst í Evrópu Ákærður fyrir að nauðga barnungri hálfsystur sinni Enginn málefnalegur ágreiningur skýri brotthvarf bæjarstjóra Réðst í tvígang á starfsmann verslunar í Skeifunni Neyðarlínan lýsir eftir börnum sem komu færandi hendi Augljóst að fylgið er enn á verulegri hreyfingu Ósátt með skýringar á andláti: „Dæmigert kveisubarn“ voru svörin Áfram í fangelsi þótt gæsluvarðhaldskröfu hafi verið hafnað Engin hlutdeildarlán fyrr en þingið afgreiðir fjáraukalög Mál Alberts sýni að skýra þurfi reglurnar Halla T skýst upp í annað sæti en Katrín leiðir Halla orðin vinsælasta plan B Vendingar í nýrri könnun og köttur heiðraður með styttu Þarf að endurgreiða sinni fyrrverandi eftir allt saman Fjöldi nefnda ríkisins kemur á óvart Parísarhjól á Miðbakka í sumar Sjá meira
Fiskeldi hefur reynst mikil lyftistöng fyrir atvinnulíf í dreifbýli í nágrannaríkjum Íslands og er ekki ósennilegt að áhrifin gætu orðið þau sömu hér. Hins vegar verða stjórnvöld og fiskeldisfyrirtæki að stíga varlega til jarðar. Ekki er ráðlegt að ana að neinu. Þetta er mat Daða Más Kristóferssonar, prófessors í hagfræði við Háskóla Íslands. Daði Már bendir í samtali við blaðið á að fiskeldi hafi verið stærsti vaxtarbroddurinn í atvinnulífinu á landsbyggðinni í Noregi og haft afar jákvæð áhrif á byggðaþróun. Ástæðan sé að hluta til sú að atvinnugreinin sé á margan hátt stöðugri en til dæmis fiskveiðar. Hún byggi einnig á annars konar þekkingu, skapi annars konar störf sem eru oft eftirsóknarverð og leiði af sér umfangsmikla afleidda starfsemi.Daði Már Kristófersson, prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands.vísir/gvaSem dæmi um áhrif atvinnugreinarinnar í Noregi má benda á að samkvæmt mati Norðmanna skapar hvert ársverk í fiskeldi um 2,7 milljónir norskra króna sem jafngildir um 33 milljónum íslenskra króna. Fjöldi ársverka í greininni, þ.e. eldi, vinnslu og sölu, var um 9.500 árið 2014 en afleidd ársverk reyndust rúmlega 19 þúsund. Allt í allt voru því ársverkin um 28.500. „Þetta er lyftistöng fyrir þessi samfélög. Og það er í sjálfu sér ástæða til að vera jákvæður gagnvart fiskeldi sem grundvallaratvinnugrein á Íslandi eins og annars staðar.“ Hins vegar þurfi fiskeldismenn og stjórnvöld að stíga varlega til jarðar. Ýmis þjóðhagslegur kostnaður fylgi atvinnugreininni. „Umhverfisáhrifin af fiskeldi eru umtalsverð. Þau eru mjög vandlega staðfest í nágrannalöndunum og það er einnig vandlega staðfest að þeir sem hafa slakað verulega á kröfum í umhverfismálum hafa iðulega séð eftir því til lengri tíma litið. Við ættum að láta það verða lexíu fyrir okkur.“ Hann bendir einnig á að sérfræðingar í fiskeldi hafi slegið því föstu að sjávarhiti við strendur Íslands sé á mörkum þess að vera nægilega hár, sérstaklega yfir vetrartímann. Það sé líklegt til þess að valda vandræðum sem taka þurfi tillit til, svo sem verulegum áföllum eða hærri framleiðslukostnaði vegna þess að afföll yfir veturinn verði meiri hér á landi en í samkeppnisríkjunum. „Þá þurfa menn að hafa í huga að fiskeldi krefst mikillar fjárbindingar og framlegðin er yfirleitt frekar lítil. Hún er mjög mikil núna, og margir eru að græða vel, en vanalega hefur verð á laxi fylgt framleiðslukostnaði. Og Ísland á erfitt með að keppa á slíkum mörkuðum vegna þess að við búum að jafnaði við hærri fjármagnskostnað og óstöðugri gjaldmiðil en samkeppnislöndin. Þetta eru allt áhættuþættir sem þarf að huga að enda geta þeir orðið uppbyggingunni til trafala,“ segir hann. Daði Már segir að uppbyggingin í fiskeldi hafi tekið langan tíma í nágrannalöndunum, svo sem Noregi og Færeyjum. „Vöxturinn hjá Norðmönnum hefur að jafnaði verið um tíu prósent á ári og tvöfaldast framleiðslan þannig á rúmlega sjö ára fresti. Færeyjar hafa upplifað mikinn vöxt í fiskeldi og þar hefur meðaltalsvöxturinn verið um 6,5 prósent á ári. Framleiðslan tvöfaldast þannig á ellefu ára fresti.“ Hann telur óvarlegt að leggja til grundvallar að hlutirnir gangi hraðar fyrir sig hér á landi en í Noregi, enda séu aðstæður í löndunum að mörgu leyti frábrugðnar. Hafa verði í huga að uppbyggingin taki tíma. Til samanburðar má benda á að um fimmtán þúsund tonnum af eldisfiski var slátrað hér á landi í fyrra sem er aukning um áttatíu prósent frá fyrra ári. Gert er ráð fyrir miklum vexti á næstu árum og er talið að framleitt magn verði komið í um fjörutíu þúsund tonn árið 2020.
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Vonara að þetta dugi til Innlent Íslendingurinn sem slasaðist í háloftunum var á vegum Marels Innlent „ÁTVR dugar“ Innlent Gul viðvörun: Fyrsta trampólínið þegar fokið Veður Enginn málefnalegur ágreiningur skýri brotthvarf bæjarstjóra Innlent Neyðarlínan lýsir eftir börnum sem komu færandi hendi Innlent Björgólfur lýkur hópmálsókn með milljarðssátt Innlent Ákærður fyrir að nauðga barnungri hálfsystur sinni Innlent „Þetta setti af stað dómínó-áhrif út um allan heim“ Erlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Fleiri fréttir Fyrirvari á eldgosi gæti orðið mjög stuttur Telur víst að sala á Landsvirkjun komi á borð næsta forseta Segja miður að móðir hafi upplifað að ekki væri hlustað á hana Íslendingurinn sem slasaðist í háloftunum var á vegum Marels Björgólfur lýkur hópmálsókn með milljarðssátt Hafa níu mánuði til að svara dómi MDE í talningamálinu Sló aðra á heimilinu ítrekað með hleðslusnúru Vonara að þetta dugi til Hagkaup selur áfengi og Þórkatla kaupir í Grindavík „ÁTVR dugar“ Hækka leigu á stúdentagörðum um tvö prósent í haust Safna til að koma konunum í varanlegt skjól í Nígeríu Fundur um athafnaborgina Reykjavík Kostnaður vegna uppkaupa fjórtán milljörðum meiri en áætlað var Brottfall ungra karla á Íslandi úr námi hæst í Evrópu Ákærður fyrir að nauðga barnungri hálfsystur sinni Enginn málefnalegur ágreiningur skýri brotthvarf bæjarstjóra Réðst í tvígang á starfsmann verslunar í Skeifunni Neyðarlínan lýsir eftir börnum sem komu færandi hendi Augljóst að fylgið er enn á verulegri hreyfingu Ósátt með skýringar á andláti: „Dæmigert kveisubarn“ voru svörin Áfram í fangelsi þótt gæsluvarðhaldskröfu hafi verið hafnað Engin hlutdeildarlán fyrr en þingið afgreiðir fjáraukalög Mál Alberts sýni að skýra þurfi reglurnar Halla T skýst upp í annað sæti en Katrín leiðir Halla orðin vinsælasta plan B Vendingar í nýrri könnun og köttur heiðraður með styttu Þarf að endurgreiða sinni fyrrverandi eftir allt saman Fjöldi nefnda ríkisins kemur á óvart Parísarhjól á Miðbakka í sumar Sjá meira