Niðurskurður bíður nú Gæslunnar

Aukafjárveiting til Landhelgisgæslunnar dugar hvergi nærri til þess að mögulegt sé að halda úti lágmarks starfsemi og uppfylla lögbundið hlutverk um björgunargetu. Ljóst er að niðurskurður í starfseminni er óumflýjanlegur en fram undan er greining á því hvernig að því verður staðið.

Þetta er mat Georgs Lárussonar, forstjóra Landhelgisgæslunnar, eftir að fyrir liggur hvert framlag ríkisins verður á næsta ári. Í fjárlögum sem samþykkt voru á fimmtudagskvöld er 100 milljónum króna varið í „tímabundið framlag til málaflokksins“ eins og þar segir.

Georg hafði uppi sterk varnaðarorð á meðan fjárlagavinnan stóð yfir enda kom skýrt fram í texta fjárlagafrumvarpsins að gríðarleg þörf væri á að bæta stöðu stofnunarinnar bæði í tilliti til löggæslu á hafi og leitar- og björgunarþjónustu.

„Við erum þakklát fyrir þessar fjárveitingar sem eru tæpar 200 milljónir þegar allt er talið. Hins vegar vorum við búin að reikna það út nákvæmlega að 300 milljónir þyrfti til að halda úti lágmarks starfsemi á næsta ári, og þá eftir allan þann niðurskurð sem var mögulegur. Það var algjört lágmark. Þessi upphæð breytir miklu en breytir því ekki að við þurfum að grípa til ráðstafana sem klárlega koma niður á getu okkar til að koma til hjálpar og björgunar. Hvað það verður nákvæmlega liggur ekki fyrir,“ segir Georg.

Fjárframlög til Landhelgisgæslu Íslands hafa verið skorin niður um 30% frá árinu 2009, sem nemur um 1.200 milljónum króna. Á sama tíma hafa verkefni Landhelgisgæslunnar stóraukist, meðal annars vegna gífurlegrar aukningar ferðamanna og mikillar aukningar í siglingum á leitar- og björgunarsvæði Íslands. Gæslan hefur allt frá árinu 2010 aflað sértekna í útlöndum til að mæta þessum niðurskurði að hluta. Með því móti tókst að halda uppi lágmarks björgunar- og öryggisþjónustu, mannskap í þjálfun og viðhalda verðmætum tækjum.

Frá því að Landhelgisgæslan hóf að taka að sér verkefni fyrir Evrópsku landamærastofnunina, Frontex, árið 2009 hafa sértekjur þeirra verkefna numið 700 milljónum að meðaltali. Með þeim tekjum var reiknað á þessu og næsta ári, en nú er ljóst að þær tekjur verða engar eða óverulegar. Ástæðan er sú að reglur Evrópusambandsins breyttust og skip Gæslunnar eru of gömul til að sinna verkefnum, með þeirri undantekningu að Þór uppfyllir kröfurnar.

Georg segir hins vegar að ekki sé um það að ræða að sigla öflugasta björgunartæki Gæslunnar út fyrir lögsöguna. „Það er ekki vogandi að sigla eina skipinu sem uppfyllir nútímakröfur héðan til tekjuöflunar,“ segir Georg og telur að þjóðin tæki slíkt aldrei í mál. Hins vegar verði reynt að finna verkefni fyrir flugvél Landhelgisgæslunnar, TF-SIF, því tekjuöflun með einhverjum ráðum sé einfaldlega óumflýjanleg. Ekkert slíkt sé hins vegar í hendi eða líklegt.

„Það kemur einnig á óvart að sérstaklega er tekið fram að þessi aukagreiðsla sé tímabundin ráðstöfun. Hvort þetta er sérstök stefnumörkun Alþingis gagnvart Landhelgisgæslunni, að skera hana varanlega niður eða hafa okkar tæki og mannskap í fjáröflun í útlöndum, verður svo að koma í ljós,“ segir Georg.

Eitt skip á sjó – eitt óhaffært

• Fjölga þarf skipum og áhöfnum til að stytta viðbragðstíma niður í 24 klukkustundir.
• Nú eru einungis tvær varðskips­áhafnir og varðskipin Þór og Týr eru því gerð út til skiptis, hvort skip um helming ársins, en varðskipið Ægir er ekki haffært.
• Leitar- og björgunarþjónusta þyrlu á sjó er vegna fjárskorts ekki að fullu trygg fyrir utan 20 sjómílur frá strönd, sjö til átta mánuði ársins.
• Útköllum björgunarþyrlna hefur fjölgað mikið á undanförnum árum, ekki síst vegna erlendra ferðamanna.
• Sú fjölgun sem þegar hefur átt sér stað er farin að hafa veruleg áhrif á rekstur Landhelgisgæslunnar og tvísýnt er að hægt sé að halda uppi nauðsynlegri þjónustu þar sem áhafnir eru ekki nægilega margar til að bregðast við þessari aukningu.

Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu