Á þátt í merkilegum uppgötvunum LIGO Kristjana Björg Guðbrandsdóttir skrifar 13. febrúar 2016 07:00 Andri M Gretarsson, prófessor í Arizona, á heimili sínu, hann vann í fjölda ára við þróun á nemum sem voru notaðir til að nema þyngdarbylgjur við LIGO-rannsóknarstöð. Dr. Andri M. Gretarsson er prófessor við Embry-Riddle vísindaháskólann í Prescott í Arizona. Hann vann árum saman við LIGO-rannsóknarstöð í Bandaríkjunum sem nýverið nam þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola. Þessi merku tímamót sem urðu í stjarnvísindum eru uppskera áratuga vinnu teymis vísindamanna hjá LIGO. Andri sérhæfir sig í smíði spegla sem hafa ákveðið hlutverk í nema sem nemur þyngdarbylgjur – greinir hvort örsmáar breytingar hafa orðið á ljósgeislum sem væru merki um áhrif frá þyngdarbylgjum. LIGO-rannsóknarstöðvar sem sérhæfa sig í að greina þyngdarbylgjur eru á tveimur stöðum í Bandaríkjunum, í ríkjunum Washington og Louisiana. Þrjú þúsund kílómetrar eru á milli stöðvanna sem er nauðsynleg fjarlægð til að greina þyngdarbylgjur. Andri vann í stöðinni í Louisiana. Rannsóknir á þyngdarbylgjum hafa staðið yfir í rannsóknarstöðvunum frá sjöunda áratugnum og sífelld framþróun á tækjabúnaði hefur leitt til uppgötvunar sem varð á dögunum. „Ég var fyrst að vinna við að þróa þessa spegla sem eru aðalatriðið í þessum nemum. Í kjölfarið fór ég að vinna í rannsóknarstöðinni í Louisiana við að gera nemann nógu næman. Það var fyrsta útgáfan af þessum nema sem ég vann að, hann hefur síðan þá verið settur saman aftur og verið í stöðugum endurbótum. Maður er búinn að bíða eftir þessu svo lengi, maður trúir þessu varla. Það eru mjög margir vísindamenn búnir að vera að vinna að þessu og lengur en ég, tveir vísindamenn hafa til dæmis starfað að verkefninu frá árinu 1967.“ Andri er hættur hjá LIGO og sinnir nú helsta hugðarefni sínu sem eru rannsóknir á útvarps- og hljóðbylgjum úr geimnum og eðlisfræðitilraunir og -rannsóknir. „Ég er búinn að vera að vinna við LIGO-verkefnið í tuttugu ár og hef líka verið að gera það hér í Embry-Riddle, en maður verður aðeins að prufa eitthvað nýtt svo manni leiðist ekki. Ég er farinn að byggja útvarpsnema sem nema útvarpsbylgjur utan úr geimnum. Það hafa orðið miklar framfarir í þessari tækni. Vísindamenn hafa verið að byggja svona útvarpsnema frá sirka 1930 en það hafa orðið mjög miklar tölvuframfarir. Tölvurnar geta nú tekið inn bylgjur hratt, þær geta gert miklu meira með gögnin. Í staðinn fyrir að nota stóra móttökudiska þá er núna hægt að fara aftur í retró tækni og nota mörg lítil loftnet,“ segir Andri og segir loftnet á litlum útvörpum næstum duga. „Það er hægt að vera með mörg hundruð lítil loftnet á víðavangi og taka gögnin frá þessum stöku loftnetum og setja þau inn í tölvuna. Tölvan getur sett þau saman á réttan hátt. Maður getur eiginlega stjórnað því hvert á himninum loftnetunum er beint, það er að segja, maður getur hlustað á einn tiltekinn stað, það finnst mér verulega heillandi.“ Tengdar fréttir Námu þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola Merk tímamót urðu í stjarnvísindum í gær þegar vísindamenn í Bandaríkjunum skýrðu frá því að þyngdarbylgjur hefðu greinst í fyrsta sinn. Albert Einstein spáði um tilvist þyngdarbylgja fyrir nærri hundrað árum. 12. febrúar 2016 07:00 Mest lesið Sorg í Neskaupstað vegna andláts barns Innlent Fiskikóngurinn segir atvinnurekendur aumingja Innlent Hefði verið auðvelt að koma í veg fyrir banaslysið Innlent „Skítaskilaboð“ forsetaframbjóðenda til Úkraínumanna Innlent „Var þetta í alvöru nafnið mitt sem þau kölluðu?“ Innlent Friðjón svarar Steinunni fullum hálsi Innlent Hafði heyrt að ræningjanum hefði verið komið fyrir kattarnef Innlent Vita ekki hvar tvö þúsund skotvopn eru niðurkomin Innlent Maðurinn sem fannst í Þórsmörk var Íslendingur Innlent Vill skýringar á seinum svörum Orkustofnunar Innlent Fleiri fréttir Segir íbúa Reykjanesbæjar búa við ógn vegna fjölda hælisleitenda Mikilvæg mál föst vegna „störukeppni“ ríkisstjórnarinnar Sinubruni í Gufunesi Ungmenni séu byrjuð að átta sig á slæmum afleiðingum klámáhorfs Stefnubreyting í fjármögnun borgarinnar Friðjón svarar Steinunni fullum hálsi „Fróðleiksfúsi“ slær í gegn í Sandgerði Vita ekki hvar tvö þúsund skotvopn eru niðurkomin Sinubruni í Staðarsveit á Snæfellsnesi Hætta rannsókn banaslyssins í Óshlíð Horfin skotvopn, óveður og píanósnillingur í beinni Vill skýringar á seinum svörum Orkustofnunar Ósætti í Suðurnesjabæ vegna staðsetningar gervigrasvallar Mætti manni, veitti honum eftirför og réðst svo á hann Fimmtán milljarða króna lántaka borgarinnar samþykkt Viðreisn býðst til að bjarga lögreglufrumvarpi dómsmálaráðherra Mál Vals fellt niður sem Heilsuvernd segir hafa verið storm í vatnsglasi Brynjar grætur ekki fylgistap Vg sem hann segir þeim sjálfum að kenna Innrituðu sig á Akureyri í morgun en fljúga frá Keflavík Fólki bjargað á landi sem sjó „Var þetta í alvöru nafnið mitt sem þau kölluðu?“ Fannst yfirgefin tveggja daga gömul en lifir góða lífinu í dag Sigurður kjörinn varaforseti Hæstaréttar Sorg í Neskaupstað vegna andláts barns Fjárhagslegt högg fyrir björgunarfélagið að missa flugeldasýninguna Hefði verið auðvelt að koma í veg fyrir banaslysið Vonda veðrið kemur á versta tíma fyrir hryssur Segir rógburð að sendlar Wolt séu á „skammarlega lágum launum“ Gætu saksótt sundlaugargest vegna andláts í Breiðholtslaug Þórður Steinar stefnir á hvalveiðar auk Hvals hf. Sjá meira
Dr. Andri M. Gretarsson er prófessor við Embry-Riddle vísindaháskólann í Prescott í Arizona. Hann vann árum saman við LIGO-rannsóknarstöð í Bandaríkjunum sem nýverið nam þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola. Þessi merku tímamót sem urðu í stjarnvísindum eru uppskera áratuga vinnu teymis vísindamanna hjá LIGO. Andri sérhæfir sig í smíði spegla sem hafa ákveðið hlutverk í nema sem nemur þyngdarbylgjur – greinir hvort örsmáar breytingar hafa orðið á ljósgeislum sem væru merki um áhrif frá þyngdarbylgjum. LIGO-rannsóknarstöðvar sem sérhæfa sig í að greina þyngdarbylgjur eru á tveimur stöðum í Bandaríkjunum, í ríkjunum Washington og Louisiana. Þrjú þúsund kílómetrar eru á milli stöðvanna sem er nauðsynleg fjarlægð til að greina þyngdarbylgjur. Andri vann í stöðinni í Louisiana. Rannsóknir á þyngdarbylgjum hafa staðið yfir í rannsóknarstöðvunum frá sjöunda áratugnum og sífelld framþróun á tækjabúnaði hefur leitt til uppgötvunar sem varð á dögunum. „Ég var fyrst að vinna við að þróa þessa spegla sem eru aðalatriðið í þessum nemum. Í kjölfarið fór ég að vinna í rannsóknarstöðinni í Louisiana við að gera nemann nógu næman. Það var fyrsta útgáfan af þessum nema sem ég vann að, hann hefur síðan þá verið settur saman aftur og verið í stöðugum endurbótum. Maður er búinn að bíða eftir þessu svo lengi, maður trúir þessu varla. Það eru mjög margir vísindamenn búnir að vera að vinna að þessu og lengur en ég, tveir vísindamenn hafa til dæmis starfað að verkefninu frá árinu 1967.“ Andri er hættur hjá LIGO og sinnir nú helsta hugðarefni sínu sem eru rannsóknir á útvarps- og hljóðbylgjum úr geimnum og eðlisfræðitilraunir og -rannsóknir. „Ég er búinn að vera að vinna við LIGO-verkefnið í tuttugu ár og hef líka verið að gera það hér í Embry-Riddle, en maður verður aðeins að prufa eitthvað nýtt svo manni leiðist ekki. Ég er farinn að byggja útvarpsnema sem nema útvarpsbylgjur utan úr geimnum. Það hafa orðið miklar framfarir í þessari tækni. Vísindamenn hafa verið að byggja svona útvarpsnema frá sirka 1930 en það hafa orðið mjög miklar tölvuframfarir. Tölvurnar geta nú tekið inn bylgjur hratt, þær geta gert miklu meira með gögnin. Í staðinn fyrir að nota stóra móttökudiska þá er núna hægt að fara aftur í retró tækni og nota mörg lítil loftnet,“ segir Andri og segir loftnet á litlum útvörpum næstum duga. „Það er hægt að vera með mörg hundruð lítil loftnet á víðavangi og taka gögnin frá þessum stöku loftnetum og setja þau inn í tölvuna. Tölvan getur sett þau saman á réttan hátt. Maður getur eiginlega stjórnað því hvert á himninum loftnetunum er beint, það er að segja, maður getur hlustað á einn tiltekinn stað, það finnst mér verulega heillandi.“
Tengdar fréttir Námu þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola Merk tímamót urðu í stjarnvísindum í gær þegar vísindamenn í Bandaríkjunum skýrðu frá því að þyngdarbylgjur hefðu greinst í fyrsta sinn. Albert Einstein spáði um tilvist þyngdarbylgja fyrir nærri hundrað árum. 12. febrúar 2016 07:00 Mest lesið Sorg í Neskaupstað vegna andláts barns Innlent Fiskikóngurinn segir atvinnurekendur aumingja Innlent Hefði verið auðvelt að koma í veg fyrir banaslysið Innlent „Skítaskilaboð“ forsetaframbjóðenda til Úkraínumanna Innlent „Var þetta í alvöru nafnið mitt sem þau kölluðu?“ Innlent Friðjón svarar Steinunni fullum hálsi Innlent Hafði heyrt að ræningjanum hefði verið komið fyrir kattarnef Innlent Vita ekki hvar tvö þúsund skotvopn eru niðurkomin Innlent Maðurinn sem fannst í Þórsmörk var Íslendingur Innlent Vill skýringar á seinum svörum Orkustofnunar Innlent Fleiri fréttir Segir íbúa Reykjanesbæjar búa við ógn vegna fjölda hælisleitenda Mikilvæg mál föst vegna „störukeppni“ ríkisstjórnarinnar Sinubruni í Gufunesi Ungmenni séu byrjuð að átta sig á slæmum afleiðingum klámáhorfs Stefnubreyting í fjármögnun borgarinnar Friðjón svarar Steinunni fullum hálsi „Fróðleiksfúsi“ slær í gegn í Sandgerði Vita ekki hvar tvö þúsund skotvopn eru niðurkomin Sinubruni í Staðarsveit á Snæfellsnesi Hætta rannsókn banaslyssins í Óshlíð Horfin skotvopn, óveður og píanósnillingur í beinni Vill skýringar á seinum svörum Orkustofnunar Ósætti í Suðurnesjabæ vegna staðsetningar gervigrasvallar Mætti manni, veitti honum eftirför og réðst svo á hann Fimmtán milljarða króna lántaka borgarinnar samþykkt Viðreisn býðst til að bjarga lögreglufrumvarpi dómsmálaráðherra Mál Vals fellt niður sem Heilsuvernd segir hafa verið storm í vatnsglasi Brynjar grætur ekki fylgistap Vg sem hann segir þeim sjálfum að kenna Innrituðu sig á Akureyri í morgun en fljúga frá Keflavík Fólki bjargað á landi sem sjó „Var þetta í alvöru nafnið mitt sem þau kölluðu?“ Fannst yfirgefin tveggja daga gömul en lifir góða lífinu í dag Sigurður kjörinn varaforseti Hæstaréttar Sorg í Neskaupstað vegna andláts barns Fjárhagslegt högg fyrir björgunarfélagið að missa flugeldasýninguna Hefði verið auðvelt að koma í veg fyrir banaslysið Vonda veðrið kemur á versta tíma fyrir hryssur Segir rógburð að sendlar Wolt séu á „skammarlega lágum launum“ Gætu saksótt sundlaugargest vegna andláts í Breiðholtslaug Þórður Steinar stefnir á hvalveiðar auk Hvals hf. Sjá meira
Námu þyngdarbylgjur frá samruna tveggja svarthola Merk tímamót urðu í stjarnvísindum í gær þegar vísindamenn í Bandaríkjunum skýrðu frá því að þyngdarbylgjur hefðu greinst í fyrsta sinn. Albert Einstein spáði um tilvist þyngdarbylgja fyrir nærri hundrað árum. 12. febrúar 2016 07:00