Tilefni þessara skrifa eru launadeilur aðila vinnumarkaðarins almennt og þá sérstaklega heilbrigðisþjónustunnar. Ekki verður fjallað hér um þær alvarlegu afleiðingar sem þessar deilur í heilbrigðisþjónustunni hafa haft í för með sér fyrir þolendur sem margir hverjir hafa þurft að búa við mikla vanlíðan, m.a. vegna þess að þeim hefur verið neitað um bráðaþjónustu og þess í stað settir á biðlista, jafnvel allt upp í átta mánuði.
Rót vandansHvers vegna getum við ekki, í okkar fámenna og auðlindaríka landi, sameinast um skilvirka og sanngjarna launastefnu? Er rót vandans sérhagsmunir ýmissa starfsstétta og atvinnurekenda hér á landi sem starfa í fákeppni eða einokunarstöðu, t.d. fjármálastarfsemi, heilbrigðis- og menntastarfsemi, eða þeirra sem nýta náttúruauðlindir, t.d. sjávarútvegur, stóriðja og ferðaþjónusta? Ekki verður heldur horft fram hjá áhrifum auðvelds aðgengis sérhagsmuna að pólitískum ráðamönnum á hverjum tíma, tengslanetum og kunningsskap.
Misvísandi samanburður launa og launakostnaðarEftirfarandi má finna á netinu;
ASÍ. Laun á Íslandi í samanburði við hin Norðurlöndin. Þar kemur m.a. fram að laun á hinum Norðurlöndunum 2013 voru að meðaltali:
• 60% hærri en á Íslandi án tillits til verðlags.
• 30% hærri að teknu tilliti til verðlags.
• 20% hærri að teknu tilliti til skatta og opinberra tekjujöfnunarþátta.
• Dagvinnulaun verkafólks voru allt að 30% lægri en að meðaltali á hinum Norðurlöndunum.
• Heildarlaun lækna hæst á Íslandi.
• Hlutfallslegur launamunur lækna og verkamanna er hæstur á Íslandi eða ríflega fjórfaldur (fyrir nýgerða leiðréttingasamninga).
Samherji hf. Heimasíða 16.4. 2015 undir fyrirsögninni „EPLI OG EPLI“ fjallar fyrirtækið um launakostnað. Þar kemur m.a. fram ítarlegur samanburður á launakostnaði fyrirtækisins vegna bolfiskframleiðslu á Íslandi, í Noregi og Þýskalandi. Í samanburði fyrirtækisins er launakostnaður hæstur á á Íslandi.
• Ísland 3.501 kr./klst.
• Noregur 3.433 kr./klst., 2% lægri en á Íslandi.
• Þýskaland 2.400 kr./kl.st., 37% lægri en á Íslandi.
RÚV. Á fréttavef RÚV 18.12.2012. Í þessari stuttu frétt segir m.a.:
• Meðallaun á Íslandi voru rétt undir meðaltali Evrópusambandsríkjanna árið 2010.
• Stjórnendur, sérfræðingar, tæknar og skrifstofufólk voru með laun undir meðaltali samsvarandi hópa í Evrópusambandinu.
• Þjónustu- og sölufólk, iðnaðarmenn og iðnverkafólk, véla- og vélgæslufólk og ósérhæft starfsfólk var með laun yfir meðaltali í Evrópusambandinu.
Laun og launakostnaður starfstétta á Íslandi?Opinberar upplýsingar um launastefnu, fyrirkomulag launasamninga, hlutfallsleg launakjör og launakostnað á milli starfsstétta á Íslandi m.v. hin Norðurlöndin eru ekki auðfundnar, spurt er hvers vegna? Fyrir ekki löngu sagði fjármálaráðherra í viðtali á RÚV m.a. að ekki yrði lengur búið við óbreytt fyrirkomulag samninga um launakjör starfsstétta á Íslandi, því hljóta flestir að vera sammála. Er ekki löngu tímabært að sameinast um upplýsta launastefnu eða menningu á Íslandi, byggða á jafnrétti? Ekki í þeim skilningi að allir eigi að hafa sömu launakjör heldur hlutfallslega sömu launakjör og starfsstéttir í þeim löndum sem við höfum hingað til borið okkur saman við. Þannig yrðu t.d. launakjör á milli ljósmóður og ræstitæknis á sjúkrahúsi í Reykjavík hlutfallslega þau sömu og sömu stétta á sjúkrahúsum í Kaupmannahöfn, við viljum jafnrétti til launa, ekki satt? Þjóðarkakan okkar er sambærileg þjóðarköku annarra Norðurlanda, auðvitað minni, en viljum við að henni sé skipt í milli starfsstétta og starfsfólks hér á landi í sömu hlutföllum og á hinum Norðurlöndunum?
Nú þarf kjark og þorÉg hvet fjármálaráðherra til að fá óháða erlenda aðila til að framkvæma ítarlega úttekt á launum og launakostnaði (hlunnindum) á Íslandi m.v. hin Norðurlöndin. Einnig hvet ég almenning sem neytendur, hvar í flokki sem við erum, að styðja slíka úttekt. Niðurstaða úttektar getur gagnast bæði fagaðilum og okkur almenningi til að taka upplýsta afstöðu til málsins út frá upplýstum forsendum.
