Við skynjum öll þá undiröldu sem nú er á vinnumarkaði. Verkföll blasa við hjá flestum stéttum. Allt meðaltekjufólk og lágtekjufólk finnur á eigin skinni að brýn þörf er á bættum kjörum. Launin sem hér bjóðast eru oft og einatt helmingur af því sem býðst fyrir sambærileg störf í nálægum löndum. Hvað er til ráða?
Svarið er einfalt og flókið í senn. Við verðum að haga kjarasamningum með sama hætti og hefur reynst svo afar vel á Norðurlöndunum og hefur líka reynst okkur vel þegar við höfum borið gæfu til að fylgja þeirri forskrift. Norræna samfélagsmódelið hefur aftur og aftur sýnt að það getur betur glímt við bæði uppsveiflu og samdrátt en önnur kerfi. Til þess að það virki þarf skýra og ábyrga hagstjórn, sem byggist á stöðugleika, góðum aðgangi að erlendum mörkuðum með fríverslun og samræmdri launastefnu sem ýtir undir hagvöxt og fulla atvinnu og dregur úr launamun og tryggir að enginn verði skilinn eftir. Það þarf líka umfangsmikil velferðarkerfi, sem byggjast á afkomutryggingu og aðgengi að þjónustu sem tryggir mikla atvinnuþátttöku og hreyfanleika launafólks, ódýra menntun og heilbrigðis- og velferðarþjónustu sem fjármögnuð er með sköttum og tryggir jafnrétti í reynd. Og það þarf vel skipulagðan vinnumarkað, sem byggir á samspili milli lagasetningar og kjarasamninga og öflugri verkalýðshreyfingu.
Ekkert í þessu er sjálfgefið. Allt byggist þetta á samspili á milli stjórnmálaflokkanna og samtaka á vinnumarkaði. Allir þurfa að hafa næg áhrif og umboð til að leita eftir heildarlausnum og fylgja eftir þeim aðgerðum sem þörf er á. Hlutverk stjórnmálamanna í þessu kerfi er ekki að taka þátt í vinsældakapphlaupi með því að taka undir hverja kröfu, heldur að styðja við heildarsamninga sem tryggja markmið um kaupmáttaraukningu og að bilið minnki milli hæstu og lægstu launa og beita ríkisvaldinu til að þau markmið náist.
Þess vegna samþykkti Samfylkingin fyrir sitt leyti á nýafstöðnum landsfundi að skuldbinda okkur til að stjórna á þennan veg: Við munum í ríkisstjórn setja okkur almenna efnahagsstefnu með þessi markmið að leiðarljósi og leggja hana fyrir samráðsvettvang með aðilum vinnumarkaðarins. Að því loknu munum við leggja hana fyrir Alþingi og byggja hagstjórnina á víðtækri stefnumörkun til nokkurra ára í senn. Þannig bindum við vissulega okkur sjálf, en við leggjum grunn að stöðugleika til lengri tíma og náum hámarksávinningi fyrir fólkið í landinu.
Rót erfiðleikanna tvíþætt
Þrátt fyrir hátíðarræður um ágæti „sveigjanleika“ hinnar íslensku krónu virðist ekkert benda til að þjóðin sé í raun tilbúin til að búa við afleiðingarnar. Hún er ekki til í að sætta sig við skuldabyrðina sem krónan skapar. Það sást vel í síðustu þingkosningum, þegar loforð um bætur fyrir skuldahækkun urðu lykill að kosningasigri. Og nú er líka orðið ljóst að þjóðin er ekki til í að búa við kjaraskerðinguna sem krónan skapar. Fyrst riðu á vaðið þeir sem sterkast standa á vinnumarkaði og sóttu sér bætur fyrir krónuna. Nú vilja allir aðrir eðlilega sækja þær bætur líka. Þessa dagana fer þannig fram nokkurs konar þjóðaratkvæðagreiðsla um hvort þjóðin er sátt við krónuna. Svarið virðist afgerandi NEI.
Ríkisstjórnin hefur spillt svo samskiptum á vinnumarkaði að leitun er að öðru eins. Samningarnir 21. desember 2013 fólu í sér gullið tækifæri fyrir ríkisstjórnina. Hún þurfti bara að styðja við heildstæða lausn sem aðilar vinnumarkaðarins voru búnir að skapa og leggja af mörkum til lágtekjufólks og meðaltekjufólks með aðgerðum í skattkerfi og gjaldskrám. Efndirnar voru engar. Ekkert hefur hreyfst í húsnæðismálum. Ekkert hefur gerst í skattamálum til að mæta þörfum almenns launafólks. Skattbreytingar og skuldaleiðrétting ríkisstjórnarinnar hafa flutt byrðar upp á tugi milljarða af þeim best stæðu og á meðaltekjufólk og lágtekjufólk. Ríkisstjórnin ber þannig höfuðábyrgð á þeirri upplausn sem nú er orðin á vinnumarkaði.
Hefurðu sögu að segja eða skoðun að deila? Ef svo er sendu okkur grein ásamt mynd á netfangið ritstjorn(hja)visir.is.
