Hulinn heimur líknarmeðferðar Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar 10. október 2015 07:00 Í tilefni af alþjóðlegum degi líknarmeðferðar 10. október Síðustu ár hefur athygli alþjóðasamtaka á sviði líknarmeðferðar, beinst að því að uppræta ákveðnar rangtúlkanir og misskilning. Margir telja að líknameðferð eigi einungis við þegar læknismeðferð vegna ólæknandi sjúkdóms hefur verið hætt. Að þá verði ákveðin þáttaskil sem þýði í raun það eitt að lífslokin nálgist. Staðreyndin er þó sú að líknarmeðferð er oft beitt samhliða læknisfræðilegri meðferð sem miðast við að halda niðri sjúkdómi. Alþjóðlega er mælst til að þegar einstaklingur greinist með lífshættulegan eða ólæknandi sjúkdóm sé líknarmeðferð frá upphafi hluti af þeirri nálgun sem notuð er, til að hann og ástvinir hans geti sem best aðlagast og lifað með breyttum aðstæðum. Nýlegar rannsóknir sýna fram á lengri lífshorfur hjá þeim einstaklingum sem fá líknarmeðferð samhliða læknisfræðilegri meðferð sem beinist að því að halda ólæknandi sjúkdóm í skefjum. Þetta verða að teljast mikilvæg og jákvæð tíðindi, sem kalla á breyttan skilning og breytt hugarfar tengt því sem líknarmeðferð stendur fyrir og þeim aðferðum sem þar er beitt.Hvað er líknarmeðferð? Þeir sem greinst hafa með alvarlega sjúkdóma vita best hversu víðtæk áhrif sú staðreynd getur haft á lífið í heild. Hugmyndafræði líknarmeðferðar kemur því inn á mörg svið mannlegrar tilveru og krefst, þegar við á, aðkomu og samvinnu margra fagstétta. Hugmyndafræði líknarmeðferðar hefur frá upphafi miðast við að horfa á þann sem veikist sem einstakling með ákveðna reynslu, bakgrunn og lífssýn sem hefur áhrif á hvernig hann tekst á við veikindin. Hann tilheyrir gjarnan fjölskyldu og vandamönnum sem þurfa líka á stuðningi, samtali, fræðslu og útskýringum að halda. Einstaklingurinn er þannig hluti af stærri heild og vegferð hans byggir oft einnig á vegferð ástvina hans. Líknarmeðferð byggir á aðferðum sem eiga sér í raun engin takmörk svo lengi sem þær aðferðir miðast við að draga úr líkamlegum og sálrænum einkennum sem sjúkdómur leiðir af sér eða meðferð vegna hans. Rétt og markviss meðhöndlun einkenna, í samvinnu við þann einstakling sem við þau glímir, skiptir gríðarlegu máli. Það skiptir máli af þeirri ástæðu að það er erfitt að eiga sér lífsgæði og von þegar slæm líðan litar tilveruna. Líknarmeðferð spannar vítt svið í sjúkdómsferli einstaklings. Meðferð miðast við að hjálpa fólki að lifa eins eðlilegu og innihaldsríku lífi og hægt er miðað við aðstæður á hverjum tíma, óháð því hver staða sjúkdómsins er. Í sjúkdómsferlinu getur þessi aðkoma verið tímabundin, til langframa eða spannað ákveðin tímabil. Sé svo komið að óumflýjanleg lífslok nálgist er einstaklingnum veitt svokölluð lífslokameðferð sem er aðeins einn hluti af líknarmeðferð. Líknarmeðferð á ekki bara við þegar um krabbameinssjúkdóm ræðir heldur alla lífsógnandi og ólæknandi sjúkdóma.Hverjir veita líknarmeðferð? Alþjóðleg stefna miðast við að allt heilbrigðisstarfsfólk hafi grunnþekkingu á líknarmeðferð og geti beitt henni þegar við á. Sérhæfð líknarmeðferð er veitt af heilbrigðisstarfsfólki sem hefur menntun, reynslu og þekkingu á sviði líknarmeðferðar og starfar í líknarráðgjafarteymi, á líknardeild og á göngudeild. Tvær heimaþjónustur, Heimahlynning og Karitas, veita sérhæfða líknarmeðferð í heimahúsum. Þessir aðilar veita stuðning og ráðgjöf varðandi líknarmeðferð á öllum stigum sjúkdóms þótt almennt verði þörf fyrir sérhæfða aðkomu meiri eftir því sem sjúkdómur ágerist.Aðgengi að líknarmeðferð er mannréttindi Á vefsíðu alþjóðasamtaka um líknarmeðferð kemur fram að í aðeins 20 af 234 löndum á heimsvísu hefur líknarmeðferð verið innleidd. Talið er að um 80% mannkynsins skorti aðgang að þeim lyfjum sem nauðsynleg eru talin til að lina einkenni og þjáningar af völdum alvarlegra og lífsógnandi sjúkdóma. Dagur líknarmeðferðar er í ár tileinkaður öllum þeim fjölda einstaklinga sem hafa þörf fyrir líknarmeðferð en fá ekki viðeigandi hjálp. Undirstrikað er að líknarmeðferð ætti að vera í boði fyrir alla þá sem á þurfa að halda, óháð kyni, aldri, kynþætti, sjúkdómi, kynhneigð eða búsetu. Á Íslandi má segja að aðgengi að líknarmeðferð sé gott. Hins vegar er ljóst að enn er mikið starf fyrir höndum tengt því að uppfræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um það sem þessi meðferð snýst um, fyrir hverja hún er og þann ávinning sem getur fengist með því að beita henni meðfram annarri læknismeðferð í meðhöndlun lífshamlandi og ólæknandi sjúkdóma. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 26.05.2024 Halldór Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Ég styð Baldur sem næsta forseta! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar Skoðun Lestarsamgöngur milli Reykjavíkur og Keflavíkurflugvallar Guðmundur Björnsson Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Þjóðarmorðið á Gasa í tölum og hlutverk Íslands Ingólfur Shahin Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Minn maður mun standa í lappirnar Helgi Pétursson skrifar Skoðun Þetta snýst um orkuna Hildur Sif skrifar Skoðun Dýrmætt veganesti í forsetaembættið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er Baldur mitt val Ásta Kristín Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Í djúpneti íslenskra stjórnmála Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Lestarsamgöngur milli Reykjavíkur og Keflavíkurflugvallar Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Er sjálfvirknivæðing að stela störfum og framtíðar möguleikum hjá drengjum sem geta ekki lesið sér til gagns? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Jákvæðni á Bessastöðum Þorsteinn Magnússon skrifar Skoðun Ég styð Baldur sem næsta forseta! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðarmorðið á Gasa í tölum og hlutverk Íslands Ingólfur Shahin skrifar Skoðun Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Pólítísk aflúsun Ólafur Þór Ólafsson skrifar Skoðun Að vaxa inn í framtíðina Viðar Hreinsson skrifar Skoðun A Letter of Encouragement for Voters of Foreign Origin. Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Sameiningaraflið Katrín Jakobsdóttir Kári Bjarnason skrifar Skoðun Snúningshurðin í ráðuneytinu Jón Kaldal skrifar Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Ómetanleg leiðsögn Magnús Ingi Óskarsson skrifar Skoðun Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? skrifar Skoðun Stöndum í lappirnar! Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Skoðun Verðmæti Döff kjósenda Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Nýja hægrið Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Í tilefni af alþjóðlegum degi líknarmeðferðar 10. október Síðustu ár hefur athygli alþjóðasamtaka á sviði líknarmeðferðar, beinst að því að uppræta ákveðnar rangtúlkanir og misskilning. Margir telja að líknameðferð eigi einungis við þegar læknismeðferð vegna ólæknandi sjúkdóms hefur verið hætt. Að þá verði ákveðin þáttaskil sem þýði í raun það eitt að lífslokin nálgist. Staðreyndin er þó sú að líknarmeðferð er oft beitt samhliða læknisfræðilegri meðferð sem miðast við að halda niðri sjúkdómi. Alþjóðlega er mælst til að þegar einstaklingur greinist með lífshættulegan eða ólæknandi sjúkdóm sé líknarmeðferð frá upphafi hluti af þeirri nálgun sem notuð er, til að hann og ástvinir hans geti sem best aðlagast og lifað með breyttum aðstæðum. Nýlegar rannsóknir sýna fram á lengri lífshorfur hjá þeim einstaklingum sem fá líknarmeðferð samhliða læknisfræðilegri meðferð sem beinist að því að halda ólæknandi sjúkdóm í skefjum. Þetta verða að teljast mikilvæg og jákvæð tíðindi, sem kalla á breyttan skilning og breytt hugarfar tengt því sem líknarmeðferð stendur fyrir og þeim aðferðum sem þar er beitt.Hvað er líknarmeðferð? Þeir sem greinst hafa með alvarlega sjúkdóma vita best hversu víðtæk áhrif sú staðreynd getur haft á lífið í heild. Hugmyndafræði líknarmeðferðar kemur því inn á mörg svið mannlegrar tilveru og krefst, þegar við á, aðkomu og samvinnu margra fagstétta. Hugmyndafræði líknarmeðferðar hefur frá upphafi miðast við að horfa á þann sem veikist sem einstakling með ákveðna reynslu, bakgrunn og lífssýn sem hefur áhrif á hvernig hann tekst á við veikindin. Hann tilheyrir gjarnan fjölskyldu og vandamönnum sem þurfa líka á stuðningi, samtali, fræðslu og útskýringum að halda. Einstaklingurinn er þannig hluti af stærri heild og vegferð hans byggir oft einnig á vegferð ástvina hans. Líknarmeðferð byggir á aðferðum sem eiga sér í raun engin takmörk svo lengi sem þær aðferðir miðast við að draga úr líkamlegum og sálrænum einkennum sem sjúkdómur leiðir af sér eða meðferð vegna hans. Rétt og markviss meðhöndlun einkenna, í samvinnu við þann einstakling sem við þau glímir, skiptir gríðarlegu máli. Það skiptir máli af þeirri ástæðu að það er erfitt að eiga sér lífsgæði og von þegar slæm líðan litar tilveruna. Líknarmeðferð spannar vítt svið í sjúkdómsferli einstaklings. Meðferð miðast við að hjálpa fólki að lifa eins eðlilegu og innihaldsríku lífi og hægt er miðað við aðstæður á hverjum tíma, óháð því hver staða sjúkdómsins er. Í sjúkdómsferlinu getur þessi aðkoma verið tímabundin, til langframa eða spannað ákveðin tímabil. Sé svo komið að óumflýjanleg lífslok nálgist er einstaklingnum veitt svokölluð lífslokameðferð sem er aðeins einn hluti af líknarmeðferð. Líknarmeðferð á ekki bara við þegar um krabbameinssjúkdóm ræðir heldur alla lífsógnandi og ólæknandi sjúkdóma.Hverjir veita líknarmeðferð? Alþjóðleg stefna miðast við að allt heilbrigðisstarfsfólk hafi grunnþekkingu á líknarmeðferð og geti beitt henni þegar við á. Sérhæfð líknarmeðferð er veitt af heilbrigðisstarfsfólki sem hefur menntun, reynslu og þekkingu á sviði líknarmeðferðar og starfar í líknarráðgjafarteymi, á líknardeild og á göngudeild. Tvær heimaþjónustur, Heimahlynning og Karitas, veita sérhæfða líknarmeðferð í heimahúsum. Þessir aðilar veita stuðning og ráðgjöf varðandi líknarmeðferð á öllum stigum sjúkdóms þótt almennt verði þörf fyrir sérhæfða aðkomu meiri eftir því sem sjúkdómur ágerist.Aðgengi að líknarmeðferð er mannréttindi Á vefsíðu alþjóðasamtaka um líknarmeðferð kemur fram að í aðeins 20 af 234 löndum á heimsvísu hefur líknarmeðferð verið innleidd. Talið er að um 80% mannkynsins skorti aðgang að þeim lyfjum sem nauðsynleg eru talin til að lina einkenni og þjáningar af völdum alvarlegra og lífsógnandi sjúkdóma. Dagur líknarmeðferðar er í ár tileinkaður öllum þeim fjölda einstaklinga sem hafa þörf fyrir líknarmeðferð en fá ekki viðeigandi hjálp. Undirstrikað er að líknarmeðferð ætti að vera í boði fyrir alla þá sem á þurfa að halda, óháð kyni, aldri, kynþætti, sjúkdómi, kynhneigð eða búsetu. Á Íslandi má segja að aðgengi að líknarmeðferð sé gott. Hins vegar er ljóst að enn er mikið starf fyrir höndum tengt því að uppfræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um það sem þessi meðferð snýst um, fyrir hverja hún er og þann ávinning sem getur fengist með því að beita henni meðfram annarri læknismeðferð í meðhöndlun lífshamlandi og ólæknandi sjúkdóma.
Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir skrifar
Skoðun Er sjálfvirknivæðing að stela störfum og framtíðar möguleikum hjá drengjum sem geta ekki lesið sér til gagns? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun