Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar 26. maí 2024 06:01 Lestrarnám byrjar við fæðingu og jafnvel fyrr vilja sumir meina. Það að tala við, lesa, syngja og útskýra fyrir börnum er hluti af lestrarnámi þeirra. Mikilvægur grunnur hefur verið lagður að lestrarnámi barna áður en hið eiginlega lestrarnám hefst í grunnskóla. Sinnuleysi hefur alvarlegar afleiðingar. Skólar mygla vegna skorts á viðhaldi. Lestri hrakar vegna skorts á metnaði. Brottfall ungra karla úr námi og starfsþjálfun á Íslandi í fyrra var það mesta í Evrópu. Háskóla og iðnaðarráðherra segir ástæðuna að finna í grunninum, í kerfi barnaskólanna og lestri. Ég er sammála Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur að ástæðuna sé að finna í grunninum en ég er ekki sammála henni að þetta sé svo einfalt að einungis sé barnaskólunum og lestri um að kenna. Sem kennari í grunnskóla til margra ára með áhuga á lestrarfræðum þá er stutta útgáfan af minni kenningu um slaka lestrarfærni stráka sú að um margþættan vanda sé að ræða. Ég hef kennt börnum með miklar sérþarfir sem hafa virkilega þurft að hafa fyrir námi en komist í gegnum hindranir sínar með samstilltum stuðningi heimila og skóla. Þessi börn hafa náð góðri færni í lestri og lesskilningi sem hefur síðan greitt götur þeirra varðandi áframhaldandi samfellt nám. Ég hef einnig verið með börn af erlendu bergi brotin sem hafa komið inn í íslenskt skólakerfi án nokkurrar íslenskukunnáttu en þrátt fyrir það náð að skora hærra varðandi lestur og lesskilning í lok grunnskólagöngu sinnar en börn fædd hér á landi sem hafa búið á Íslandi alla tíð. Galdurinn við að ná góðri færni í einhverju er æfing og styðjandi umhverfi. Það á ekki bara við um skólaumhverfi heldur allt það umhverfi sem barn þrífst í. Ég hef áður haft orð á því að við kennarar sjáum mikinn mun á börnum sem eiga gott bakland, sem styður við nám þeirra og elur börn sín upp í því að lestur og lestrarfærni skipta máli, og þeim sem ekki eru svo lánsöm. En af hverju er svona mikill munur á kynjunum ? Það sem ég hef séð í mínu starfi sem kennari og rannsóknir styðja er að stelpur virðast vera samviskusamari en strákar og það fleytir þeim langt. Þær virðast því hafa betri grunn að byggja á sem er forsenda frekara náms. Eins virðast margir foreldrar á Íslandi sleppa tökunum fyrr á strákum en stelpum og virðast strákar frekar komast upp með það að fara sínar eigin leiðir en stelpur. Hvers vegna veit ég ekki. Í samtölum við nemendur í gegnum árin þá hefur mér fundist það meira ríkjandi hjá strákum en stelpum að hafa neikvætt viðhorf til skóla. Þegar rætt hefur verið um mikilvægi lesturs og lesskilnings þá hafa strákar frekar komið með þær skýringar að þeir þurfi ekki að læra það sem verið er að kenna þeim í skóla því að þeir geti alveg fengið vel borgað starf án þess að mennta sig. Máli sínu til stuðnings þá koma þeir oft með dæmi um laun kennara og einhverra sem þeir vita um sem eru ómenntaðir og geta lifað hátt. En hvaðan kemur þessi sýn þeirra ? Menntun er ekki metin að verðleikum. Það að strákar sjá ekki ástæðu til þess að leggja sig fram varðandi lestur og lesskilning því að þeirra sýn er oft sú að þeir ætla sér að verða atvinnumenn í fótbolta, Youtube-arar eða framfleyta sér með því að spila tölvuleiki er ekki að hjálpa okkur varðandi það að bæta lestrarfærni stráka. Viðhorf margra foreldra til náms barna sinna birtist síðan vel í sinnu foreldranna gagnvart því sem er í gangi í lífi barnanna. Hvað segir það okkur þegar foreldrar segjast ekki hafa tíma til að lesa með börnum sínum né láta þau lesa fyrir sig en sömu foreldrar eru tilbúnir til að fara á alla viðburði sem tengjast áhugamálum barna sinna og styðja þau að ná færni á þeim vettvangi með tilheyrandi fyrirhöfn og fjárútlátum . Þessum foreldrum er mikið í mun að börn þeirra nái færni á áhugasviðum sínum en sjá ekki tilganginn með því að leggja aukalega á sig til að styðja við skólanám barna sinna. Er hægt að segja að lestrarvandinn sé bara kerfislegur vandi ? Svarið er nei. Um er að ræða samfélagslegan vanda. Það er ekki nóg að börn hafi góðar lestrarfyrirmyndir í skólum. Góðar lestrarfyrirmyndir þurfa að vera í öllu raunlífi barna. Það þarf einnig að eiga samtal við börn utan skólanna um mikilvægi þess að vera vel læs og hvað það er að vera vel læs. Lestur er ekki bara það að þekkja stafi og tengja saman hljóð. Lestur er svo miklu, miklu meira. Mér finnst dapurt að kveðja nemendur mína í lok skólaárs vitandi það hvaða börn eiga eftir að halda færni sinni í lestri yfir sumartímann því að bakland þeirra heldur þeim við efnið og hvaða börn eiga eftir að fá bakslag vegna sinnuleysis. Það geta allir lagt sitt á vogarskálarnar og stutt við lestur barna í þeirra nærsamfélagi. Starfsfólk skólanna, mömmur, pabbar, bræður, systur, ömmur, afar, frændur, frænkur og vinir. Við erum öll í sama liði. Lestrarkunnátta stráka mun ekki batna fyrr en við tökum höndum saman og sýnum þeim að okkur er alvara með því að greiða vegferð þeirra með samtakamætti og jákvæðum gildum. Inni á Læsisvefnum er hægt að fræðast um lestrarþjálfun og þar er einnig hægt að nálgast áhugaverð myndbönd tengd lestri. Gleðilegt lestrarsumar. Höfundur er sérkennari, atferlisþjálfi, uppeldisráðgjafi, sáttamiðlari og trúnaðarmaður kennara í grunnskóla. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Skóla- og menntamál Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Áhugaverðar ákvarðanir Sigurður Ingi Friðleifsson Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Lestrarnám byrjar við fæðingu og jafnvel fyrr vilja sumir meina. Það að tala við, lesa, syngja og útskýra fyrir börnum er hluti af lestrarnámi þeirra. Mikilvægur grunnur hefur verið lagður að lestrarnámi barna áður en hið eiginlega lestrarnám hefst í grunnskóla. Sinnuleysi hefur alvarlegar afleiðingar. Skólar mygla vegna skorts á viðhaldi. Lestri hrakar vegna skorts á metnaði. Brottfall ungra karla úr námi og starfsþjálfun á Íslandi í fyrra var það mesta í Evrópu. Háskóla og iðnaðarráðherra segir ástæðuna að finna í grunninum, í kerfi barnaskólanna og lestri. Ég er sammála Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur að ástæðuna sé að finna í grunninum en ég er ekki sammála henni að þetta sé svo einfalt að einungis sé barnaskólunum og lestri um að kenna. Sem kennari í grunnskóla til margra ára með áhuga á lestrarfræðum þá er stutta útgáfan af minni kenningu um slaka lestrarfærni stráka sú að um margþættan vanda sé að ræða. Ég hef kennt börnum með miklar sérþarfir sem hafa virkilega þurft að hafa fyrir námi en komist í gegnum hindranir sínar með samstilltum stuðningi heimila og skóla. Þessi börn hafa náð góðri færni í lestri og lesskilningi sem hefur síðan greitt götur þeirra varðandi áframhaldandi samfellt nám. Ég hef einnig verið með börn af erlendu bergi brotin sem hafa komið inn í íslenskt skólakerfi án nokkurrar íslenskukunnáttu en þrátt fyrir það náð að skora hærra varðandi lestur og lesskilning í lok grunnskólagöngu sinnar en börn fædd hér á landi sem hafa búið á Íslandi alla tíð. Galdurinn við að ná góðri færni í einhverju er æfing og styðjandi umhverfi. Það á ekki bara við um skólaumhverfi heldur allt það umhverfi sem barn þrífst í. Ég hef áður haft orð á því að við kennarar sjáum mikinn mun á börnum sem eiga gott bakland, sem styður við nám þeirra og elur börn sín upp í því að lestur og lestrarfærni skipta máli, og þeim sem ekki eru svo lánsöm. En af hverju er svona mikill munur á kynjunum ? Það sem ég hef séð í mínu starfi sem kennari og rannsóknir styðja er að stelpur virðast vera samviskusamari en strákar og það fleytir þeim langt. Þær virðast því hafa betri grunn að byggja á sem er forsenda frekara náms. Eins virðast margir foreldrar á Íslandi sleppa tökunum fyrr á strákum en stelpum og virðast strákar frekar komast upp með það að fara sínar eigin leiðir en stelpur. Hvers vegna veit ég ekki. Í samtölum við nemendur í gegnum árin þá hefur mér fundist það meira ríkjandi hjá strákum en stelpum að hafa neikvætt viðhorf til skóla. Þegar rætt hefur verið um mikilvægi lesturs og lesskilnings þá hafa strákar frekar komið með þær skýringar að þeir þurfi ekki að læra það sem verið er að kenna þeim í skóla því að þeir geti alveg fengið vel borgað starf án þess að mennta sig. Máli sínu til stuðnings þá koma þeir oft með dæmi um laun kennara og einhverra sem þeir vita um sem eru ómenntaðir og geta lifað hátt. En hvaðan kemur þessi sýn þeirra ? Menntun er ekki metin að verðleikum. Það að strákar sjá ekki ástæðu til þess að leggja sig fram varðandi lestur og lesskilning því að þeirra sýn er oft sú að þeir ætla sér að verða atvinnumenn í fótbolta, Youtube-arar eða framfleyta sér með því að spila tölvuleiki er ekki að hjálpa okkur varðandi það að bæta lestrarfærni stráka. Viðhorf margra foreldra til náms barna sinna birtist síðan vel í sinnu foreldranna gagnvart því sem er í gangi í lífi barnanna. Hvað segir það okkur þegar foreldrar segjast ekki hafa tíma til að lesa með börnum sínum né láta þau lesa fyrir sig en sömu foreldrar eru tilbúnir til að fara á alla viðburði sem tengjast áhugamálum barna sinna og styðja þau að ná færni á þeim vettvangi með tilheyrandi fyrirhöfn og fjárútlátum . Þessum foreldrum er mikið í mun að börn þeirra nái færni á áhugasviðum sínum en sjá ekki tilganginn með því að leggja aukalega á sig til að styðja við skólanám barna sinna. Er hægt að segja að lestrarvandinn sé bara kerfislegur vandi ? Svarið er nei. Um er að ræða samfélagslegan vanda. Það er ekki nóg að börn hafi góðar lestrarfyrirmyndir í skólum. Góðar lestrarfyrirmyndir þurfa að vera í öllu raunlífi barna. Það þarf einnig að eiga samtal við börn utan skólanna um mikilvægi þess að vera vel læs og hvað það er að vera vel læs. Lestur er ekki bara það að þekkja stafi og tengja saman hljóð. Lestur er svo miklu, miklu meira. Mér finnst dapurt að kveðja nemendur mína í lok skólaárs vitandi það hvaða börn eiga eftir að halda færni sinni í lestri yfir sumartímann því að bakland þeirra heldur þeim við efnið og hvaða börn eiga eftir að fá bakslag vegna sinnuleysis. Það geta allir lagt sitt á vogarskálarnar og stutt við lestur barna í þeirra nærsamfélagi. Starfsfólk skólanna, mömmur, pabbar, bræður, systur, ömmur, afar, frændur, frænkur og vinir. Við erum öll í sama liði. Lestrarkunnátta stráka mun ekki batna fyrr en við tökum höndum saman og sýnum þeim að okkur er alvara með því að greiða vegferð þeirra með samtakamætti og jákvæðum gildum. Inni á Læsisvefnum er hægt að fræðast um lestrarþjálfun og þar er einnig hægt að nálgast áhugaverð myndbönd tengd lestri. Gleðilegt lestrarsumar. Höfundur er sérkennari, atferlisþjálfi, uppeldisráðgjafi, sáttamiðlari og trúnaðarmaður kennara í grunnskóla.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun