Hulinn heimur líknarmeðferðar Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar 10. október 2015 07:00 Í tilefni af alþjóðlegum degi líknarmeðferðar 10. október Síðustu ár hefur athygli alþjóðasamtaka á sviði líknarmeðferðar, beinst að því að uppræta ákveðnar rangtúlkanir og misskilning. Margir telja að líknameðferð eigi einungis við þegar læknismeðferð vegna ólæknandi sjúkdóms hefur verið hætt. Að þá verði ákveðin þáttaskil sem þýði í raun það eitt að lífslokin nálgist. Staðreyndin er þó sú að líknarmeðferð er oft beitt samhliða læknisfræðilegri meðferð sem miðast við að halda niðri sjúkdómi. Alþjóðlega er mælst til að þegar einstaklingur greinist með lífshættulegan eða ólæknandi sjúkdóm sé líknarmeðferð frá upphafi hluti af þeirri nálgun sem notuð er, til að hann og ástvinir hans geti sem best aðlagast og lifað með breyttum aðstæðum. Nýlegar rannsóknir sýna fram á lengri lífshorfur hjá þeim einstaklingum sem fá líknarmeðferð samhliða læknisfræðilegri meðferð sem beinist að því að halda ólæknandi sjúkdóm í skefjum. Þetta verða að teljast mikilvæg og jákvæð tíðindi, sem kalla á breyttan skilning og breytt hugarfar tengt því sem líknarmeðferð stendur fyrir og þeim aðferðum sem þar er beitt.Hvað er líknarmeðferð? Þeir sem greinst hafa með alvarlega sjúkdóma vita best hversu víðtæk áhrif sú staðreynd getur haft á lífið í heild. Hugmyndafræði líknarmeðferðar kemur því inn á mörg svið mannlegrar tilveru og krefst, þegar við á, aðkomu og samvinnu margra fagstétta. Hugmyndafræði líknarmeðferðar hefur frá upphafi miðast við að horfa á þann sem veikist sem einstakling með ákveðna reynslu, bakgrunn og lífssýn sem hefur áhrif á hvernig hann tekst á við veikindin. Hann tilheyrir gjarnan fjölskyldu og vandamönnum sem þurfa líka á stuðningi, samtali, fræðslu og útskýringum að halda. Einstaklingurinn er þannig hluti af stærri heild og vegferð hans byggir oft einnig á vegferð ástvina hans. Líknarmeðferð byggir á aðferðum sem eiga sér í raun engin takmörk svo lengi sem þær aðferðir miðast við að draga úr líkamlegum og sálrænum einkennum sem sjúkdómur leiðir af sér eða meðferð vegna hans. Rétt og markviss meðhöndlun einkenna, í samvinnu við þann einstakling sem við þau glímir, skiptir gríðarlegu máli. Það skiptir máli af þeirri ástæðu að það er erfitt að eiga sér lífsgæði og von þegar slæm líðan litar tilveruna. Líknarmeðferð spannar vítt svið í sjúkdómsferli einstaklings. Meðferð miðast við að hjálpa fólki að lifa eins eðlilegu og innihaldsríku lífi og hægt er miðað við aðstæður á hverjum tíma, óháð því hver staða sjúkdómsins er. Í sjúkdómsferlinu getur þessi aðkoma verið tímabundin, til langframa eða spannað ákveðin tímabil. Sé svo komið að óumflýjanleg lífslok nálgist er einstaklingnum veitt svokölluð lífslokameðferð sem er aðeins einn hluti af líknarmeðferð. Líknarmeðferð á ekki bara við þegar um krabbameinssjúkdóm ræðir heldur alla lífsógnandi og ólæknandi sjúkdóma.Hverjir veita líknarmeðferð? Alþjóðleg stefna miðast við að allt heilbrigðisstarfsfólk hafi grunnþekkingu á líknarmeðferð og geti beitt henni þegar við á. Sérhæfð líknarmeðferð er veitt af heilbrigðisstarfsfólki sem hefur menntun, reynslu og þekkingu á sviði líknarmeðferðar og starfar í líknarráðgjafarteymi, á líknardeild og á göngudeild. Tvær heimaþjónustur, Heimahlynning og Karitas, veita sérhæfða líknarmeðferð í heimahúsum. Þessir aðilar veita stuðning og ráðgjöf varðandi líknarmeðferð á öllum stigum sjúkdóms þótt almennt verði þörf fyrir sérhæfða aðkomu meiri eftir því sem sjúkdómur ágerist.Aðgengi að líknarmeðferð er mannréttindi Á vefsíðu alþjóðasamtaka um líknarmeðferð kemur fram að í aðeins 20 af 234 löndum á heimsvísu hefur líknarmeðferð verið innleidd. Talið er að um 80% mannkynsins skorti aðgang að þeim lyfjum sem nauðsynleg eru talin til að lina einkenni og þjáningar af völdum alvarlegra og lífsógnandi sjúkdóma. Dagur líknarmeðferðar er í ár tileinkaður öllum þeim fjölda einstaklinga sem hafa þörf fyrir líknarmeðferð en fá ekki viðeigandi hjálp. Undirstrikað er að líknarmeðferð ætti að vera í boði fyrir alla þá sem á þurfa að halda, óháð kyni, aldri, kynþætti, sjúkdómi, kynhneigð eða búsetu. Á Íslandi má segja að aðgengi að líknarmeðferð sé gott. Hins vegar er ljóst að enn er mikið starf fyrir höndum tengt því að uppfræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um það sem þessi meðferð snýst um, fyrir hverja hún er og þann ávinning sem getur fengist með því að beita henni meðfram annarri læknismeðferð í meðhöndlun lífshamlandi og ólæknandi sjúkdóma. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Áhugaverðar ákvarðanir Sigurður Ingi Friðleifsson Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Sjá meira
Í tilefni af alþjóðlegum degi líknarmeðferðar 10. október Síðustu ár hefur athygli alþjóðasamtaka á sviði líknarmeðferðar, beinst að því að uppræta ákveðnar rangtúlkanir og misskilning. Margir telja að líknameðferð eigi einungis við þegar læknismeðferð vegna ólæknandi sjúkdóms hefur verið hætt. Að þá verði ákveðin þáttaskil sem þýði í raun það eitt að lífslokin nálgist. Staðreyndin er þó sú að líknarmeðferð er oft beitt samhliða læknisfræðilegri meðferð sem miðast við að halda niðri sjúkdómi. Alþjóðlega er mælst til að þegar einstaklingur greinist með lífshættulegan eða ólæknandi sjúkdóm sé líknarmeðferð frá upphafi hluti af þeirri nálgun sem notuð er, til að hann og ástvinir hans geti sem best aðlagast og lifað með breyttum aðstæðum. Nýlegar rannsóknir sýna fram á lengri lífshorfur hjá þeim einstaklingum sem fá líknarmeðferð samhliða læknisfræðilegri meðferð sem beinist að því að halda ólæknandi sjúkdóm í skefjum. Þetta verða að teljast mikilvæg og jákvæð tíðindi, sem kalla á breyttan skilning og breytt hugarfar tengt því sem líknarmeðferð stendur fyrir og þeim aðferðum sem þar er beitt.Hvað er líknarmeðferð? Þeir sem greinst hafa með alvarlega sjúkdóma vita best hversu víðtæk áhrif sú staðreynd getur haft á lífið í heild. Hugmyndafræði líknarmeðferðar kemur því inn á mörg svið mannlegrar tilveru og krefst, þegar við á, aðkomu og samvinnu margra fagstétta. Hugmyndafræði líknarmeðferðar hefur frá upphafi miðast við að horfa á þann sem veikist sem einstakling með ákveðna reynslu, bakgrunn og lífssýn sem hefur áhrif á hvernig hann tekst á við veikindin. Hann tilheyrir gjarnan fjölskyldu og vandamönnum sem þurfa líka á stuðningi, samtali, fræðslu og útskýringum að halda. Einstaklingurinn er þannig hluti af stærri heild og vegferð hans byggir oft einnig á vegferð ástvina hans. Líknarmeðferð byggir á aðferðum sem eiga sér í raun engin takmörk svo lengi sem þær aðferðir miðast við að draga úr líkamlegum og sálrænum einkennum sem sjúkdómur leiðir af sér eða meðferð vegna hans. Rétt og markviss meðhöndlun einkenna, í samvinnu við þann einstakling sem við þau glímir, skiptir gríðarlegu máli. Það skiptir máli af þeirri ástæðu að það er erfitt að eiga sér lífsgæði og von þegar slæm líðan litar tilveruna. Líknarmeðferð spannar vítt svið í sjúkdómsferli einstaklings. Meðferð miðast við að hjálpa fólki að lifa eins eðlilegu og innihaldsríku lífi og hægt er miðað við aðstæður á hverjum tíma, óháð því hver staða sjúkdómsins er. Í sjúkdómsferlinu getur þessi aðkoma verið tímabundin, til langframa eða spannað ákveðin tímabil. Sé svo komið að óumflýjanleg lífslok nálgist er einstaklingnum veitt svokölluð lífslokameðferð sem er aðeins einn hluti af líknarmeðferð. Líknarmeðferð á ekki bara við þegar um krabbameinssjúkdóm ræðir heldur alla lífsógnandi og ólæknandi sjúkdóma.Hverjir veita líknarmeðferð? Alþjóðleg stefna miðast við að allt heilbrigðisstarfsfólk hafi grunnþekkingu á líknarmeðferð og geti beitt henni þegar við á. Sérhæfð líknarmeðferð er veitt af heilbrigðisstarfsfólki sem hefur menntun, reynslu og þekkingu á sviði líknarmeðferðar og starfar í líknarráðgjafarteymi, á líknardeild og á göngudeild. Tvær heimaþjónustur, Heimahlynning og Karitas, veita sérhæfða líknarmeðferð í heimahúsum. Þessir aðilar veita stuðning og ráðgjöf varðandi líknarmeðferð á öllum stigum sjúkdóms þótt almennt verði þörf fyrir sérhæfða aðkomu meiri eftir því sem sjúkdómur ágerist.Aðgengi að líknarmeðferð er mannréttindi Á vefsíðu alþjóðasamtaka um líknarmeðferð kemur fram að í aðeins 20 af 234 löndum á heimsvísu hefur líknarmeðferð verið innleidd. Talið er að um 80% mannkynsins skorti aðgang að þeim lyfjum sem nauðsynleg eru talin til að lina einkenni og þjáningar af völdum alvarlegra og lífsógnandi sjúkdóma. Dagur líknarmeðferðar er í ár tileinkaður öllum þeim fjölda einstaklinga sem hafa þörf fyrir líknarmeðferð en fá ekki viðeigandi hjálp. Undirstrikað er að líknarmeðferð ætti að vera í boði fyrir alla þá sem á þurfa að halda, óháð kyni, aldri, kynþætti, sjúkdómi, kynhneigð eða búsetu. Á Íslandi má segja að aðgengi að líknarmeðferð sé gott. Hins vegar er ljóst að enn er mikið starf fyrir höndum tengt því að uppfræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um það sem þessi meðferð snýst um, fyrir hverja hún er og þann ávinning sem getur fengist með því að beita henni meðfram annarri læknismeðferð í meðhöndlun lífshamlandi og ólæknandi sjúkdóma.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun