Samskipti ríkis og kirkju í öðrum löndum III Þórir Stephensen skrifar 12. nóvember 2015 07:00 Vantrúarmaður gerði athugasemdir í viðræðu á Vantrúarvefnum árið 2013 við mann, annarrar skoðunar og segir: „…í flestum löndum gengur alveg ágætlega án þjóðkirkju, þetta fyrirkomulag er alger undantekning.“ En hvað segja aðrar heimildir? Á vef íslensku þjóðkirkjunnar er heilmikinn fróðleik að finna, m.a. undir yfirskriftinni Trúin og lífið. Þar er sagt frá því, að í danska blaðinu Kristeligt dagblad var fyrir nokkru gerð úttekt á sambandi ríkis og kirkju í 25 löndum, sem þá voru í Evrópusambandinu eða á leið þar inn. Í öllum ríkjunum 25 er trúfrelsi, en mér virðist Holland vera eina landið, þar sem ríki og kirkja eru algjörlega aðskilin. Í stjórnarskrám fimm þeirra er Guðs nafn nefnt og áhersla lögð á hinn kristna menningararf. Í hinum löndunum kemur ríkið eitthvað að trúmálum og fyrst og fremst með því að það fjármagnar trúfélög og oftast vegna þess, að kirkja og kristni hafa þar ótvíræða sérstöðu. Flest ríki álfunnar, þar sem kaþólska kirkjan er í meirihluta, hafa gert sáttmála (konkordat) við páfastól, sem tryggir kirkjunni ákveðin réttindi af hálfu ríkisins.Öðruvísi en margir hafa haldið Þannig er augljóst, að samskipti ríkja og kirkju í Evrópu eru öðruvísi og flóknari en margir hafa haldið. Í Danmörku er þjóðkirkja. Þar er stjórnarskrárákvæðið nánast samhljóða því íslenska. Danska þjóðkirkjan er þó miklu háðari ríkinu en sú íslenska, því öll hennar ráð eru í höndum Þjóðþingsins og kirkjumálaráðuneytisins. Ríkið innheimtir kirkjuskatt, sem stendur undir rekstri kirkjunnar og safnaða hennar. Önnur trúfélög njóta ekki lögboðins stuðnings ríkisins. Kristin fræði eru kennd í skólunum. Nemendur, sem ekki tilheyra þjóðkirkjunni, fá undanþágu frá þátttöku en fáir notfæra sér það. Samstarf kirkju og skóla er náið. Norska ríkið hóf endurskoðun á sinni löggjöf 2012. Þar eru stjórnarskrármálin nú mjög svipuð þeim íslensku. Ríkið innheimtir árgjöld allra safnaða, kirkjulegra og annarra. Sveitarfélögin reka kirkjuhúsin og ríkið greiðir fyrir trúaruppfræðslu, sem þjóðkirkjan og önnur viðurkennd trúfélög annast. Svíþjóð skildi að ríki og kirkju árið 2000. Þá voru ákvæði um þjóðkirkju felld út úr stjórnarskrá, en þó á konungurinn að tilheyra lúthersku kirkjunni. Þingið setur kirkjunni rammalög og ríkið greiðir umtalsverðar fjárhæðir til viðhalds kirkjubyggingum. Ríkið innheimtir einnig sóknargjöld fyrir öll skráð trúfélög og standa þau gjöld undir öllum rekstri þeirra. Í Finnlandi eru tvær þjóðkirkjur, Lútherska kirkjan með um þrjá fjórðu hluta þjóðarinnar og Rétttrúnaðarkirkjan, með um 50 þúsund manns. Ríkið innheimtir kirkjuskatt til þeirra beggja og þingið setur þeim lög. Lútherska kirkjan hefur þó umtalsvert sjálfstæði og sterka fjárhagsstöðu. Engin lög eru sett um kirkjuna án samþykkis kirkjuþingsins og þjóðþingið getur aðeins samþykkt lagafrumvörp kirkjuþingsins eða hafnað þeim. Trúfræðsla er á námskrá skólanna og skal veitt í samræmi við trúfélag nemandans. Ef minnst þrír nemendur í bekk eru utan trúfélaga, ber að veita þeim sn. „livsåskådningskunnskap“. Fulltrúar kirknanna taka þátt í mótun námskrár í trúfræðslu, þótt hún sé á ábyrgð og kostnað og undir forræði skólans. Bretland hefur ekki stjórnarskrá í sömu mynd og við. En mörg lög og reglur ákvarða tvær þjóðkirkjur, ensku biskupakirkjuna, Church of England og skosku mótmælendakirkjuna, Church of Scotland. Tengslin milli ríkis og kirkna eru margslungin. Þjóðhöfðinginn er „verjandi trúarinnar“. Forsætisráðherrann útnefnir erkibiskup ensku kirkjunnar, sem ásamt nokkrum öðrum biskupum á sjálfkrafa sæti í efri deild breska þingsins, lávarðadeildinni. Í Bretlandi er sterk hefð fyrir trúfræðslu í skólum og samstarfi kirkju og skóla. Fyrr á tíð gegndu kirkja og kristin trú mikilvægu hlutverki í Þýskalandi og gera enn. Þýska stjórnarskráin hefst með orðunum: „Þar sem þýska þjóðin er sannfærð um ábyrgð sína fyrir Guði og mönnum…“ Þessar tilvitnanir sýna, að tengsl ríkis og kirkju í nágrannalöndum okkar eru talsverð, misnáin en þó meiri en oft er látið í skína í opinberri umræðu á Íslandi. Ég vildi óska þess, að við Íslendingar gætum sem heild tekið undir áður greind orð þýsku stjórnarskrárinnar, þegar samskipti ríkis og kirkju eru á dagskrá. Það er svo dýrmætt, að skynja ábyrgð sína bæði gagnvart samtíð sinni og óbornum kynslóðum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tengdar fréttir Samskipti ríkis og kirkju - II Í fyrstu grein minni um þetta efni reyndi ég að útskýra hvernig sambandi ríkis og kirkju er háttað hér á landi. En lítum nú á fjármálin eins og þeim er upp stillt fyrir árið 2015: 10. nóvember 2015 07:00 Samskipti ríkis og kirkju I Þjóðkirkjan er að grunni til ein elsta skipulagsheild Íslandssögunnar. Allt frá árinu 1000 hafa ríki og kirkja átt samfylgd. En margt breytist. Nú er aðskilnaður ríkis og kirkju mikið í umræðunni. Kirkjan hefur aldrei óskað eftir honum. 5. nóvember 2015 07:00 Mest lesið Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson Skoðun Okkar forseti Þráinn Farestveit Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Garðbæingur á ímyndunarbömmer í Nígeríu Kristín Ólafsdóttir Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson Skoðun Fjarheilbrigðisþjónusta Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fjarheilbrigðisþjónusta Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Forsetaframbjóðandi með sömu tölu og Jesú Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Einfaldara fyrirkomulag tilvísana Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir skrifar Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir skrifar Skoðun Eru byssur meira fullorðins? Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Ríkisbáknið fyrir sig Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Hjartastaður – hvaðan ertu? Anna Sigríður Melsteð skrifar Skoðun Er Evrópa að hverfa af kortinu? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Garðbæingur á ímyndunarbömmer í Nígeríu Kristín Ólafsdóttir skrifar Skoðun Úkraínustríðið, skotvopnakaup Íslands og NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Okkar forseti Þráinn Farestveit skrifar Skoðun Ekki hika við að kjósa með hjartanu Rósa Steinunn Solveigar Sturludóttir skrifar Skoðun Tíminn er núna, stöðvum hvalveiðar! Hópur andstæðinga hvalveiða skrifar Skoðun Starfsgetumat gæti kostað líf Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar Skoðun Fjórða læknaferðin endurgreidd Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Réttlætingar og lygar Ísraels Yousef Tamimi skrifar Skoðun Versta kerfi í heimi? Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Má ég taka þátt … í lífinu? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Með réttlætið að leiðarljósi Bergdís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson skrifar Skoðun Styðjum Katrínu Jakobsdóttur Gerður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hvaðan kemur þessi ótti við tilfinningar? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Lyf og dáleiðsla Hannes Björnsson skrifar Sjá meira
Vantrúarmaður gerði athugasemdir í viðræðu á Vantrúarvefnum árið 2013 við mann, annarrar skoðunar og segir: „…í flestum löndum gengur alveg ágætlega án þjóðkirkju, þetta fyrirkomulag er alger undantekning.“ En hvað segja aðrar heimildir? Á vef íslensku þjóðkirkjunnar er heilmikinn fróðleik að finna, m.a. undir yfirskriftinni Trúin og lífið. Þar er sagt frá því, að í danska blaðinu Kristeligt dagblad var fyrir nokkru gerð úttekt á sambandi ríkis og kirkju í 25 löndum, sem þá voru í Evrópusambandinu eða á leið þar inn. Í öllum ríkjunum 25 er trúfrelsi, en mér virðist Holland vera eina landið, þar sem ríki og kirkja eru algjörlega aðskilin. Í stjórnarskrám fimm þeirra er Guðs nafn nefnt og áhersla lögð á hinn kristna menningararf. Í hinum löndunum kemur ríkið eitthvað að trúmálum og fyrst og fremst með því að það fjármagnar trúfélög og oftast vegna þess, að kirkja og kristni hafa þar ótvíræða sérstöðu. Flest ríki álfunnar, þar sem kaþólska kirkjan er í meirihluta, hafa gert sáttmála (konkordat) við páfastól, sem tryggir kirkjunni ákveðin réttindi af hálfu ríkisins.Öðruvísi en margir hafa haldið Þannig er augljóst, að samskipti ríkja og kirkju í Evrópu eru öðruvísi og flóknari en margir hafa haldið. Í Danmörku er þjóðkirkja. Þar er stjórnarskrárákvæðið nánast samhljóða því íslenska. Danska þjóðkirkjan er þó miklu háðari ríkinu en sú íslenska, því öll hennar ráð eru í höndum Þjóðþingsins og kirkjumálaráðuneytisins. Ríkið innheimtir kirkjuskatt, sem stendur undir rekstri kirkjunnar og safnaða hennar. Önnur trúfélög njóta ekki lögboðins stuðnings ríkisins. Kristin fræði eru kennd í skólunum. Nemendur, sem ekki tilheyra þjóðkirkjunni, fá undanþágu frá þátttöku en fáir notfæra sér það. Samstarf kirkju og skóla er náið. Norska ríkið hóf endurskoðun á sinni löggjöf 2012. Þar eru stjórnarskrármálin nú mjög svipuð þeim íslensku. Ríkið innheimtir árgjöld allra safnaða, kirkjulegra og annarra. Sveitarfélögin reka kirkjuhúsin og ríkið greiðir fyrir trúaruppfræðslu, sem þjóðkirkjan og önnur viðurkennd trúfélög annast. Svíþjóð skildi að ríki og kirkju árið 2000. Þá voru ákvæði um þjóðkirkju felld út úr stjórnarskrá, en þó á konungurinn að tilheyra lúthersku kirkjunni. Þingið setur kirkjunni rammalög og ríkið greiðir umtalsverðar fjárhæðir til viðhalds kirkjubyggingum. Ríkið innheimtir einnig sóknargjöld fyrir öll skráð trúfélög og standa þau gjöld undir öllum rekstri þeirra. Í Finnlandi eru tvær þjóðkirkjur, Lútherska kirkjan með um þrjá fjórðu hluta þjóðarinnar og Rétttrúnaðarkirkjan, með um 50 þúsund manns. Ríkið innheimtir kirkjuskatt til þeirra beggja og þingið setur þeim lög. Lútherska kirkjan hefur þó umtalsvert sjálfstæði og sterka fjárhagsstöðu. Engin lög eru sett um kirkjuna án samþykkis kirkjuþingsins og þjóðþingið getur aðeins samþykkt lagafrumvörp kirkjuþingsins eða hafnað þeim. Trúfræðsla er á námskrá skólanna og skal veitt í samræmi við trúfélag nemandans. Ef minnst þrír nemendur í bekk eru utan trúfélaga, ber að veita þeim sn. „livsåskådningskunnskap“. Fulltrúar kirknanna taka þátt í mótun námskrár í trúfræðslu, þótt hún sé á ábyrgð og kostnað og undir forræði skólans. Bretland hefur ekki stjórnarskrá í sömu mynd og við. En mörg lög og reglur ákvarða tvær þjóðkirkjur, ensku biskupakirkjuna, Church of England og skosku mótmælendakirkjuna, Church of Scotland. Tengslin milli ríkis og kirkna eru margslungin. Þjóðhöfðinginn er „verjandi trúarinnar“. Forsætisráðherrann útnefnir erkibiskup ensku kirkjunnar, sem ásamt nokkrum öðrum biskupum á sjálfkrafa sæti í efri deild breska þingsins, lávarðadeildinni. Í Bretlandi er sterk hefð fyrir trúfræðslu í skólum og samstarfi kirkju og skóla. Fyrr á tíð gegndu kirkja og kristin trú mikilvægu hlutverki í Þýskalandi og gera enn. Þýska stjórnarskráin hefst með orðunum: „Þar sem þýska þjóðin er sannfærð um ábyrgð sína fyrir Guði og mönnum…“ Þessar tilvitnanir sýna, að tengsl ríkis og kirkju í nágrannalöndum okkar eru talsverð, misnáin en þó meiri en oft er látið í skína í opinberri umræðu á Íslandi. Ég vildi óska þess, að við Íslendingar gætum sem heild tekið undir áður greind orð þýsku stjórnarskrárinnar, þegar samskipti ríkis og kirkju eru á dagskrá. Það er svo dýrmætt, að skynja ábyrgð sína bæði gagnvart samtíð sinni og óbornum kynslóðum.
Samskipti ríkis og kirkju - II Í fyrstu grein minni um þetta efni reyndi ég að útskýra hvernig sambandi ríkis og kirkju er háttað hér á landi. En lítum nú á fjármálin eins og þeim er upp stillt fyrir árið 2015: 10. nóvember 2015 07:00
Samskipti ríkis og kirkju I Þjóðkirkjan er að grunni til ein elsta skipulagsheild Íslandssögunnar. Allt frá árinu 1000 hafa ríki og kirkja átt samfylgd. En margt breytist. Nú er aðskilnaður ríkis og kirkju mikið í umræðunni. Kirkjan hefur aldrei óskað eftir honum. 5. nóvember 2015 07:00
Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir Skoðun
Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar
Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar
Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir Skoðun