Lýst er eftir stefnu Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar 8. maí 2014 07:00 Miklar umræður hafa orðið í fjölmiðlum að undanförnu um málefni geðsjúkra sem kljást að auki við fíknivanda. Koma þessar umræður í kjölfar bruna á heimili konu með þennan erfiða vanda og viðtöl við aðstandendur hennar og fleiri, m.a. framkvæmdastjóra Geðhjálpar. Við, starfsmenn geðsviðs, getum ekki rætt þetta einstaka mál opinberlega. En ofarlega á baugi í umræðunum er hvernig kerfið hafi brugðist, hve mikið hafi verið skorið niður á geðdeildum og hve mikill skortur er á úrræðum í kjölfar þessa niðurskurðar á leguplássum. Mér finnst þessar umræður aðeins á villigötum og sýna hversu skammt við erum komin í að breyta viðhorfum okkar til geðheilbrigðisþjónustu til samræmis við það sem gerist í þeim löndum sem við berum okkur saman við og hve átakanlega okkur skortir stefnu í málaflokknum. Síðastliðin ár hefur orðið mikil breyting í þessum málaflokki í Evrópu og víðar. Þar er víðast hvar lögð áhersla á samþætta geðheilsu- og félagsþjónustu í nærsamfélaginu meðan leguplássum á geðspítölum er fækkað. Þróunin er hægari hér en aðeins þrjú ár eru síðan síðustu langlegugeðdeildinni var lokað á geðsviði Landspítalans og nú á þó enginn lengur heima á geðdeildum hér. Erlendis hafa svokallaðar geðheilsumiðstöðvar verið stofnaðar í bæjarhlutum stórborga og úti á landi. Þar hefur fólk getað leitað geðþjónustu eftir því sem þörf er á. Þar eru oftast nokkur bráðapláss ef innlagnar er þörf í styttri tíma, dagdeildir og þverfagleg og fjölbreytt hreyfanleg teymi sem sinna fólki á heimavelli. Þrátt fyrir þessar breytingar hefur verið sýnt fram á að sé enn þörf á bráðageðdeildum á spítölum og að blanda af þessu tvennu sé það sem nýtist fólki best.Þverfagleg geðteymi Það sýnir líka hversu stutt við erum komin á veg hér í umræðunni að í fjölmiðlaumfjölluninni um fyrrnefndan atburð voru ekki nefnd þau þverfaglegu geðteymi sem þó starfa á höfuðborgarsvæðinu, þ.e.a.s. geðteymi heimaþjónustu Reykjavíkurborgar sem hefur verið starfandi síðan 2005, nýtilkomin geðheilsumiðstöð Breiðholts og samfélagsgeðteymi geðsviðs Landspítala, sem tók til starfa 2010 og er þverfaglegt geðteymi sem sinnir fólki með alvarlegar geðraskanir og aðstandendum þeirra. Það teymi var stofnað í kjölfar markvissra breytinga á geðsviði þrátt fyrir niðurskurð og fjármálakreppu. Eins má nefna teymi á vegum heilsugæslunnar á höfuðborgarsvæðinu, sem kallast Geðheilsa – eftirfylgd, að ógleymdum úrræðum frjálsra félagasamtaka sem reka fjölþætta dagþjónustu á höfuðborgarsvæðinu og úti á landsbyggðinni. Þessi úrræði og fleiri starfa eftir hugmyndafræði valdeflingar og bata (e. recovery), sem hefur rutt sér rúms í geðmeðferð undanfarin ár með áherslu á réttindi, val og ábyrgð fólks á lífi sínu sem fullgildir þjóðfélagsþegnar. Það veitist mörgum erfitt að þurfa að reiða sig á stuðning annarra og ekki eru allir í stakk búnir að taka á móti aðstoð, en þá reynir sérstaklega á lausn siðferðilegra vandamála, svo sem hvenær eigi að grípa inn í líf fólks og svipta það frelsi. Betur má ef duga skal og það er þörf á að efla þennan málaflokk. Það er ekki nóg að breyta geðdeildum og stuðningi þaðan, velferðarþjónusta sveitarfélaga verður að koma að málum á breiðum grundvelli. Dæmi eru erlendis um alvarleg atvik af þeim toga sem hér hefur verið til umræðu vegna skorts á úrræðum í samfélaginu. En þetta er ekki bara mál geðsjúkrahússins, ég efast um að fólk vilji að hér verði fólk lokað inni á geðdeildum eins og tíðkaðist fyrir áratugum, gleymt og ósýnilegt. Við eigum að gera þá kröfu til stjórnvalda að þau setji stefnu í málaflokknum. Það er fyrsta skref. En svo þarf að setja í það nægilegt fjármagn til að uppbygging verði markviss, með aðkomu notenda og fagfólks og byggð á mannréttindum og fjölbreytni sem hæfir þörfum samfélagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Sjá meira
Miklar umræður hafa orðið í fjölmiðlum að undanförnu um málefni geðsjúkra sem kljást að auki við fíknivanda. Koma þessar umræður í kjölfar bruna á heimili konu með þennan erfiða vanda og viðtöl við aðstandendur hennar og fleiri, m.a. framkvæmdastjóra Geðhjálpar. Við, starfsmenn geðsviðs, getum ekki rætt þetta einstaka mál opinberlega. En ofarlega á baugi í umræðunum er hvernig kerfið hafi brugðist, hve mikið hafi verið skorið niður á geðdeildum og hve mikill skortur er á úrræðum í kjölfar þessa niðurskurðar á leguplássum. Mér finnst þessar umræður aðeins á villigötum og sýna hversu skammt við erum komin í að breyta viðhorfum okkar til geðheilbrigðisþjónustu til samræmis við það sem gerist í þeim löndum sem við berum okkur saman við og hve átakanlega okkur skortir stefnu í málaflokknum. Síðastliðin ár hefur orðið mikil breyting í þessum málaflokki í Evrópu og víðar. Þar er víðast hvar lögð áhersla á samþætta geðheilsu- og félagsþjónustu í nærsamfélaginu meðan leguplássum á geðspítölum er fækkað. Þróunin er hægari hér en aðeins þrjú ár eru síðan síðustu langlegugeðdeildinni var lokað á geðsviði Landspítalans og nú á þó enginn lengur heima á geðdeildum hér. Erlendis hafa svokallaðar geðheilsumiðstöðvar verið stofnaðar í bæjarhlutum stórborga og úti á landi. Þar hefur fólk getað leitað geðþjónustu eftir því sem þörf er á. Þar eru oftast nokkur bráðapláss ef innlagnar er þörf í styttri tíma, dagdeildir og þverfagleg og fjölbreytt hreyfanleg teymi sem sinna fólki á heimavelli. Þrátt fyrir þessar breytingar hefur verið sýnt fram á að sé enn þörf á bráðageðdeildum á spítölum og að blanda af þessu tvennu sé það sem nýtist fólki best.Þverfagleg geðteymi Það sýnir líka hversu stutt við erum komin á veg hér í umræðunni að í fjölmiðlaumfjölluninni um fyrrnefndan atburð voru ekki nefnd þau þverfaglegu geðteymi sem þó starfa á höfuðborgarsvæðinu, þ.e.a.s. geðteymi heimaþjónustu Reykjavíkurborgar sem hefur verið starfandi síðan 2005, nýtilkomin geðheilsumiðstöð Breiðholts og samfélagsgeðteymi geðsviðs Landspítala, sem tók til starfa 2010 og er þverfaglegt geðteymi sem sinnir fólki með alvarlegar geðraskanir og aðstandendum þeirra. Það teymi var stofnað í kjölfar markvissra breytinga á geðsviði þrátt fyrir niðurskurð og fjármálakreppu. Eins má nefna teymi á vegum heilsugæslunnar á höfuðborgarsvæðinu, sem kallast Geðheilsa – eftirfylgd, að ógleymdum úrræðum frjálsra félagasamtaka sem reka fjölþætta dagþjónustu á höfuðborgarsvæðinu og úti á landsbyggðinni. Þessi úrræði og fleiri starfa eftir hugmyndafræði valdeflingar og bata (e. recovery), sem hefur rutt sér rúms í geðmeðferð undanfarin ár með áherslu á réttindi, val og ábyrgð fólks á lífi sínu sem fullgildir þjóðfélagsþegnar. Það veitist mörgum erfitt að þurfa að reiða sig á stuðning annarra og ekki eru allir í stakk búnir að taka á móti aðstoð, en þá reynir sérstaklega á lausn siðferðilegra vandamála, svo sem hvenær eigi að grípa inn í líf fólks og svipta það frelsi. Betur má ef duga skal og það er þörf á að efla þennan málaflokk. Það er ekki nóg að breyta geðdeildum og stuðningi þaðan, velferðarþjónusta sveitarfélaga verður að koma að málum á breiðum grundvelli. Dæmi eru erlendis um alvarleg atvik af þeim toga sem hér hefur verið til umræðu vegna skorts á úrræðum í samfélaginu. En þetta er ekki bara mál geðsjúkrahússins, ég efast um að fólk vilji að hér verði fólk lokað inni á geðdeildum eins og tíðkaðist fyrir áratugum, gleymt og ósýnilegt. Við eigum að gera þá kröfu til stjórnvalda að þau setji stefnu í málaflokknum. Það er fyrsta skref. En svo þarf að setja í það nægilegt fjármagn til að uppbygging verði markviss, með aðkomu notenda og fagfólks og byggð á mannréttindum og fjölbreytni sem hæfir þörfum samfélagsins.
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar