Pólverjar á vinnumarkaði í Reykjavík, Ósló og Kaupmannahöfn Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar 1. mars 2014 06:00 Vegna athugasemda við niðurstöður alþjóðlegrar samanburðarrannsóknar á högum pólskra starfsmanna á vinnumarkaði norrænu höfuðborganna þriggja: Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur, sem birst hafa hér á landi tel ég rétt, sem einn höfunda skýrslunnar, að árétta nokkrar mikilvægar staðreyndir. Markmið rannsóknarinnar Labour migrants from Central and Eastern Europe in the Nordic countries – Patterns of migration, working conditions and recruitment practices var að bera saman flutninga starfsfólks frá Mið- og Austur-Evrópu til Norðurlandanna, sýna fram á hvaða þættir mótuðu launakjör og starfsskilyrði þeirra, ráðningarferli, framkvæmdir og praxís. Norræna ráðherranefndin styrkti rannsóknina sem stýrt var af vinnumarkaðsrannsóknarstofnuninni Fafo í Ósló (www.Fafo.no). Aðrir þátttakendur voru Kaupmannahafnarháskóli, Stokkhólmsháskóli, Varsjárháskóli og MIRRA (Miðstöð InnflytjendaRannsókna ReykjavíkurAkademíunni). Í brennidepli rannsóknar voru: 1) Breytt mynstur vinnuaflsflutninga til Norðurlandanna. 2) Félagsleg undirboð í kjölfar stækkunar ESB: Vinnuaðstæður og vinnuumhverfi meðal pólskra starfsmanna í Ósló, Kaupmannahöfn og Reykjavík. 3) Hlutverk ráðningarmiðlana og starfsmannaleiga. Stækkun Evrópusambandsins samfara gífurlegri efnahagsþenslu í Vestur-Evrópu dró til sín hundruð þúsunda fólks frá nýju aðildarríkjunum. Frá 2004-2011 komu þaðan um 320 þúsund manns til Norðurlandanna samkvæmt skráðum búferlaflutningum en áætlað er að alls hafi um 600 þúsund komið að meðtöldum þeim sem komu tímabundið. Til Íslands streymdu þúsundir Pólverja (í ársbyrjun 2014 voru þeir á tíunda þúsund og jafnframt stærsti innflytjendahópurinn (36%)). Flestir fengu vinnu í ósérhæfðum láglaunastörfum. Sá þáttur rannsóknarinnar, sem sætt hefur mestri gagnrýni hér á landi, varðar launakjör pólskra starfsmanna á Reykjavíkursvæðinu og hafa niðurstöður og jafnvel rannsóknaraðferðir verið dregnar í efa. Því er fyrst til að svara að rannsóknin er byggð á alþjóðlega viðurkenndum rannsóknaraðferðum og gagnavinnslu. M.a. liggja til grundvallar hliðstæðar viðtalsrannsóknir sem gerðar voru í hverri borg fyrir sig þar sem rætt var við 500 Pólverja átján ára og eldri, bæði konur og karla. Niðurstöður sýna að meðaltekjur Pólverja nema 57% af algengustu launum á Íslandi. Í Ósló er sambærilegt hlutfall 65% og í Kaupmannahöfn 85%. Það sem lagt er til grundvallar í þessum útreikningum er uppgefið tímakaup, skv. viðtölum við pólska viðmælendur, sem er borið saman við tölfræðigögn frá Eurostat (Hagstofa Evrópusambandsins ESB) um algengustu heildartekjur í sérhverju landi þvert á starfsgreinar. Þetta er ekki fullkomlega óskeikull samanburður þar sem útreikningar Eurostat eru reiknaðir á annan hátt. Mestu máli skiptir að átta sig á tilgangi útreikninganna sem felst í samanburðinum milli borganna þriggja, Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur. Þar sem aðferðafræðin er sú sama í hverri borg eru höfundar rannsóknarskýrslunnar sannfærðir um að niðurstöðurnar sýni raunverulegan tekjumun milli pólskra innflytjenda og heimamanna. Ef um er að ræða einhverja slagsíðu ætti hún að vera eins í öllum borgunum. Í Reykjavík fór viðtalskönnunin fram 2010 í miðri kreppunni sem bitnaði hart á pólskum innflytjendum. Vera kann að staða Pólverja á vinnumarkaði á höfuðborgarsvæðinu hafi batnað síðan þá. Rannsóknarskýrslan sýnir að pólskir innflytjendur í Reykjavík raðast nánast allir á botnþrep launastigans en í hinum borgunum eru þeir dreifðari. Sú ályktun er dregin að þetta stafi af því að grunntaxtar ófaglærðra eru afar lágir. Viðgengist hafi á Reykjavíkursvæðinu að greiða erlendum starfsmönnum kaup samkvæmt strípuðum grunntaxta fremur en reikna þeim laun samkvæmt markaðslaunum sem eru umtalsvert hærri og hefð er að nota. Notkun strípaðra taxta var nánast óþekkt fyrir tíma massífra flutninga erlendra starfsmanna til landsins sem átti sér stað í kjölfar stækkunar ESB og efnahagsþenslunnar á síðasta áratug. Nýleg samantekt Eflingar stéttarfélags leiddi í ljós að pólskir félagsmenn þeirra voru að jafnaði með 14% hærri mánaðartekjur en íslenskir félagsmenn. Sú samantekt sýndi ekki fjölda vinnustunda að baki laununum og bendir ótvírætt til langra vinnudaga hjá Pólverjum. Eina leiðin til að skera úr um með órækri nákvæmni hver launakjör Pólverja (og annarra innflytjenda) eru í samanburði við innfædda heimamenn er með rannsóknum, m.a. á vinnuframlagi sem liggur að baki tekjum. Um 80% pólskra starfsmanna í Reykjavík eru líkt og hefð er fyrir á íslenskum vinnumarkaði, ráðnir beint af hérlendum vinnuveitanda án nokkurra milliliða til langs tíma og hafa skrifaðan ráðningarsamning og þeir njóta allra félagslegra réttinda (veikindaleyfi, orlof, atvinnuleysisbætur o.s.frv.). Í Kaupmannahöfn er þessi hópur ríflega þriðjungur og aðeins um fjórðungur í Ósló en meginþorri pólskra starfsmanna í báðum borgum er á tímabundnum samningum eða hjá starfsmannaleigum. Í Ósló og Kaupmannahöfn hafa rannsóknaraðferðir og niðurstöður ekki sætt gagnrýni en jákvæð réttindastaða pólskra starfsmanna á reykvískum vinnumarkaði hefur hins vegar vakið athygli. Þekkingin sem hlýst af rannsókninni verður notuð til að koma í veg fyrir félagsleg undirboð og bæta lífskjör innflytjenda í móttökulöndunum. Rannsóknarskýrsluna má nálgast á:https://www.norden.org/en/publications/publikationer/2013-570 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann Skoðun Forsetinn minn Eygló Egilsdóttir Skoðun Ég kýs femínista á Bessastaði Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Höndlum MS saman Hjördís Ýrr Skúladóttir Skoðun Til varnar líffjölbreytileika Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir Skoðun Varðmenn valdsins Sandra B. Franks Skoðun Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Ég vil óumdeildan forseta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson skrifar Skoðun Ég kýs femínista á Bessastaði Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Varðmenn valdsins Sandra B. Franks skrifar Skoðun Til varnar líffjölbreytileika Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson skrifar Skoðun Höndlum MS saman Hjördís Ýrr Skúladóttir skrifar Skoðun Forsetinn minn Eygló Egilsdóttir skrifar Skoðun Ísrael verður að hætta að drepa saklausa borgara á Gaza Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Að kjósa með hjartanu! Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Heilt kjörtímabil án árangurs í loftslagsmálum Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun „Nema í alveg sérstökum tilvikum“ Sigurður Örn Hilmarsson skrifar Skoðun Forseti Íslands – Katrín Jakobsdóttir Guðjón Þórir Sigfússon skrifar Skoðun Baldur er leiðtogi og mannasættir Karl Ágúst Ipsen skrifar Skoðun Fyrir börnin okkar Gunnar Ingi Valgeirsson skrifar Skoðun Stjórnvöld eru stefnulaus í barna- og fjölskyldumálum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Halla Hrund fyrir framtíðina Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir skrifar Skoðun Ferðamálastefna til framtíðar Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fótbolti og forseti Tómas Ingi Tómasson skrifar Skoðun Taktík. - Fyrir fegurðina og lýðræðið Gunnlaugur Ólafsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir öryggi okkar allra Ragnheiður Hergeirsdóttir skrifar Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosning, auðlindir í þágu almennings Gunnar Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir lætur verkin tala Sigurborg Arnarsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosningar: Menningarlegt forræði fjórða valdsins Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hver á að vera minn forseti? Auður Aþena Einarsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar Sjá meira
Vegna athugasemda við niðurstöður alþjóðlegrar samanburðarrannsóknar á högum pólskra starfsmanna á vinnumarkaði norrænu höfuðborganna þriggja: Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur, sem birst hafa hér á landi tel ég rétt, sem einn höfunda skýrslunnar, að árétta nokkrar mikilvægar staðreyndir. Markmið rannsóknarinnar Labour migrants from Central and Eastern Europe in the Nordic countries – Patterns of migration, working conditions and recruitment practices var að bera saman flutninga starfsfólks frá Mið- og Austur-Evrópu til Norðurlandanna, sýna fram á hvaða þættir mótuðu launakjör og starfsskilyrði þeirra, ráðningarferli, framkvæmdir og praxís. Norræna ráðherranefndin styrkti rannsóknina sem stýrt var af vinnumarkaðsrannsóknarstofnuninni Fafo í Ósló (www.Fafo.no). Aðrir þátttakendur voru Kaupmannahafnarháskóli, Stokkhólmsháskóli, Varsjárháskóli og MIRRA (Miðstöð InnflytjendaRannsókna ReykjavíkurAkademíunni). Í brennidepli rannsóknar voru: 1) Breytt mynstur vinnuaflsflutninga til Norðurlandanna. 2) Félagsleg undirboð í kjölfar stækkunar ESB: Vinnuaðstæður og vinnuumhverfi meðal pólskra starfsmanna í Ósló, Kaupmannahöfn og Reykjavík. 3) Hlutverk ráðningarmiðlana og starfsmannaleiga. Stækkun Evrópusambandsins samfara gífurlegri efnahagsþenslu í Vestur-Evrópu dró til sín hundruð þúsunda fólks frá nýju aðildarríkjunum. Frá 2004-2011 komu þaðan um 320 þúsund manns til Norðurlandanna samkvæmt skráðum búferlaflutningum en áætlað er að alls hafi um 600 þúsund komið að meðtöldum þeim sem komu tímabundið. Til Íslands streymdu þúsundir Pólverja (í ársbyrjun 2014 voru þeir á tíunda þúsund og jafnframt stærsti innflytjendahópurinn (36%)). Flestir fengu vinnu í ósérhæfðum láglaunastörfum. Sá þáttur rannsóknarinnar, sem sætt hefur mestri gagnrýni hér á landi, varðar launakjör pólskra starfsmanna á Reykjavíkursvæðinu og hafa niðurstöður og jafnvel rannsóknaraðferðir verið dregnar í efa. Því er fyrst til að svara að rannsóknin er byggð á alþjóðlega viðurkenndum rannsóknaraðferðum og gagnavinnslu. M.a. liggja til grundvallar hliðstæðar viðtalsrannsóknir sem gerðar voru í hverri borg fyrir sig þar sem rætt var við 500 Pólverja átján ára og eldri, bæði konur og karla. Niðurstöður sýna að meðaltekjur Pólverja nema 57% af algengustu launum á Íslandi. Í Ósló er sambærilegt hlutfall 65% og í Kaupmannahöfn 85%. Það sem lagt er til grundvallar í þessum útreikningum er uppgefið tímakaup, skv. viðtölum við pólska viðmælendur, sem er borið saman við tölfræðigögn frá Eurostat (Hagstofa Evrópusambandsins ESB) um algengustu heildartekjur í sérhverju landi þvert á starfsgreinar. Þetta er ekki fullkomlega óskeikull samanburður þar sem útreikningar Eurostat eru reiknaðir á annan hátt. Mestu máli skiptir að átta sig á tilgangi útreikninganna sem felst í samanburðinum milli borganna þriggja, Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur. Þar sem aðferðafræðin er sú sama í hverri borg eru höfundar rannsóknarskýrslunnar sannfærðir um að niðurstöðurnar sýni raunverulegan tekjumun milli pólskra innflytjenda og heimamanna. Ef um er að ræða einhverja slagsíðu ætti hún að vera eins í öllum borgunum. Í Reykjavík fór viðtalskönnunin fram 2010 í miðri kreppunni sem bitnaði hart á pólskum innflytjendum. Vera kann að staða Pólverja á vinnumarkaði á höfuðborgarsvæðinu hafi batnað síðan þá. Rannsóknarskýrslan sýnir að pólskir innflytjendur í Reykjavík raðast nánast allir á botnþrep launastigans en í hinum borgunum eru þeir dreifðari. Sú ályktun er dregin að þetta stafi af því að grunntaxtar ófaglærðra eru afar lágir. Viðgengist hafi á Reykjavíkursvæðinu að greiða erlendum starfsmönnum kaup samkvæmt strípuðum grunntaxta fremur en reikna þeim laun samkvæmt markaðslaunum sem eru umtalsvert hærri og hefð er að nota. Notkun strípaðra taxta var nánast óþekkt fyrir tíma massífra flutninga erlendra starfsmanna til landsins sem átti sér stað í kjölfar stækkunar ESB og efnahagsþenslunnar á síðasta áratug. Nýleg samantekt Eflingar stéttarfélags leiddi í ljós að pólskir félagsmenn þeirra voru að jafnaði með 14% hærri mánaðartekjur en íslenskir félagsmenn. Sú samantekt sýndi ekki fjölda vinnustunda að baki laununum og bendir ótvírætt til langra vinnudaga hjá Pólverjum. Eina leiðin til að skera úr um með órækri nákvæmni hver launakjör Pólverja (og annarra innflytjenda) eru í samanburði við innfædda heimamenn er með rannsóknum, m.a. á vinnuframlagi sem liggur að baki tekjum. Um 80% pólskra starfsmanna í Reykjavík eru líkt og hefð er fyrir á íslenskum vinnumarkaði, ráðnir beint af hérlendum vinnuveitanda án nokkurra milliliða til langs tíma og hafa skrifaðan ráðningarsamning og þeir njóta allra félagslegra réttinda (veikindaleyfi, orlof, atvinnuleysisbætur o.s.frv.). Í Kaupmannahöfn er þessi hópur ríflega þriðjungur og aðeins um fjórðungur í Ósló en meginþorri pólskra starfsmanna í báðum borgum er á tímabundnum samningum eða hjá starfsmannaleigum. Í Ósló og Kaupmannahöfn hafa rannsóknaraðferðir og niðurstöður ekki sætt gagnrýni en jákvæð réttindastaða pólskra starfsmanna á reykvískum vinnumarkaði hefur hins vegar vakið athygli. Þekkingin sem hlýst af rannsókninni verður notuð til að koma í veg fyrir félagsleg undirboð og bæta lífskjör innflytjenda í móttökulöndunum. Rannsóknarskýrsluna má nálgast á:https://www.norden.org/en/publications/publikationer/2013-570
Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann Skoðun
Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson Skoðun
Skoðun Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson skrifar
Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar
Erum við að sjúkdómavæða hegðun og höfum við verið að innleiða aumingjagang inn í samfélagið okkar? Davíð Bergmann Skoðun
Hringborð hafs og eldis: Tækifæri til atvinnuuppbyggingar í haftengdri starfsemi Vöxtur fiskeldis á Íslandi Kjartan Ólafsson Skoðun