Erfðabreyttar lífverur – hættulegar eða hættulausar? Vísindamenn skrifar 5. október 2013 06:00 Á mánudag er haldið málþing á vegum Kynningarátaks um erfðabreyttar lífverur sem ber yfirskriftina „Er erfðabreytt framleiðsla sjálfbær?“. Aðstandendur málþingsins hafa ítrekað lýst yfir andstöðu sinni við nýtingu erfðabreyttra (EB) lífvera í landbúnaði og matvælaframleiðslu. Enn og aftur fá þeir velþekkta afneitara erfðatækninnar til liðs við sig til að breiða út hræðsluáróðurinn. Því er rétt að halda eftirfarandi staðreyndum málsins til haga.Áhrif EB-matvæla á heilsu fólks Þrátt fyrir áratuga reynslu af ræktun EB-nytjaplantna í landbúnaði hafa engar vísbendingar komið fram sem benda til þess að þær séu skaðlegar heilsu fólks umfram hefðbundin matvæli. Undir þetta taka alþjóðastofnanir, t.d. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) og Evrópusambandið, auk fjölmarga vísindamanna. Í kjölfar rannsókna síðustu 25 árin er vísindasamfélagið á þeirri skoðun að erfðatæknin sé örugg. Ein virtasta vísindaakademía heims „American Association for the Advancement of Science“ ályktaði t.d. nýlega að matur sem innihéldi afurðir úr erfðabreyttu korni væri ekki hættulegri til neyslu en matvæli ræktuð á hefðbundinn hátt. Þær örfáu ritrýndu greinar sem andstæðingar EB-lífvera benda endurtekið á máli sínu til stuðnings standast ekki nánari skoðun.Áhrif á hag bænda Milljónir bænda um allan heim nýta EB-nytjaplöntur með góðum árangri. Í dag eru EB-nytjaplöntur ræktaðar á yfir 170 milljón hektara í 28 löndum og hefur ræktunin aukist 100-falt síðan 1996. Og nú eru EB-plöntur í fyrsta sinn ræktaðar á stærra landsvæði í þróunarlöndunum en á Vesturlöndum. Yfir 80% af heimsframleiðslu á bómull og sojabaunum eru í dag erfðabreytt. Nýleg athugun sýnir að ræktun á EB-bómull eykur uppskeru bænda á Indlandi um 24%, ágóða um 50% og lífskjör um 18%. Ávinningurinn er augljós. Hvernig má annars skýra þá gríðarlegu aukningu sem sést um allan heim á nýtingu þessarar tækni? Andstæðingar EB-nytjaplantna grípa gjarnan til þess ráðs að skýra vaxandi ræktun hjá bændum með samsæriskenningum um yfirgang stórfyrirtækja en niðurstöðurnar tala sínu máli.Áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika Gjarnan er vikið að neikvæðum áhrifum EB-nytjaplantna á líffræðilegan fjölbreytileika og hvernig nýting þeirra í landbúnaði er að útrýma yrkjum sem fylgt hafa manninum í árþúsundir. Gallinn er sá að hér er verið að hengja bakara fyrir smið. Minnkandi erfðafjölbreytileiki í landbúnaði er mun eldra vandamál og frægasta dæmið um neikvæð áhrif einræktar í landbúnaði er án efa hungursneyðin á Írlandi um miðja 19. öld þegar þarlend kartöflurækt hrundi í kjölfar sveppasjúkdóms löngu fyrir tíma erfðabreytinga.Áhrif á náttúru – ofurillgresi og -pöddur Þeim hugmyndum er jafnan haldið fram að EB-ræktun hafi neikvæð áhrif á náttúruna. Þetta er einfaldlega ekki rétt. Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt að áhrif af ræktun EB-plantna eru jákvæð samanborið við hefðbundna ræktun. Ræktun plantna sem þola sjúkdóma og meindýr fylgir minni notkun eiturefna. Illgresiseyðirinn Glyphosate, sem notaður er samfara ræktun „RoundUp Ready“ plantna, er mun minna eitraður en flest sambærileg efni sem standa bændum til boða. Með ræktun EB-plantna hefur markvisst verið dregið úr jarðvinnslu sem hefur margvísleg jákvæð áhrif á umhverfið: minni jarðvegseyðingu og vatnsrof (þar af leiðandi meiri möguleika á kolefnisbindingu) og minni véla- og eldsneytisnotkun. Svo kallað „ofurillgresi“ (illgresi þolið gegn illgresiseyði) er oft notað sem dæmi um neikvæð áhrif en rétt er að benda á að slík áhrif komu fram löngu fyrir tíma EB-lífvera í landbúnaði. Hér er því ekki reynt að greina milli áhrifa nútíma landbúnaðar þar sem nýtt eru ýmiss konar varnarefni og nýtingar EB-nytjaplantna. Til að skilja mikla og oft á tíðum vel skipulagða andstöðu gegn erfðatækni í landbúnaði er mikilvægt að hafa í huga að þar hafa margir hagsmuna að gæta aðrir en líftækni- og fræfyrirtæki, t.d. lífrænir framleiðendur, seljendur og vottunaraðilar sem hagnast á hræðslu neytenda við erfðabreyttar afurðir í matvörum, fyrirtæki á sviði DNA-greininga sem hafa tekjur af því að greina erfðabreytt efni í matvælum og „náttúruverndarsamtök“. Þrátt fyrir að vísindamenn, sem verja nýtingu þessarar tækni á opinberum vettvangi þurfi oft að þola svikabrigsl og aðdróttanir um leynda hagsmuni, er ekki alltaf allt sem sýnist í baráttunni gegn erfðatækni í landbúnaði. Dr. Áslaug Helgadóttir prófessor Landbúnaðarháskóla Íslands Dr. Eiríkur Steingrímsson prófessor Háskóla Íslands Dr. Erna Magnúsdóttir sérfræðingur Háskóla Íslands Dr. Jón Hallsteinn Hallsson dósent Landbúnaðarháskóla Íslands Magnús Karl Magnússon MD, prófessor Háskóla Íslands Dr. Oddur Vilhelmsson prófessor Háskólanum á Akureyri Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Skuldin við jörðina: Kolefnisstjórnun skiptir sköpum Nótt Thorberg Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Svikin loforð í leikskólamálum Reykjanesbæjar Gígja Sigríður Guðjónsdóttir Skoðun Heilbrigðiskerfið í bakkgír Ingibjörg Isaksen Skoðun Rasismi útskýrir stuðning við þjóðarmorð Ingólfur Gíslason Skoðun Blóðrautt norðanáhlaup Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Þetta eru börnin sem ég hef áhyggjur af í skólakerfinu Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Í vítahring stöðnunnar og úreldra vísinda Björn Ólafsson Skoðun Óttumst við það að vera frjálsar manneskjur í frjálsu landi? Arnar Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Gleymdu að vanda sig Vanda Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Vindhögg Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Skref aftur á bak fyrir konur með endómetríósu Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Staða leikskólamála í Reykjanesbæ Guðný Birna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreindaraðstoð: Kennarinn endurheimtir dýrmætan tíma Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Tökum höndum saman áður en það er of seint Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun PWC – Traustsins verðir? Björn Thorsteinsson skrifar Skoðun Rasismi útskýrir stuðning við þjóðarmorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Skuldin við jörðina: Kolefnisstjórnun skiptir sköpum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Pólitískar kreddur á kostnað skattgreiðenda Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Þetta eru börnin sem ég hef áhyggjur af í skólakerfinu Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Óttumst við það að vera frjálsar manneskjur í frjálsu landi? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Loftslagsváin bíður ekki Ívar Kristinn Jasonarson skrifar Skoðun Hvers vegna að kenna leiklist? Rannveig Björk Þorkelsdóttir,Jóna Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Jafnt aðgengi að geðheilbrigðisþjónustu fyrir öll Telma Sigtryggsdóttir skrifar Skoðun Svikin loforð í leikskólamálum Reykjanesbæjar Gígja Sigríður Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið í bakkgír Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Blóðrautt norðanáhlaup Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Í vítahring stöðnunnar og úreldra vísinda Björn Ólafsson skrifar Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Sjá meira
Á mánudag er haldið málþing á vegum Kynningarátaks um erfðabreyttar lífverur sem ber yfirskriftina „Er erfðabreytt framleiðsla sjálfbær?“. Aðstandendur málþingsins hafa ítrekað lýst yfir andstöðu sinni við nýtingu erfðabreyttra (EB) lífvera í landbúnaði og matvælaframleiðslu. Enn og aftur fá þeir velþekkta afneitara erfðatækninnar til liðs við sig til að breiða út hræðsluáróðurinn. Því er rétt að halda eftirfarandi staðreyndum málsins til haga.Áhrif EB-matvæla á heilsu fólks Þrátt fyrir áratuga reynslu af ræktun EB-nytjaplantna í landbúnaði hafa engar vísbendingar komið fram sem benda til þess að þær séu skaðlegar heilsu fólks umfram hefðbundin matvæli. Undir þetta taka alþjóðastofnanir, t.d. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) og Evrópusambandið, auk fjölmarga vísindamanna. Í kjölfar rannsókna síðustu 25 árin er vísindasamfélagið á þeirri skoðun að erfðatæknin sé örugg. Ein virtasta vísindaakademía heims „American Association for the Advancement of Science“ ályktaði t.d. nýlega að matur sem innihéldi afurðir úr erfðabreyttu korni væri ekki hættulegri til neyslu en matvæli ræktuð á hefðbundinn hátt. Þær örfáu ritrýndu greinar sem andstæðingar EB-lífvera benda endurtekið á máli sínu til stuðnings standast ekki nánari skoðun.Áhrif á hag bænda Milljónir bænda um allan heim nýta EB-nytjaplöntur með góðum árangri. Í dag eru EB-nytjaplöntur ræktaðar á yfir 170 milljón hektara í 28 löndum og hefur ræktunin aukist 100-falt síðan 1996. Og nú eru EB-plöntur í fyrsta sinn ræktaðar á stærra landsvæði í þróunarlöndunum en á Vesturlöndum. Yfir 80% af heimsframleiðslu á bómull og sojabaunum eru í dag erfðabreytt. Nýleg athugun sýnir að ræktun á EB-bómull eykur uppskeru bænda á Indlandi um 24%, ágóða um 50% og lífskjör um 18%. Ávinningurinn er augljós. Hvernig má annars skýra þá gríðarlegu aukningu sem sést um allan heim á nýtingu þessarar tækni? Andstæðingar EB-nytjaplantna grípa gjarnan til þess ráðs að skýra vaxandi ræktun hjá bændum með samsæriskenningum um yfirgang stórfyrirtækja en niðurstöðurnar tala sínu máli.Áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika Gjarnan er vikið að neikvæðum áhrifum EB-nytjaplantna á líffræðilegan fjölbreytileika og hvernig nýting þeirra í landbúnaði er að útrýma yrkjum sem fylgt hafa manninum í árþúsundir. Gallinn er sá að hér er verið að hengja bakara fyrir smið. Minnkandi erfðafjölbreytileiki í landbúnaði er mun eldra vandamál og frægasta dæmið um neikvæð áhrif einræktar í landbúnaði er án efa hungursneyðin á Írlandi um miðja 19. öld þegar þarlend kartöflurækt hrundi í kjölfar sveppasjúkdóms löngu fyrir tíma erfðabreytinga.Áhrif á náttúru – ofurillgresi og -pöddur Þeim hugmyndum er jafnan haldið fram að EB-ræktun hafi neikvæð áhrif á náttúruna. Þetta er einfaldlega ekki rétt. Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt að áhrif af ræktun EB-plantna eru jákvæð samanborið við hefðbundna ræktun. Ræktun plantna sem þola sjúkdóma og meindýr fylgir minni notkun eiturefna. Illgresiseyðirinn Glyphosate, sem notaður er samfara ræktun „RoundUp Ready“ plantna, er mun minna eitraður en flest sambærileg efni sem standa bændum til boða. Með ræktun EB-plantna hefur markvisst verið dregið úr jarðvinnslu sem hefur margvísleg jákvæð áhrif á umhverfið: minni jarðvegseyðingu og vatnsrof (þar af leiðandi meiri möguleika á kolefnisbindingu) og minni véla- og eldsneytisnotkun. Svo kallað „ofurillgresi“ (illgresi þolið gegn illgresiseyði) er oft notað sem dæmi um neikvæð áhrif en rétt er að benda á að slík áhrif komu fram löngu fyrir tíma EB-lífvera í landbúnaði. Hér er því ekki reynt að greina milli áhrifa nútíma landbúnaðar þar sem nýtt eru ýmiss konar varnarefni og nýtingar EB-nytjaplantna. Til að skilja mikla og oft á tíðum vel skipulagða andstöðu gegn erfðatækni í landbúnaði er mikilvægt að hafa í huga að þar hafa margir hagsmuna að gæta aðrir en líftækni- og fræfyrirtæki, t.d. lífrænir framleiðendur, seljendur og vottunaraðilar sem hagnast á hræðslu neytenda við erfðabreyttar afurðir í matvörum, fyrirtæki á sviði DNA-greininga sem hafa tekjur af því að greina erfðabreytt efni í matvælum og „náttúruverndarsamtök“. Þrátt fyrir að vísindamenn, sem verja nýtingu þessarar tækni á opinberum vettvangi þurfi oft að þola svikabrigsl og aðdróttanir um leynda hagsmuni, er ekki alltaf allt sem sýnist í baráttunni gegn erfðatækni í landbúnaði. Dr. Áslaug Helgadóttir prófessor Landbúnaðarháskóla Íslands Dr. Eiríkur Steingrímsson prófessor Háskóla Íslands Dr. Erna Magnúsdóttir sérfræðingur Háskóla Íslands Dr. Jón Hallsteinn Hallsson dósent Landbúnaðarháskóla Íslands Magnús Karl Magnússon MD, prófessor Háskóla Íslands Dr. Oddur Vilhelmsson prófessor Háskólanum á Akureyri
Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar