Erfðabreyttar lífverur – hættulegar eða hættulausar? Vísindamenn skrifar 5. október 2013 06:00 Á mánudag er haldið málþing á vegum Kynningarátaks um erfðabreyttar lífverur sem ber yfirskriftina „Er erfðabreytt framleiðsla sjálfbær?“. Aðstandendur málþingsins hafa ítrekað lýst yfir andstöðu sinni við nýtingu erfðabreyttra (EB) lífvera í landbúnaði og matvælaframleiðslu. Enn og aftur fá þeir velþekkta afneitara erfðatækninnar til liðs við sig til að breiða út hræðsluáróðurinn. Því er rétt að halda eftirfarandi staðreyndum málsins til haga.Áhrif EB-matvæla á heilsu fólks Þrátt fyrir áratuga reynslu af ræktun EB-nytjaplantna í landbúnaði hafa engar vísbendingar komið fram sem benda til þess að þær séu skaðlegar heilsu fólks umfram hefðbundin matvæli. Undir þetta taka alþjóðastofnanir, t.d. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) og Evrópusambandið, auk fjölmarga vísindamanna. Í kjölfar rannsókna síðustu 25 árin er vísindasamfélagið á þeirri skoðun að erfðatæknin sé örugg. Ein virtasta vísindaakademía heims „American Association for the Advancement of Science“ ályktaði t.d. nýlega að matur sem innihéldi afurðir úr erfðabreyttu korni væri ekki hættulegri til neyslu en matvæli ræktuð á hefðbundinn hátt. Þær örfáu ritrýndu greinar sem andstæðingar EB-lífvera benda endurtekið á máli sínu til stuðnings standast ekki nánari skoðun.Áhrif á hag bænda Milljónir bænda um allan heim nýta EB-nytjaplöntur með góðum árangri. Í dag eru EB-nytjaplöntur ræktaðar á yfir 170 milljón hektara í 28 löndum og hefur ræktunin aukist 100-falt síðan 1996. Og nú eru EB-plöntur í fyrsta sinn ræktaðar á stærra landsvæði í þróunarlöndunum en á Vesturlöndum. Yfir 80% af heimsframleiðslu á bómull og sojabaunum eru í dag erfðabreytt. Nýleg athugun sýnir að ræktun á EB-bómull eykur uppskeru bænda á Indlandi um 24%, ágóða um 50% og lífskjör um 18%. Ávinningurinn er augljós. Hvernig má annars skýra þá gríðarlegu aukningu sem sést um allan heim á nýtingu þessarar tækni? Andstæðingar EB-nytjaplantna grípa gjarnan til þess ráðs að skýra vaxandi ræktun hjá bændum með samsæriskenningum um yfirgang stórfyrirtækja en niðurstöðurnar tala sínu máli.Áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika Gjarnan er vikið að neikvæðum áhrifum EB-nytjaplantna á líffræðilegan fjölbreytileika og hvernig nýting þeirra í landbúnaði er að útrýma yrkjum sem fylgt hafa manninum í árþúsundir. Gallinn er sá að hér er verið að hengja bakara fyrir smið. Minnkandi erfðafjölbreytileiki í landbúnaði er mun eldra vandamál og frægasta dæmið um neikvæð áhrif einræktar í landbúnaði er án efa hungursneyðin á Írlandi um miðja 19. öld þegar þarlend kartöflurækt hrundi í kjölfar sveppasjúkdóms löngu fyrir tíma erfðabreytinga.Áhrif á náttúru – ofurillgresi og -pöddur Þeim hugmyndum er jafnan haldið fram að EB-ræktun hafi neikvæð áhrif á náttúruna. Þetta er einfaldlega ekki rétt. Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt að áhrif af ræktun EB-plantna eru jákvæð samanborið við hefðbundna ræktun. Ræktun plantna sem þola sjúkdóma og meindýr fylgir minni notkun eiturefna. Illgresiseyðirinn Glyphosate, sem notaður er samfara ræktun „RoundUp Ready“ plantna, er mun minna eitraður en flest sambærileg efni sem standa bændum til boða. Með ræktun EB-plantna hefur markvisst verið dregið úr jarðvinnslu sem hefur margvísleg jákvæð áhrif á umhverfið: minni jarðvegseyðingu og vatnsrof (þar af leiðandi meiri möguleika á kolefnisbindingu) og minni véla- og eldsneytisnotkun. Svo kallað „ofurillgresi“ (illgresi þolið gegn illgresiseyði) er oft notað sem dæmi um neikvæð áhrif en rétt er að benda á að slík áhrif komu fram löngu fyrir tíma EB-lífvera í landbúnaði. Hér er því ekki reynt að greina milli áhrifa nútíma landbúnaðar þar sem nýtt eru ýmiss konar varnarefni og nýtingar EB-nytjaplantna. Til að skilja mikla og oft á tíðum vel skipulagða andstöðu gegn erfðatækni í landbúnaði er mikilvægt að hafa í huga að þar hafa margir hagsmuna að gæta aðrir en líftækni- og fræfyrirtæki, t.d. lífrænir framleiðendur, seljendur og vottunaraðilar sem hagnast á hræðslu neytenda við erfðabreyttar afurðir í matvörum, fyrirtæki á sviði DNA-greininga sem hafa tekjur af því að greina erfðabreytt efni í matvælum og „náttúruverndarsamtök“. Þrátt fyrir að vísindamenn, sem verja nýtingu þessarar tækni á opinberum vettvangi þurfi oft að þola svikabrigsl og aðdróttanir um leynda hagsmuni, er ekki alltaf allt sem sýnist í baráttunni gegn erfðatækni í landbúnaði. Dr. Áslaug Helgadóttir prófessor Landbúnaðarháskóla Íslands Dr. Eiríkur Steingrímsson prófessor Háskóla Íslands Dr. Erna Magnúsdóttir sérfræðingur Háskóla Íslands Dr. Jón Hallsteinn Hallsson dósent Landbúnaðarháskóla Íslands Magnús Karl Magnússon MD, prófessor Háskóla Íslands Dr. Oddur Vilhelmsson prófessor Háskólanum á Akureyri Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun Skoðun Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Sjá meira
Á mánudag er haldið málþing á vegum Kynningarátaks um erfðabreyttar lífverur sem ber yfirskriftina „Er erfðabreytt framleiðsla sjálfbær?“. Aðstandendur málþingsins hafa ítrekað lýst yfir andstöðu sinni við nýtingu erfðabreyttra (EB) lífvera í landbúnaði og matvælaframleiðslu. Enn og aftur fá þeir velþekkta afneitara erfðatækninnar til liðs við sig til að breiða út hræðsluáróðurinn. Því er rétt að halda eftirfarandi staðreyndum málsins til haga.Áhrif EB-matvæla á heilsu fólks Þrátt fyrir áratuga reynslu af ræktun EB-nytjaplantna í landbúnaði hafa engar vísbendingar komið fram sem benda til þess að þær séu skaðlegar heilsu fólks umfram hefðbundin matvæli. Undir þetta taka alþjóðastofnanir, t.d. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) og Evrópusambandið, auk fjölmarga vísindamanna. Í kjölfar rannsókna síðustu 25 árin er vísindasamfélagið á þeirri skoðun að erfðatæknin sé örugg. Ein virtasta vísindaakademía heims „American Association for the Advancement of Science“ ályktaði t.d. nýlega að matur sem innihéldi afurðir úr erfðabreyttu korni væri ekki hættulegri til neyslu en matvæli ræktuð á hefðbundinn hátt. Þær örfáu ritrýndu greinar sem andstæðingar EB-lífvera benda endurtekið á máli sínu til stuðnings standast ekki nánari skoðun.Áhrif á hag bænda Milljónir bænda um allan heim nýta EB-nytjaplöntur með góðum árangri. Í dag eru EB-nytjaplöntur ræktaðar á yfir 170 milljón hektara í 28 löndum og hefur ræktunin aukist 100-falt síðan 1996. Og nú eru EB-plöntur í fyrsta sinn ræktaðar á stærra landsvæði í þróunarlöndunum en á Vesturlöndum. Yfir 80% af heimsframleiðslu á bómull og sojabaunum eru í dag erfðabreytt. Nýleg athugun sýnir að ræktun á EB-bómull eykur uppskeru bænda á Indlandi um 24%, ágóða um 50% og lífskjör um 18%. Ávinningurinn er augljós. Hvernig má annars skýra þá gríðarlegu aukningu sem sést um allan heim á nýtingu þessarar tækni? Andstæðingar EB-nytjaplantna grípa gjarnan til þess ráðs að skýra vaxandi ræktun hjá bændum með samsæriskenningum um yfirgang stórfyrirtækja en niðurstöðurnar tala sínu máli.Áhrif á líffræðilegan fjölbreytileika Gjarnan er vikið að neikvæðum áhrifum EB-nytjaplantna á líffræðilegan fjölbreytileika og hvernig nýting þeirra í landbúnaði er að útrýma yrkjum sem fylgt hafa manninum í árþúsundir. Gallinn er sá að hér er verið að hengja bakara fyrir smið. Minnkandi erfðafjölbreytileiki í landbúnaði er mun eldra vandamál og frægasta dæmið um neikvæð áhrif einræktar í landbúnaði er án efa hungursneyðin á Írlandi um miðja 19. öld þegar þarlend kartöflurækt hrundi í kjölfar sveppasjúkdóms löngu fyrir tíma erfðabreytinga.Áhrif á náttúru – ofurillgresi og -pöddur Þeim hugmyndum er jafnan haldið fram að EB-ræktun hafi neikvæð áhrif á náttúruna. Þetta er einfaldlega ekki rétt. Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt að áhrif af ræktun EB-plantna eru jákvæð samanborið við hefðbundna ræktun. Ræktun plantna sem þola sjúkdóma og meindýr fylgir minni notkun eiturefna. Illgresiseyðirinn Glyphosate, sem notaður er samfara ræktun „RoundUp Ready“ plantna, er mun minna eitraður en flest sambærileg efni sem standa bændum til boða. Með ræktun EB-plantna hefur markvisst verið dregið úr jarðvinnslu sem hefur margvísleg jákvæð áhrif á umhverfið: minni jarðvegseyðingu og vatnsrof (þar af leiðandi meiri möguleika á kolefnisbindingu) og minni véla- og eldsneytisnotkun. Svo kallað „ofurillgresi“ (illgresi þolið gegn illgresiseyði) er oft notað sem dæmi um neikvæð áhrif en rétt er að benda á að slík áhrif komu fram löngu fyrir tíma EB-lífvera í landbúnaði. Hér er því ekki reynt að greina milli áhrifa nútíma landbúnaðar þar sem nýtt eru ýmiss konar varnarefni og nýtingar EB-nytjaplantna. Til að skilja mikla og oft á tíðum vel skipulagða andstöðu gegn erfðatækni í landbúnaði er mikilvægt að hafa í huga að þar hafa margir hagsmuna að gæta aðrir en líftækni- og fræfyrirtæki, t.d. lífrænir framleiðendur, seljendur og vottunaraðilar sem hagnast á hræðslu neytenda við erfðabreyttar afurðir í matvörum, fyrirtæki á sviði DNA-greininga sem hafa tekjur af því að greina erfðabreytt efni í matvælum og „náttúruverndarsamtök“. Þrátt fyrir að vísindamenn, sem verja nýtingu þessarar tækni á opinberum vettvangi þurfi oft að þola svikabrigsl og aðdróttanir um leynda hagsmuni, er ekki alltaf allt sem sýnist í baráttunni gegn erfðatækni í landbúnaði. Dr. Áslaug Helgadóttir prófessor Landbúnaðarháskóla Íslands Dr. Eiríkur Steingrímsson prófessor Háskóla Íslands Dr. Erna Magnúsdóttir sérfræðingur Háskóla Íslands Dr. Jón Hallsteinn Hallsson dósent Landbúnaðarháskóla Íslands Magnús Karl Magnússon MD, prófessor Háskóla Íslands Dr. Oddur Vilhelmsson prófessor Háskólanum á Akureyri
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun