Nýjar aðferðir spara bæði fjármagn og sársauka Eva Bjarnadóttir skrifar 17. desember 2013 10:00 Auður Axelsdóttir Fréttablaðið/Stefán Auður Axelsdóttir iðjuþjálfi telur nauðsynlegt að þróa nýjar aðferðir til að taka á alvarlegum geðrænum veikindum, líkt og þeim sem koma upp þegar einstaklingar eru nauðungarvistaðir. Hún telur að aukin stuðningur inni á heimilum þegar upp koma bráðatilvik geti sparað fjölskyldum bæði fjármagn og sársauka. Í starfi sínu lítur hún til finnskrar aðferðar sem byggir á samstarfi fagfólks, fjölskyldu og þess sem veikist. „Við höfum séð það þegar við förum á staðinn til að styðja fjölskyldur í bráðatilvikum, að þá er ekki ljóst hvort þurfi að nauðungarvista eða hvernig maður eigi að gera það, og upplýsingarnar liggja ekki á lausu,“ segir Auður sem er forstöðumaður Geðheilsu – eftirfylgdar, samfélagsgeðþjónustu innan Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins. Þar er meðal annars stutt við geðsjúkt fólk og aðstandendur þeirra á heimilum þeirra.Opið samtal við sjúklinga Í starfi sínu lítur Auður til aðferðar sem þróuð hefur verið í Vestur-Lapplandi í Finnlandi undanfarin þrjátíu ár. Aðferðin heitir „opið samtal“ (e. open dialog) og gengur út á að aðstoða fólk í geðrofi, en geðrof er sturlunarástand þar sem raunveruleikatengsl verða óljós og viðkomandi upplifir stjórnleysi í aðstæðum. Farið er á vettvang og unnið með fjölskyldu og öðrum í nærumhverfi sjúklingsins. „Við erum að aðeins að fikra okkur áfram með þessi prinsipp sem þeir styðjast við, að vinna í heimahúsum og að hægt sé að ná í okkur þegar upp koma erfiðar aðstæður, þótt teymið okkar sé það lítið að við getum ekki sinnt öllu sem kemur upp,“ útskýrir Auður. Í Vestur-Lapplandi starfar teymi sem fjölskyldur geta leitað til allan sólarhringinn. Þegar upp koma bráð veikindi mæta tveir starfsmenn teymisins á staðinn og stýra umræðum með sjúklingi og aðstandendum. „Þau fá fram öll sjónarhorn frá fjölskyldunni og farið er yfir það hvers vegna viðkomandi veiktist. Kom eitthvað upp á? Hvað er viðkomandi að tjá? Hvað er að? Það er engin ákvörðun eða umræða tekin nema með öllum hópnum og þeim sem er veikur líka,“ segir Auður, en fagfólkið kemur úr öllum heilbrigðisstéttum.Munur á afstöðu til geðrofs Auður segir grundvallarmun vera á afstöðu finnsku aðferðarinnar til geðrofs og því sem þekkist hér á landi. „Það er ekki litið á geðrof sem sjúkdóm sem sé kominn til að vera, heldur líðan og ástand. Því viðkomandi getur hafa lent í aðstæðum sem sál og líkami réðu ekki við,“ segir hún. Hún segir fagfólkið koma inn í aðstæðurnar án þess að hafa fastmótaðar skoðanir eða verklag sem þurfi að fylgja. „Það er ekki byrjað á því að nota lyf – það er byrjað á því að tala saman. Og oftast kemur eitthvað upp sem er hægt að ræða og leysa, einhver samskiptamynstur eða áföll eða annað sem hefur verið erfitt fyrir alla fjölskylduna og einn veikist af því.“Að opna og hlusta Auður segist hafa prófað sig áfram með þessar aðferðir. „Ég reyni að koma inn og mæta viðkomandi og fjölskyldunni á þeirra forsendum. Sá sem er í geðrofi hefur alltaf eitthvað að segja, honum líður illa. Að afgreiða hann sem einhvern sem ekki er hægt að ræða við getur haft slæmar afleiðingar,“ segir hún. „Ég held að bataferlið geti byrjað miklu fyrr ef við erum tilbúin til að opna og hlusta á það sem einstaklingurinn er að segja.“Fordómar í heilbrigðisstétt Auður bendir á að fordómana sé ekki síður að finna innan heilbrigðisstéttarinnar. „Ég lærði til dæmis í náminu mínu að maður ætti að halda ákveðinni fjarlægð og ekki að hlusta á það sem viðkomandi tjáir í geðrofi,“ segir hún, en bætir við að hún hafi fyrir löngu hafnað þeim hugmyndunum. „Það þarf að endurmennta heilbrigðisstarfsfólk, því ef viðkomandi einstaklingur þarf að nota veikindin sín til að vera í togstreitu við kerfið, við heilbrigðisstarfsfólk og kannski fjölskylduna sem hefur neyðst til þess að grípa inn í, þá segir það sig sjálft að auðvitað tekur batinn lengri tíma,“ segir hún og bætir við að hún hafi fyrir löngu hafnað hugmyndunum sem kynntar voru í náminu.Alúð þegar gripið er inn í „Það eru auðvitað bara mannréttindi að á mann sé hlustað. Ég veit að það þarf í sumum tilfellum að taka ráðin af fólki og nauðungarvista það. Þá er notuð þessi hefðbundna skilgreining að viðkomandi sé hættulegur sjálfum sér eða öðrum. Það þarf þá að grípa inn í, en við þurfum að gera það af allri þeirri alúð sem við getum notað og líta geðrofið öðrum augum." Tengdar fréttir Á annað hundrað vistaðir nauðugir Ár hvert er á annað hundrað manns nauðungarvistað á sjúkrahúsi vegna alvarlegra geðsjúkdóma. 15. desember 2013 14:17 Vopnaðir verðir og lögregluvald Sigríður Örnólfsdóttir var í tvígang nauðungarvistuð í langvinnri baráttu við geðsjúkdóm, sem hófst fyrir sautján árum í kjölfar þess að ungur sonur hennar lenti í lífshættu. 15. desember 2013 15:30 Létta ábyrgðinni af fjölskyldum geðsjúkra Aðstandendur geðsjúkra og fagfólk gagnrýna að fjölskyldur séu látnar sækja um nauðungarvistun fyrir ástvini. Á Akureyri hefur þróast ólíkt verklag við að nauðungarvista fólk, þar sem félagsþjónustan er umsækjandinn. 16. desember 2013 06:00 Mest lesið Konurnar hafi gert allt til að setja ekki svartan blett á starfsemina Innlent Þekkir dæmi um endalaus uppköst og garnalömun vegna lyfjanna Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Bæjarstjóri sakaður um að vera njósnari: „Enginn veit hver hún er“ Erlent Segir Helgu fara með rangt mál Innlent Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra Innlent Gular viðvaranir víðs vegar um landið Veður Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Innlent Með vopn og fíkniefni í útistöðum við dyravörð Innlent Gantz hótar að segja af sér vegna ósættis við Netanjahú Erlent Fleiri fréttir Áfall þegar samskipti Katrínar og Kára voru birt Aukin skjálftavirkni og erjur um Erfðagreiningu Örlítil aukning í skjálftavirkni undir Svartsengi Forsetakosningar, mansal og samningar Reykjavíkur við olíufélögin Segir Helgu fara með rangt mál Þekkir dæmi um endalaus uppköst og garnalömun vegna lyfjanna Konurnar hafi gert allt til að setja ekki svartan blett á starfsemina Með vopn og fíkniefni í útistöðum við dyravörð Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra 40 tungumál eru töluð í leik- og grunnskólum Árborgar Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Þungar áhyggjur af þyngdarstjórnunarlyfjum Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Slasaður eftir hestaslys í Ölfusi Nauðsynlegt að fresta atkvæðagreiðslu um umdeilda verksmiðju Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Segja grafalvarlegt mál að fresta atkvæðagreiðslu „Það er miður að það falli til kostnaður vegna þessa“ Átök í Ölfusi og offitulyf Ákærður fyrir að pissa daginn eftir Fiskidaginn mikla Gular viðvaranir á Suðurlandi, Suðausturlandi og Faxaflóa á morgun Nauðugur sá kostur að fresta atkvæðagreiðslunni „Engu okkar er boðið að koma þarna og sjá“ Skuldirnar bíði þegar frelsið taki við Of þung en annars hraust á Ozempic Slagsmálahundar afþökkuðu aðstoð lögreglu Útgjöld ríkissjóðs vegna Grindavíkur hátt í hundrað milljarðar Fresta íbúakosningu í Ölfusi um mölunarverksmiðju Lífleg og skrautleg kosningabarátta að mati forsætisráðherra Dregur saman með efstu frambjóðendum Sjá meira
Auður Axelsdóttir iðjuþjálfi telur nauðsynlegt að þróa nýjar aðferðir til að taka á alvarlegum geðrænum veikindum, líkt og þeim sem koma upp þegar einstaklingar eru nauðungarvistaðir. Hún telur að aukin stuðningur inni á heimilum þegar upp koma bráðatilvik geti sparað fjölskyldum bæði fjármagn og sársauka. Í starfi sínu lítur hún til finnskrar aðferðar sem byggir á samstarfi fagfólks, fjölskyldu og þess sem veikist. „Við höfum séð það þegar við förum á staðinn til að styðja fjölskyldur í bráðatilvikum, að þá er ekki ljóst hvort þurfi að nauðungarvista eða hvernig maður eigi að gera það, og upplýsingarnar liggja ekki á lausu,“ segir Auður sem er forstöðumaður Geðheilsu – eftirfylgdar, samfélagsgeðþjónustu innan Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins. Þar er meðal annars stutt við geðsjúkt fólk og aðstandendur þeirra á heimilum þeirra.Opið samtal við sjúklinga Í starfi sínu lítur Auður til aðferðar sem þróuð hefur verið í Vestur-Lapplandi í Finnlandi undanfarin þrjátíu ár. Aðferðin heitir „opið samtal“ (e. open dialog) og gengur út á að aðstoða fólk í geðrofi, en geðrof er sturlunarástand þar sem raunveruleikatengsl verða óljós og viðkomandi upplifir stjórnleysi í aðstæðum. Farið er á vettvang og unnið með fjölskyldu og öðrum í nærumhverfi sjúklingsins. „Við erum að aðeins að fikra okkur áfram með þessi prinsipp sem þeir styðjast við, að vinna í heimahúsum og að hægt sé að ná í okkur þegar upp koma erfiðar aðstæður, þótt teymið okkar sé það lítið að við getum ekki sinnt öllu sem kemur upp,“ útskýrir Auður. Í Vestur-Lapplandi starfar teymi sem fjölskyldur geta leitað til allan sólarhringinn. Þegar upp koma bráð veikindi mæta tveir starfsmenn teymisins á staðinn og stýra umræðum með sjúklingi og aðstandendum. „Þau fá fram öll sjónarhorn frá fjölskyldunni og farið er yfir það hvers vegna viðkomandi veiktist. Kom eitthvað upp á? Hvað er viðkomandi að tjá? Hvað er að? Það er engin ákvörðun eða umræða tekin nema með öllum hópnum og þeim sem er veikur líka,“ segir Auður, en fagfólkið kemur úr öllum heilbrigðisstéttum.Munur á afstöðu til geðrofs Auður segir grundvallarmun vera á afstöðu finnsku aðferðarinnar til geðrofs og því sem þekkist hér á landi. „Það er ekki litið á geðrof sem sjúkdóm sem sé kominn til að vera, heldur líðan og ástand. Því viðkomandi getur hafa lent í aðstæðum sem sál og líkami réðu ekki við,“ segir hún. Hún segir fagfólkið koma inn í aðstæðurnar án þess að hafa fastmótaðar skoðanir eða verklag sem þurfi að fylgja. „Það er ekki byrjað á því að nota lyf – það er byrjað á því að tala saman. Og oftast kemur eitthvað upp sem er hægt að ræða og leysa, einhver samskiptamynstur eða áföll eða annað sem hefur verið erfitt fyrir alla fjölskylduna og einn veikist af því.“Að opna og hlusta Auður segist hafa prófað sig áfram með þessar aðferðir. „Ég reyni að koma inn og mæta viðkomandi og fjölskyldunni á þeirra forsendum. Sá sem er í geðrofi hefur alltaf eitthvað að segja, honum líður illa. Að afgreiða hann sem einhvern sem ekki er hægt að ræða við getur haft slæmar afleiðingar,“ segir hún. „Ég held að bataferlið geti byrjað miklu fyrr ef við erum tilbúin til að opna og hlusta á það sem einstaklingurinn er að segja.“Fordómar í heilbrigðisstétt Auður bendir á að fordómana sé ekki síður að finna innan heilbrigðisstéttarinnar. „Ég lærði til dæmis í náminu mínu að maður ætti að halda ákveðinni fjarlægð og ekki að hlusta á það sem viðkomandi tjáir í geðrofi,“ segir hún, en bætir við að hún hafi fyrir löngu hafnað þeim hugmyndunum. „Það þarf að endurmennta heilbrigðisstarfsfólk, því ef viðkomandi einstaklingur þarf að nota veikindin sín til að vera í togstreitu við kerfið, við heilbrigðisstarfsfólk og kannski fjölskylduna sem hefur neyðst til þess að grípa inn í, þá segir það sig sjálft að auðvitað tekur batinn lengri tíma,“ segir hún og bætir við að hún hafi fyrir löngu hafnað hugmyndunum sem kynntar voru í náminu.Alúð þegar gripið er inn í „Það eru auðvitað bara mannréttindi að á mann sé hlustað. Ég veit að það þarf í sumum tilfellum að taka ráðin af fólki og nauðungarvista það. Þá er notuð þessi hefðbundna skilgreining að viðkomandi sé hættulegur sjálfum sér eða öðrum. Það þarf þá að grípa inn í, en við þurfum að gera það af allri þeirri alúð sem við getum notað og líta geðrofið öðrum augum."
Tengdar fréttir Á annað hundrað vistaðir nauðugir Ár hvert er á annað hundrað manns nauðungarvistað á sjúkrahúsi vegna alvarlegra geðsjúkdóma. 15. desember 2013 14:17 Vopnaðir verðir og lögregluvald Sigríður Örnólfsdóttir var í tvígang nauðungarvistuð í langvinnri baráttu við geðsjúkdóm, sem hófst fyrir sautján árum í kjölfar þess að ungur sonur hennar lenti í lífshættu. 15. desember 2013 15:30 Létta ábyrgðinni af fjölskyldum geðsjúkra Aðstandendur geðsjúkra og fagfólk gagnrýna að fjölskyldur séu látnar sækja um nauðungarvistun fyrir ástvini. Á Akureyri hefur þróast ólíkt verklag við að nauðungarvista fólk, þar sem félagsþjónustan er umsækjandinn. 16. desember 2013 06:00 Mest lesið Konurnar hafi gert allt til að setja ekki svartan blett á starfsemina Innlent Þekkir dæmi um endalaus uppköst og garnalömun vegna lyfjanna Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Bæjarstjóri sakaður um að vera njósnari: „Enginn veit hver hún er“ Erlent Segir Helgu fara með rangt mál Innlent Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra Innlent Gular viðvaranir víðs vegar um landið Veður Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Innlent Með vopn og fíkniefni í útistöðum við dyravörð Innlent Gantz hótar að segja af sér vegna ósættis við Netanjahú Erlent Fleiri fréttir Áfall þegar samskipti Katrínar og Kára voru birt Aukin skjálftavirkni og erjur um Erfðagreiningu Örlítil aukning í skjálftavirkni undir Svartsengi Forsetakosningar, mansal og samningar Reykjavíkur við olíufélögin Segir Helgu fara með rangt mál Þekkir dæmi um endalaus uppköst og garnalömun vegna lyfjanna Konurnar hafi gert allt til að setja ekki svartan blett á starfsemina Með vopn og fíkniefni í útistöðum við dyravörð Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra 40 tungumál eru töluð í leik- og grunnskólum Árborgar Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Þungar áhyggjur af þyngdarstjórnunarlyfjum Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Slasaður eftir hestaslys í Ölfusi Nauðsynlegt að fresta atkvæðagreiðslu um umdeilda verksmiðju Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Segja grafalvarlegt mál að fresta atkvæðagreiðslu „Það er miður að það falli til kostnaður vegna þessa“ Átök í Ölfusi og offitulyf Ákærður fyrir að pissa daginn eftir Fiskidaginn mikla Gular viðvaranir á Suðurlandi, Suðausturlandi og Faxaflóa á morgun Nauðugur sá kostur að fresta atkvæðagreiðslunni „Engu okkar er boðið að koma þarna og sjá“ Skuldirnar bíði þegar frelsið taki við Of þung en annars hraust á Ozempic Slagsmálahundar afþökkuðu aðstoð lögreglu Útgjöld ríkissjóðs vegna Grindavíkur hátt í hundrað milljarðar Fresta íbúakosningu í Ölfusi um mölunarverksmiðju Lífleg og skrautleg kosningabarátta að mati forsætisráðherra Dregur saman með efstu frambjóðendum Sjá meira
Á annað hundrað vistaðir nauðugir Ár hvert er á annað hundrað manns nauðungarvistað á sjúkrahúsi vegna alvarlegra geðsjúkdóma. 15. desember 2013 14:17
Vopnaðir verðir og lögregluvald Sigríður Örnólfsdóttir var í tvígang nauðungarvistuð í langvinnri baráttu við geðsjúkdóm, sem hófst fyrir sautján árum í kjölfar þess að ungur sonur hennar lenti í lífshættu. 15. desember 2013 15:30
Létta ábyrgðinni af fjölskyldum geðsjúkra Aðstandendur geðsjúkra og fagfólk gagnrýna að fjölskyldur séu látnar sækja um nauðungarvistun fyrir ástvini. Á Akureyri hefur þróast ólíkt verklag við að nauðungarvista fólk, þar sem félagsþjónustan er umsækjandinn. 16. desember 2013 06:00