Var listin í aukahlutverki? 13. október 2005 15:02 Hinn 28. september síðastliðinn birtist eftirfarandi frétt í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni "Þúsund ára ísjaki stal senunni":Fjórar sjónvarpsstöðvar og fjöldi franskra dagblaða voru viðstödd þegar 14 tonna ísjaki var hífður af vörubíl og komið fyrir utan við Palais de la Decouverte, franska vísindasafnið, klukkan fimm í gærmorgun. Sturla Böðvarsson samgönguráðherra og Sigríður Á. Snævarr, sendiherra í París, afhentu Frökkum ísjakann formlega. Síðdegis sama dag setti Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra menningar- og vísindakynninguna formlega en hún stendur yfir í hálfan mánuð. Ísjakinn sem fluttur hafði verið með ærinni fyrirhöfn frá Jökulsárlóni til Parísar var smellur eins og sagt er. Hann vakti að sögn óskipta athygli þeirra sem leið áttu framhjá vísindasafninu. Hugsa sér að vatnið í þessum ísjaka skuli hafa fallið sem regn fyrir þúsund árum! Vá! Íslenskir embættismenn, stjórnmálamenn og kaupsýslumenn, sem mættir voru til að taka þátt í samkvæmislífinu sem fylgdi menningarkynningunni í borginni, og svo nokkrir listamenn sem fengu að fljóta með, höfðu ástæðu til að fagna. Snjöll hugmynd virtist hafa hitt í mark. En hvert var annars markið? Til hvers var þetta gert? Slíkar spurningar vöknuðu hjá einstaka manni meðan á hátíðarhöldunum stóð. Það heyrðust jafnvel efasemdir um tilgang slíkra kynninga. En gleðikór þátttakenda og skipuleggjenda var fljótur að yfirgnæfa úrtöluraddirnar. Og núna tveimur mánuðum seinna hefði mátt ætla að slíkt tal væri gleymt og grafið og eftir sæti aðeins ljúf endurminning úr fjölmiðlum um smellinn sem að vísu var fljótur að bráðna og renna sína leið í holræsi Parísar en hlaut að hafa minnt Frakka á að hér norður á hjara veraldar hefði menningarþjóð búið í þúsund ár. En þá er málið vakið upp aftur í skorinyrtri ádeilugrein á allt heila fyrirtækið. Það er Margrét Elísabet Ólafsdóttir listfræðingur sem kveður sér hljóðs í nýútkomnu Tímariti Máls og menningar (4:2004) og er bara alls ekkert ánægð. Hér verður sagt frá sjónarmiðum hennar og eru lesendur hvattir til að taka þátt í umræðum um þau á þessari síðu. Margrét Elísabet segir að menningarkynningin hafi verið óljós blanda af listviðburðum, landkynningu og markaðssetningu fyrirtækja. "Það er eins og menning og listir séu aldrei nóg í sjálfu sér," skrifar hún. "Það þarf alltaf að styðja sig við hækjur sem kallaðar eru ferðaþjónusta, landbúnaður og orkustofnanir. Opinberi menningargeirinn virðist ófær um að skilgreina menningu okkar án þess að skoða hann fyrst í speglum sem aðrir rétta fram. Á máli sjálfshjálparsálfræðinnar nefnist það léleg sjálfsmynd að geta ekki ákveðið sjálfur hver maður er." Og Margrét heldur áfram: "Hvernig stendur á því að ókleift reyndist að setja upp alvöru menningarhátíð í París og þá á ég við menningarhátíð sem ekki er stillt upp sem leiktjöldum fyrir eitthvað annað? Vissulega hefði verið erfiðara að koma listum í áttafréttirnar en ísjaka en það hefði líka verið alvöru viðfangsefni, alvöru verkefni að takast á við og leysa". Margrét skrifar: "Ein ástæða þess að kynning á íslenskri menningu á erlendri grund skilar litlum sem engum árangri ef frá er talin umfjöllun í íslenskum fjölmiðlum er sá að hvorki listaverkunum né listamönnunum er treyst. Og ef eitthvað getur fengið franska menningargeirann til að svelgjast á er það slíkt vantraust. Því ef einhver þjóð veit hvernig á að halda menningunni á lofti á eigin forsendum þá eru það Frakkar. Og þá erum við komin að lykilatriðinu ætli menn að tala um listir og menningu við Frakka. Það er að kunna að tala um einstök listaverk án þess að minnast á ísjaka og eldgos, goshveri og úfið hraun. Það er að kunna að skilja hraunið frá málverkinu jafnvel þótt málverkið sé af hrauni". Margrét er þungorð í garð embættismanna í menningargeiranum. "Íslenski listheimurinn er orðinn hundleiður á því að í hvert skipti sem listviðburðir eru skipulagðir erlendis af opinberum stofnunum eða styrktir af þeim eru þeir jafnframt notaðir sem tylliástæða fyrir starfsmenn stofnananna til að komast til útlanda. Til að réttlæta ferðalögin virðist síðan nauðsynlegt að breyta menningarviðburðunum í markaðssetningu fyrir ferðaþjónustu, lambakjöt, vatn eða vetni". Lokaorðin í hugvekju Margrétar Elísabetar Ólafsdóttur í Tímariti Máls og menningar eru þessi: "Framkvæmd menningarhátíðarinnar í París sýnir svart á hvítu að opinberi menningargeirinn treystir ekki eigin menningu. Hann skortir trú á listamenn þjóðarinnar og fyllir í staðinn þá sem sækja landið heim af stöðluðum klisjum. Hann kynnir listaverk þjóðarinnar eins og þau tilheyri fornri víkingamenningu en ekki vestrænum samtíma. Menntamálaráðuneytið kemur á laggirnar menningarhátíð, sem er í rauninni alveg frábært, en í staðinn fyrir að lyfta listinni á stall er henni ýtt út í horn og í staðinn sett upp aðalsýning með ísjökum og eldfjöllum. Þetta er óþolandi. Það er löngu kominn tími til að opinberi menningargeirinn átti sig á því að ef ætlunin er að koma íslenskri menningu og listum á framfæri í útlöndum þá verður að skilja fyrirtæki, ferðaþjónustu og ráðuneytisfólk eftir heima en fara út með listamenn og talsmenn þeirra". Og nú eigum við heimtingu á að heyra viðbrögð "opinbera menningargeirans". Skoðanir á Vísi.is standa honum opnar til andsvara.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Hinn 28. september síðastliðinn birtist eftirfarandi frétt í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni "Þúsund ára ísjaki stal senunni":Fjórar sjónvarpsstöðvar og fjöldi franskra dagblaða voru viðstödd þegar 14 tonna ísjaki var hífður af vörubíl og komið fyrir utan við Palais de la Decouverte, franska vísindasafnið, klukkan fimm í gærmorgun. Sturla Böðvarsson samgönguráðherra og Sigríður Á. Snævarr, sendiherra í París, afhentu Frökkum ísjakann formlega. Síðdegis sama dag setti Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra menningar- og vísindakynninguna formlega en hún stendur yfir í hálfan mánuð. Ísjakinn sem fluttur hafði verið með ærinni fyrirhöfn frá Jökulsárlóni til Parísar var smellur eins og sagt er. Hann vakti að sögn óskipta athygli þeirra sem leið áttu framhjá vísindasafninu. Hugsa sér að vatnið í þessum ísjaka skuli hafa fallið sem regn fyrir þúsund árum! Vá! Íslenskir embættismenn, stjórnmálamenn og kaupsýslumenn, sem mættir voru til að taka þátt í samkvæmislífinu sem fylgdi menningarkynningunni í borginni, og svo nokkrir listamenn sem fengu að fljóta með, höfðu ástæðu til að fagna. Snjöll hugmynd virtist hafa hitt í mark. En hvert var annars markið? Til hvers var þetta gert? Slíkar spurningar vöknuðu hjá einstaka manni meðan á hátíðarhöldunum stóð. Það heyrðust jafnvel efasemdir um tilgang slíkra kynninga. En gleðikór þátttakenda og skipuleggjenda var fljótur að yfirgnæfa úrtöluraddirnar. Og núna tveimur mánuðum seinna hefði mátt ætla að slíkt tal væri gleymt og grafið og eftir sæti aðeins ljúf endurminning úr fjölmiðlum um smellinn sem að vísu var fljótur að bráðna og renna sína leið í holræsi Parísar en hlaut að hafa minnt Frakka á að hér norður á hjara veraldar hefði menningarþjóð búið í þúsund ár. En þá er málið vakið upp aftur í skorinyrtri ádeilugrein á allt heila fyrirtækið. Það er Margrét Elísabet Ólafsdóttir listfræðingur sem kveður sér hljóðs í nýútkomnu Tímariti Máls og menningar (4:2004) og er bara alls ekkert ánægð. Hér verður sagt frá sjónarmiðum hennar og eru lesendur hvattir til að taka þátt í umræðum um þau á þessari síðu. Margrét Elísabet segir að menningarkynningin hafi verið óljós blanda af listviðburðum, landkynningu og markaðssetningu fyrirtækja. "Það er eins og menning og listir séu aldrei nóg í sjálfu sér," skrifar hún. "Það þarf alltaf að styðja sig við hækjur sem kallaðar eru ferðaþjónusta, landbúnaður og orkustofnanir. Opinberi menningargeirinn virðist ófær um að skilgreina menningu okkar án þess að skoða hann fyrst í speglum sem aðrir rétta fram. Á máli sjálfshjálparsálfræðinnar nefnist það léleg sjálfsmynd að geta ekki ákveðið sjálfur hver maður er." Og Margrét heldur áfram: "Hvernig stendur á því að ókleift reyndist að setja upp alvöru menningarhátíð í París og þá á ég við menningarhátíð sem ekki er stillt upp sem leiktjöldum fyrir eitthvað annað? Vissulega hefði verið erfiðara að koma listum í áttafréttirnar en ísjaka en það hefði líka verið alvöru viðfangsefni, alvöru verkefni að takast á við og leysa". Margrét skrifar: "Ein ástæða þess að kynning á íslenskri menningu á erlendri grund skilar litlum sem engum árangri ef frá er talin umfjöllun í íslenskum fjölmiðlum er sá að hvorki listaverkunum né listamönnunum er treyst. Og ef eitthvað getur fengið franska menningargeirann til að svelgjast á er það slíkt vantraust. Því ef einhver þjóð veit hvernig á að halda menningunni á lofti á eigin forsendum þá eru það Frakkar. Og þá erum við komin að lykilatriðinu ætli menn að tala um listir og menningu við Frakka. Það er að kunna að tala um einstök listaverk án þess að minnast á ísjaka og eldgos, goshveri og úfið hraun. Það er að kunna að skilja hraunið frá málverkinu jafnvel þótt málverkið sé af hrauni". Margrét er þungorð í garð embættismanna í menningargeiranum. "Íslenski listheimurinn er orðinn hundleiður á því að í hvert skipti sem listviðburðir eru skipulagðir erlendis af opinberum stofnunum eða styrktir af þeim eru þeir jafnframt notaðir sem tylliástæða fyrir starfsmenn stofnananna til að komast til útlanda. Til að réttlæta ferðalögin virðist síðan nauðsynlegt að breyta menningarviðburðunum í markaðssetningu fyrir ferðaþjónustu, lambakjöt, vatn eða vetni". Lokaorðin í hugvekju Margrétar Elísabetar Ólafsdóttur í Tímariti Máls og menningar eru þessi: "Framkvæmd menningarhátíðarinnar í París sýnir svart á hvítu að opinberi menningargeirinn treystir ekki eigin menningu. Hann skortir trú á listamenn þjóðarinnar og fyllir í staðinn þá sem sækja landið heim af stöðluðum klisjum. Hann kynnir listaverk þjóðarinnar eins og þau tilheyri fornri víkingamenningu en ekki vestrænum samtíma. Menntamálaráðuneytið kemur á laggirnar menningarhátíð, sem er í rauninni alveg frábært, en í staðinn fyrir að lyfta listinni á stall er henni ýtt út í horn og í staðinn sett upp aðalsýning með ísjökum og eldfjöllum. Þetta er óþolandi. Það er löngu kominn tími til að opinberi menningargeirinn átti sig á því að ef ætlunin er að koma íslenskri menningu og listum á framfæri í útlöndum þá verður að skilja fyrirtæki, ferðaþjónustu og ráðuneytisfólk eftir heima en fara út með listamenn og talsmenn þeirra". Og nú eigum við heimtingu á að heyra viðbrögð "opinbera menningargeirans". Skoðanir á Vísi.is standa honum opnar til andsvara.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun