Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar 3. júlí 2025 08:02 Við hrun Sovétríkjanna, urðu til svo kallaðir „ólígarkar“ í Rússlandi. Viðskiptamenn, (mafíuósar), nýttu sér óreiðuna sem myndaðist, klíku, mútur og allskyns löglegar og ólögleiðar leiðir, til að komast yfir olíu-og gasauðlindir Rússlands. Þessir kallar urðu moldríkir auðjöfrar á einkavæðingu náttúruauðlinda landsins á kostnað alþýðunnar nánast á einni nóttu. Hér á landi, eru „ólíugarkar“ okkar, örfáar fjölskyldur sem hafa auðgast ævintýrlega á skömmum tíma. Auður þeirra hefur orðið til vegna „einka“ aðgangs þeirra að sjávarauðlindum þjóðarinnar sem stjórnvöld færðu þeim. Við köllum okkar „ólígarka“; kvótakónga. Þetta er fólk hefur ekki gert neitt ólöglegt, einfaldlega náð að nýta sér kerfið vel. Kerfi sem löggjafinn hannaði og skipulagði. Við þurftum enga allsherjar upplausn til að koma sjávarauðlindum þjóðarinnar á fárra hendur; Misvitrir pólitískusar dugðu til. Og, þeir komu kerfinu á í nafni ofveiði. Sem sagan sýnir að var eitt allsherjar „skam“.Allar fullyrðingar um ofveiði hafa reynst bull. Þorskstofninn er t.d. ekkert stærri nú en áður en kerfið var sett á. Aflinn var samt amk 50% meiri en í dag. Afhverju skyldi það vera? Lá eitthvað annað að baki kvótasetningu en það að sporna gegn ofveiði? Afhverju er er þorskaflinn ekki meiri eftir rúmlega 40 ára ráðgjöf Hafró? Um 200 þús tonn sem áður var nær 400 þús tonn áratugum saman. Fjármagn flæðir úr landi Þeir sem mest hafa grætt á kvótakerfinu eru milljarðamæringar á íslenska vísu. Það sem meira er, þeim hefur tekist að fara með ómælt fjármagn úr landi, sem þeir nýta í eigin þágu. Þetta er staðreynd sem lítið er fjallað um. Í den þegar ég fór erlendis til að gera fisksölusamninga, þá var alltaf samið um hversu mikið ætti að gefa upp og senda heim, og svo hvað ætti að vera eftir úti. Þá var fisksala ekki í höndum útgerðar- og fiskvinnslu, heldur sérstakra útflutningsaðila. Nú hafa stæstu kvótakóngarnir alla þræði í hendi sér; útgerð, vinnslu og sölu, og í lófa lagið að haga bókhaldinu eftir þörfum eða svo til. Og, það er allt samkvæmt leikreglum sem stjórnvöld hafa sett. Mikill gróði af sameiginlegum auðlindum þjóðarinnar streymir úr landi. Í mínum huga er það algjör tímaeyðsla að rífast endalaust um kvótakerfið. Vandséð að það verði gerðar meiriháttar breytingar á því. Þingheimur snarruglast við það eitt að ræða gjöld af einkaleyfi þeirra sem nýta sjávarauðlindir okkar. Það þarf að skoða hvernig gefið er; hver heildar veiðiráðgjöfin er og afhverju. Áratugum saman hafa stjórnvöld sýnt algjört tómlæti á meðan ríkisstofnun er leyft að ráðskast með sjávarauðlindir landsmanna, ábyrgðarlaust. Ríkisstjórn eftir ríkisstjórn hefur vanrækt skyldu sína. Aðaltilgangur fiskveiðistjórnunarkerfisins var að byggja upp nytjastofna, svo þeir gæfu amk sama og eða meira af sér en áður en kerfið var sett á. Það er kallað „sjálfbærni“. Það hefur algjörlega mistekist. Um það verður ekki deilt. Helstu nytjastofnar eru að gefa minna af sér en áður. Verðmætir stofnar hafa hrunið sökum rangra ráðgjafar og vistkerfi sjávar hér við land er mun verr á sig komið en fyrr. Sagan lýgur ekki, staðreyndir tala sínu máli. Allar tölulegar upplýsingar staðfesta árangursleysið, ég hef áður birt ýmsar tölur úr skýrslum Hafró, sem staðfesta mál mitt. Ráðamenn hafa horft upp á það gagnrýnislaust, ekki lyft litla fingri til að sinna eftirlitsskyldu sinni. Það er óþolandi fyrir landsmenn, að ekki sé betur hugað að auðlindum okkar. Allar helstu kenningar Hafró hafa verið afsannaðar – staðreynd. Hafró er tíðrætt um að umhverfisbreytingar séu stóri þátturinn í lélegum árangri. Engin getur með vissu sannreynt hversu mikilar umhverfisbreytingarnar hafa verið umfram náttúrulegar sveiflur. En það liggur fyrir, að dapur árangur Hafró varðandi ráðgjöf til stjórnvalda, á sér rætur löngu áður en farið var að tala um umhverfisbreytingar. Eitt stærsta hagsmunamál þjóðarinnar er að gerð verði allsherjar úttekt á starfsemi Hafró. Það er löngu tímabært. Það ætti að vera krafa landsmanna, eigenda sjávarauðlindana að sú úttekt fari fram. Það eru gífurlegir hagsmunir í húfi fyrir þjóðina. Á tímum gífurlegra tækniframfara situr Hafró eftir með aðferðir til stofnstærðarmælinga sem ekki hafa verið uppfærðar á tímum mikilla tækniframfara. Til að meta stærðir fiskistofna hefur stofnunin í grunninn notað sömu aðferð í rúm 40 ár. Gróflega hefur stofnunin þurft að gera leiðréttingar á stofnstærðarmati þorsks einu sinni á áratug, sem nemur 300-500 þús tonnum. Ein af grundvallar kenningum Hafró um stækkun veiðistofna, er sú að því stærri sem hrygningarstofn er, því meiri nýliðun verði í stofninum. Þetta er kenning sem Hafró hefur unnið eftir áratugum saman. Þessi kenning hefur reynst kolröng, ekkert samband er milli stærð hrygningarstofns og nýliðunar. Í öllum stofnstæðrarmælingum og úrteikningum, gefur Hafró sér að náttúrlegt dánarhlutfall sé 0,2. Það eigi við um alla stofna og öll aldurstímabil. Þessi stuðull er rangur, og skekkir alla útreikninga við stofnstærðarmælingar. Það er ekki hægt að ganga út frá að náttúrulegur dánarstuðull, sé einver fasti eins og Hafró gerir. Stofnstærðir eru reiknaðar út frá fiski 3ja ára og eldri. Einfaldlega vegna þess að allt of lítið er vitað um ástand og stærðir stofna á fyrstu 2-3 árum æviskeiðsins. Hér er um grundvallarmál þegar stærð nytjastofna er fundin út. Eitt umdeildasta atriðið við aðferðarfræði Hafró, er að í hana skortir vistfræðilega nálgun. Ráðgjöfin þarf að taka tillit til áhrifa veiða viðkomandi stofns á vistkerfið í heild, en ráðgjöf Hafró hefur verið einskorðuð við hvern fiskistofn fyrir sig án tillits til heildaráhrifa. Þetta á t.d. við loðnuráðgjöfina, en loðnan mikilvægasta fisktegdund vistkerfisins við Ísland. Vöntun á loðnu í vistkerfið getur leitt til algjörs hruns nytjastofna, þar sem engin tegund kemur í stað loðnu. Ráðgjöf Hafró hefur leitt til hruns loðnustofnsins, staðreynd sem stofnunin gengst ekki við þrátt fyrir viðvarandi loðnubrest. Þjóðin á skilið að stjórnvöld ræki nú skyldu sína og láti fara fram faglega úttekt á ráðgjöf Hafró, sem hefur í yfir 40 ár verið eins og ósnertanlegt ríki í ríkinu. Höfundur er útgerðartæknir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Skoðun Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ákalli um samræmingu í eftirliti svarað Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Við hrun Sovétríkjanna, urðu til svo kallaðir „ólígarkar“ í Rússlandi. Viðskiptamenn, (mafíuósar), nýttu sér óreiðuna sem myndaðist, klíku, mútur og allskyns löglegar og ólögleiðar leiðir, til að komast yfir olíu-og gasauðlindir Rússlands. Þessir kallar urðu moldríkir auðjöfrar á einkavæðingu náttúruauðlinda landsins á kostnað alþýðunnar nánast á einni nóttu. Hér á landi, eru „ólíugarkar“ okkar, örfáar fjölskyldur sem hafa auðgast ævintýrlega á skömmum tíma. Auður þeirra hefur orðið til vegna „einka“ aðgangs þeirra að sjávarauðlindum þjóðarinnar sem stjórnvöld færðu þeim. Við köllum okkar „ólígarka“; kvótakónga. Þetta er fólk hefur ekki gert neitt ólöglegt, einfaldlega náð að nýta sér kerfið vel. Kerfi sem löggjafinn hannaði og skipulagði. Við þurftum enga allsherjar upplausn til að koma sjávarauðlindum þjóðarinnar á fárra hendur; Misvitrir pólitískusar dugðu til. Og, þeir komu kerfinu á í nafni ofveiði. Sem sagan sýnir að var eitt allsherjar „skam“.Allar fullyrðingar um ofveiði hafa reynst bull. Þorskstofninn er t.d. ekkert stærri nú en áður en kerfið var sett á. Aflinn var samt amk 50% meiri en í dag. Afhverju skyldi það vera? Lá eitthvað annað að baki kvótasetningu en það að sporna gegn ofveiði? Afhverju er er þorskaflinn ekki meiri eftir rúmlega 40 ára ráðgjöf Hafró? Um 200 þús tonn sem áður var nær 400 þús tonn áratugum saman. Fjármagn flæðir úr landi Þeir sem mest hafa grætt á kvótakerfinu eru milljarðamæringar á íslenska vísu. Það sem meira er, þeim hefur tekist að fara með ómælt fjármagn úr landi, sem þeir nýta í eigin þágu. Þetta er staðreynd sem lítið er fjallað um. Í den þegar ég fór erlendis til að gera fisksölusamninga, þá var alltaf samið um hversu mikið ætti að gefa upp og senda heim, og svo hvað ætti að vera eftir úti. Þá var fisksala ekki í höndum útgerðar- og fiskvinnslu, heldur sérstakra útflutningsaðila. Nú hafa stæstu kvótakóngarnir alla þræði í hendi sér; útgerð, vinnslu og sölu, og í lófa lagið að haga bókhaldinu eftir þörfum eða svo til. Og, það er allt samkvæmt leikreglum sem stjórnvöld hafa sett. Mikill gróði af sameiginlegum auðlindum þjóðarinnar streymir úr landi. Í mínum huga er það algjör tímaeyðsla að rífast endalaust um kvótakerfið. Vandséð að það verði gerðar meiriháttar breytingar á því. Þingheimur snarruglast við það eitt að ræða gjöld af einkaleyfi þeirra sem nýta sjávarauðlindir okkar. Það þarf að skoða hvernig gefið er; hver heildar veiðiráðgjöfin er og afhverju. Áratugum saman hafa stjórnvöld sýnt algjört tómlæti á meðan ríkisstofnun er leyft að ráðskast með sjávarauðlindir landsmanna, ábyrgðarlaust. Ríkisstjórn eftir ríkisstjórn hefur vanrækt skyldu sína. Aðaltilgangur fiskveiðistjórnunarkerfisins var að byggja upp nytjastofna, svo þeir gæfu amk sama og eða meira af sér en áður en kerfið var sett á. Það er kallað „sjálfbærni“. Það hefur algjörlega mistekist. Um það verður ekki deilt. Helstu nytjastofnar eru að gefa minna af sér en áður. Verðmætir stofnar hafa hrunið sökum rangra ráðgjafar og vistkerfi sjávar hér við land er mun verr á sig komið en fyrr. Sagan lýgur ekki, staðreyndir tala sínu máli. Allar tölulegar upplýsingar staðfesta árangursleysið, ég hef áður birt ýmsar tölur úr skýrslum Hafró, sem staðfesta mál mitt. Ráðamenn hafa horft upp á það gagnrýnislaust, ekki lyft litla fingri til að sinna eftirlitsskyldu sinni. Það er óþolandi fyrir landsmenn, að ekki sé betur hugað að auðlindum okkar. Allar helstu kenningar Hafró hafa verið afsannaðar – staðreynd. Hafró er tíðrætt um að umhverfisbreytingar séu stóri þátturinn í lélegum árangri. Engin getur með vissu sannreynt hversu mikilar umhverfisbreytingarnar hafa verið umfram náttúrulegar sveiflur. En það liggur fyrir, að dapur árangur Hafró varðandi ráðgjöf til stjórnvalda, á sér rætur löngu áður en farið var að tala um umhverfisbreytingar. Eitt stærsta hagsmunamál þjóðarinnar er að gerð verði allsherjar úttekt á starfsemi Hafró. Það er löngu tímabært. Það ætti að vera krafa landsmanna, eigenda sjávarauðlindana að sú úttekt fari fram. Það eru gífurlegir hagsmunir í húfi fyrir þjóðina. Á tímum gífurlegra tækniframfara situr Hafró eftir með aðferðir til stofnstærðarmælinga sem ekki hafa verið uppfærðar á tímum mikilla tækniframfara. Til að meta stærðir fiskistofna hefur stofnunin í grunninn notað sömu aðferð í rúm 40 ár. Gróflega hefur stofnunin þurft að gera leiðréttingar á stofnstærðarmati þorsks einu sinni á áratug, sem nemur 300-500 þús tonnum. Ein af grundvallar kenningum Hafró um stækkun veiðistofna, er sú að því stærri sem hrygningarstofn er, því meiri nýliðun verði í stofninum. Þetta er kenning sem Hafró hefur unnið eftir áratugum saman. Þessi kenning hefur reynst kolröng, ekkert samband er milli stærð hrygningarstofns og nýliðunar. Í öllum stofnstæðrarmælingum og úrteikningum, gefur Hafró sér að náttúrlegt dánarhlutfall sé 0,2. Það eigi við um alla stofna og öll aldurstímabil. Þessi stuðull er rangur, og skekkir alla útreikninga við stofnstærðarmælingar. Það er ekki hægt að ganga út frá að náttúrulegur dánarstuðull, sé einver fasti eins og Hafró gerir. Stofnstærðir eru reiknaðar út frá fiski 3ja ára og eldri. Einfaldlega vegna þess að allt of lítið er vitað um ástand og stærðir stofna á fyrstu 2-3 árum æviskeiðsins. Hér er um grundvallarmál þegar stærð nytjastofna er fundin út. Eitt umdeildasta atriðið við aðferðarfræði Hafró, er að í hana skortir vistfræðilega nálgun. Ráðgjöfin þarf að taka tillit til áhrifa veiða viðkomandi stofns á vistkerfið í heild, en ráðgjöf Hafró hefur verið einskorðuð við hvern fiskistofn fyrir sig án tillits til heildaráhrifa. Þetta á t.d. við loðnuráðgjöfina, en loðnan mikilvægasta fisktegdund vistkerfisins við Ísland. Vöntun á loðnu í vistkerfið getur leitt til algjörs hruns nytjastofna, þar sem engin tegund kemur í stað loðnu. Ráðgjöf Hafró hefur leitt til hruns loðnustofnsins, staðreynd sem stofnunin gengst ekki við þrátt fyrir viðvarandi loðnubrest. Þjóðin á skilið að stjórnvöld ræki nú skyldu sína og láti fara fram faglega úttekt á ráðgjöf Hafró, sem hefur í yfir 40 ár verið eins og ósnertanlegt ríki í ríkinu. Höfundur er útgerðartæknir.
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun