Hvenær á að skattleggja lífeyri? Inn eða út? Ragnar Þór Ingólfsson skrifar 25. nóvember 2024 15:31 Viðbrögð við hugmyndum um að skattleggja inngreiðslur í lífeyrissjóði eru kostulegar, en koma auðvitað ekki á óvart. Það má auðvitað ekki tala um lífeyrissjóðina í þessum kosningum, þeir eru heilagir, eins og alltaf. Þorsteinn Sæmundsson, frambjóðandi fyrir Miðflokkinn, telur þessa hugmynd aðför að hagsmunum eldra fólks og komandi kynslóða. Hann heldur því einnig fram að ávöxtunarkrafan, ein og sér, muni tryggja framtíðar kynslóðum þau réttindi sem þeim er lofað. Eldra fólkið Fyrsta staðreyndarvillan hjá Þorsteini er að halda því fram að þessi leið hafi áhrif á kjör eldra fólks. Fólks sem er nú þegar komið á lífeyri. Hið rétta er að skattlagning iðgjalda í dag hefur engin áhrif á kjör þeirra sem nú þegar taka út lífeyri. Og þau sem eru að fara á lífeyri næstu árin fengju þann hluta sem skattlaggður er, skattfrjálsan. Það eru aðeins skattskyldar tekjur sem skerða lífeyri og hefur skattfrjáls lífeyrir ekki áhrif til skerðingar í núverandi kerfi. Þetta ætti hann að vita ef hann hefði grundvallarskilning á virkni íslenska lífeyrissjóðakerfisins. Best í heimi Okkur er kennt að íslenska lífeyrissjóðakerfið sé það besta í heimi, eins og svo margt annað á Íslandi, og að ekki undir neinum kringumstæðum megi hrófla við kerfinu eða hugmyndafræðinni í kringum það. Þessar möntrur eru kenndar í stjórnmálahreyfingum og háskólum landsins. Hagtölur sýna að íslenska lífeyrissjóðakerfið er með því sterkasta í öllum samanburði, út frá hagtölum og stærð, engu öðru. En er þetta gott kerfi? Er þetta virkilega besta kerfi í heimi? Ég efast stórlega um að vitnisburður þeirra sem nú taka út lífeyri í dag séu því sammála. En í könnun sem ég lét gera á sínum tíma kom fram að aðeins 17,8% landsmanna bera traust til lífeyrissjóðanna en rúmlega 52% bera lítið eða ekkert traust til þeirra. Það hlýtur að segja okkur að þjóðin er Þorsteini ósammála um ágæti lífeyrissjóðanna sem honum er svo annt um. Framtíðar kynslóðir Þegar fólki talar um að senda reikninga á framtíðarkynslóðir, með skattlagningu iðgjalda í dag, gleymist oft að hugmyndafræðin gengur út á að ríkið lánar þessar skattekjur til ávöxtunar og út frá því eru réttindi okkar reiknuð. Þannig að ekki er verið að tala um hvort heldur hvenær á að skattlegja lífeyri. Að vel ávaxtaðar framtíðartekjur ríkissjóðs eiga að standa undir hluta af þeim réttindum sem okkur er lofað. Ef og já EF að þessir fjármunir tapast ekki að hluta eða fullu. Ólíkt Þorsteini hef ég haft fyrir því að reikna út ávinning framtíðar kynslóða og skoðað sérstaklega afkomu láglaunafólks í því kerfi sem við búum við í dag. Ég reiknaði út muninn á afkomu með því að skattleggja iðgjöld í dag eða þegar þau eru tekin út. Niðurstaðan er sláandi því munurinn er lítill sem engin fyrir láglaunafólkið. Bankastjórinn kemur reyndar illa út. En þetta miðast við að sjóðirnir tapi ekki krónu yfir 50 ára tímabil og haldi ávöxtunarkröfu sinni óskertri í 50 ár. Sem allir hljóta að sjá að mun ekki takast. Hver er reikningurinn sem við erum nú þegar að senda framtíðar kynslóðum? Innviðir í molum og engir fjármunir til? Verður það ódýrara fyrir framtíðar kynslóðir að takast á við þann vanda sem verður orðin margfalt verri, ef ekkert verður að gert, og í dag ríkir neyðarástand í öllum grunnstoðum samfélagsins? Er verjanlegt að taka á sig skertari lífskjör alla starfsævina til að hafa það vonandi betra í framtíðinni? Raunveruleikinn Raunveruleikinn er ekki svo einfaldur og hugmyndafræðin segir okkur. Hvaða tryggingu höfum við fyrir því að þessir fjármunir verði til staðar eftir 20,30 eða 40 ár? Hverjar eru líkurnar á markaðsáföllum sem geta þurrkað upp hugmyndafræðilegan ávinning kerfisins? Á síðastliðnum 24 árum höfum við gengið í gegnum miklar sveiflur og hrun markaða. Þetta er um helmingur þess tíma sem sjóðirnir þurfa að geyma fjármuni sjóðfélaga. Árið 2000 sprakk netbólan og töpuðu sjóðirnir gríðarlegum upphæðum. Bankahrunið 2008 þurrkaði út 97% af öllum innlendum hlutabréfum sjóðanna og heildartapið gríðarlegt. Síðan hafa verið smærri niður og uppsveiflur þess á milli, sú síðasta árið 2021 þegar sjóðirnir töpuðu 800 milljörðum að raunvirði, heimsfaraldur og stríðsátök. Við greiðum í lífeyrissjóði frá 16 ára aldri fram að lífeyristöku. Við greiðum í kerfið í 50 ár. Ef við skoðum söguna hafa lífeyrissjóðirnir ekki náð að sneiða framhjá kerfisbundnum markaðsáföllum sem gerast með mjög reglubundnum hætti. Það er réttara að segja að sjóðirnir hafa tekið á sig markaðsáföll af fullum þunga þegar þau gerast. Þorsteinn virðist haldinn þeirri rökblindu að ávöxtunarkrafan ein og sér skili sér óskert inn í framtíðina. Það veit í raun engin hvers virði þessar eignir verða þegar sjóðirnir þurfa að selja þær til að greiða út lífeyri. Tala nú ekki um að ef stríðsátök magnast og ógna heimsfriði verður þetta allt meira og minna farið áður en við vitum af. Kannski treystir Þorsteinn lífeyrissjóðunum betur en ég og vill geyma lífeyrinn í flugfélagi, kísilveri eða nýjasta trendinu, grænu verðbréfabyltingunni? Eða hvort það væri ekki nær að þeir fjárfesti í innviðum, húsnæði, hjúkrunarheimilum eða stórbæti lífskjör og þjónustu allra sem hér búa, alla ævina, með því að leggja hluta af iðgjöldum í skattkerfið, eða í innviðauppbyggingu? Við drögum varla andann án þess að þóknast ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna Við förum varla út í búð eða tökum bensín nema til að þóknast hárri ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna. Við kaupum ekki tryggingar, tökum lán eða leigjum húsnæði öðruvísi en að fóðra kerfið. Lífeyrissjóðirnir eiga nær allt. Og ef þeir eiga það ekki þá fjármagna þeir það með einum eða öðrum hætti. Við höfum ekkert að segja um það hverjir stjórna eða hvað stjórnendum sjóðanna dettur í hug að fjárfesta í næst. Við eigum allt undir því að þeir taki ávalt réttar ákvarðanir og sneiði framhjá kerfisbundnum markaðsáföllum, sem þeir munu ekki gera. Tölurnar Skyldu iðgjald í lífeyrissjóði er í 15,5% og hefur hækkað um 55% frá árinu 2006 þegar þau voru 10%. Valkvæði séreignarhlutinn er 4 til 6%. Fólk er því að greiða allt að 21,5% af launum og launatengdum gjöldum í lífeyrissjóði. Iðgjöld í sjóðina námu 431,5 milljarði og greiðslur lífeyris um 246 milljörðum árið 2023, samkvæmt hagtölum Landssamtaka lífeyrissjóða. Heildareignir námu 7.945 milljörðum í september 2024 samkvæmt hagtölum Seðlabankans. Það er löngu tímabært að endurskoða lífeyriskerfið. Við eigum að ræða stöðu lífeyrissjóðanna og hversu aðkallandi það er að endurskoða kerfið, viðurkenna veikleika þess og styrkleika. Hafa kjark til að hugsa út fyrir ramman og láta ekki innihaldslausar mýtur villa okkur af leið. Í nýlegu viðtali við seðlabankastjóra vildi hann leyfa lífeyrissjóðunum að skortselja hlutabréf? Hvar var Þorsteinn þá? Látum ekki selja okkur þá tálsýn að ef við þrælum okkur út fyrir kerfið höfum við það hugsanlega gott í framtíðinni, ef ALLT gengur upp. Í því felst uppgjöf, skammsýni og metnaðarleysi. Höfundur er oddviti Flokks fólksins í Reykjavík norður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Lífeyrissjóðir Flokkur fólksins Ragnar Þór Ingólfsson Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Viðbrögð við hugmyndum um að skattleggja inngreiðslur í lífeyrissjóði eru kostulegar, en koma auðvitað ekki á óvart. Það má auðvitað ekki tala um lífeyrissjóðina í þessum kosningum, þeir eru heilagir, eins og alltaf. Þorsteinn Sæmundsson, frambjóðandi fyrir Miðflokkinn, telur þessa hugmynd aðför að hagsmunum eldra fólks og komandi kynslóða. Hann heldur því einnig fram að ávöxtunarkrafan, ein og sér, muni tryggja framtíðar kynslóðum þau réttindi sem þeim er lofað. Eldra fólkið Fyrsta staðreyndarvillan hjá Þorsteini er að halda því fram að þessi leið hafi áhrif á kjör eldra fólks. Fólks sem er nú þegar komið á lífeyri. Hið rétta er að skattlagning iðgjalda í dag hefur engin áhrif á kjör þeirra sem nú þegar taka út lífeyri. Og þau sem eru að fara á lífeyri næstu árin fengju þann hluta sem skattlaggður er, skattfrjálsan. Það eru aðeins skattskyldar tekjur sem skerða lífeyri og hefur skattfrjáls lífeyrir ekki áhrif til skerðingar í núverandi kerfi. Þetta ætti hann að vita ef hann hefði grundvallarskilning á virkni íslenska lífeyrissjóðakerfisins. Best í heimi Okkur er kennt að íslenska lífeyrissjóðakerfið sé það besta í heimi, eins og svo margt annað á Íslandi, og að ekki undir neinum kringumstæðum megi hrófla við kerfinu eða hugmyndafræðinni í kringum það. Þessar möntrur eru kenndar í stjórnmálahreyfingum og háskólum landsins. Hagtölur sýna að íslenska lífeyrissjóðakerfið er með því sterkasta í öllum samanburði, út frá hagtölum og stærð, engu öðru. En er þetta gott kerfi? Er þetta virkilega besta kerfi í heimi? Ég efast stórlega um að vitnisburður þeirra sem nú taka út lífeyri í dag séu því sammála. En í könnun sem ég lét gera á sínum tíma kom fram að aðeins 17,8% landsmanna bera traust til lífeyrissjóðanna en rúmlega 52% bera lítið eða ekkert traust til þeirra. Það hlýtur að segja okkur að þjóðin er Þorsteini ósammála um ágæti lífeyrissjóðanna sem honum er svo annt um. Framtíðar kynslóðir Þegar fólki talar um að senda reikninga á framtíðarkynslóðir, með skattlagningu iðgjalda í dag, gleymist oft að hugmyndafræðin gengur út á að ríkið lánar þessar skattekjur til ávöxtunar og út frá því eru réttindi okkar reiknuð. Þannig að ekki er verið að tala um hvort heldur hvenær á að skattlegja lífeyri. Að vel ávaxtaðar framtíðartekjur ríkissjóðs eiga að standa undir hluta af þeim réttindum sem okkur er lofað. Ef og já EF að þessir fjármunir tapast ekki að hluta eða fullu. Ólíkt Þorsteini hef ég haft fyrir því að reikna út ávinning framtíðar kynslóða og skoðað sérstaklega afkomu láglaunafólks í því kerfi sem við búum við í dag. Ég reiknaði út muninn á afkomu með því að skattleggja iðgjöld í dag eða þegar þau eru tekin út. Niðurstaðan er sláandi því munurinn er lítill sem engin fyrir láglaunafólkið. Bankastjórinn kemur reyndar illa út. En þetta miðast við að sjóðirnir tapi ekki krónu yfir 50 ára tímabil og haldi ávöxtunarkröfu sinni óskertri í 50 ár. Sem allir hljóta að sjá að mun ekki takast. Hver er reikningurinn sem við erum nú þegar að senda framtíðar kynslóðum? Innviðir í molum og engir fjármunir til? Verður það ódýrara fyrir framtíðar kynslóðir að takast á við þann vanda sem verður orðin margfalt verri, ef ekkert verður að gert, og í dag ríkir neyðarástand í öllum grunnstoðum samfélagsins? Er verjanlegt að taka á sig skertari lífskjör alla starfsævina til að hafa það vonandi betra í framtíðinni? Raunveruleikinn Raunveruleikinn er ekki svo einfaldur og hugmyndafræðin segir okkur. Hvaða tryggingu höfum við fyrir því að þessir fjármunir verði til staðar eftir 20,30 eða 40 ár? Hverjar eru líkurnar á markaðsáföllum sem geta þurrkað upp hugmyndafræðilegan ávinning kerfisins? Á síðastliðnum 24 árum höfum við gengið í gegnum miklar sveiflur og hrun markaða. Þetta er um helmingur þess tíma sem sjóðirnir þurfa að geyma fjármuni sjóðfélaga. Árið 2000 sprakk netbólan og töpuðu sjóðirnir gríðarlegum upphæðum. Bankahrunið 2008 þurrkaði út 97% af öllum innlendum hlutabréfum sjóðanna og heildartapið gríðarlegt. Síðan hafa verið smærri niður og uppsveiflur þess á milli, sú síðasta árið 2021 þegar sjóðirnir töpuðu 800 milljörðum að raunvirði, heimsfaraldur og stríðsátök. Við greiðum í lífeyrissjóði frá 16 ára aldri fram að lífeyristöku. Við greiðum í kerfið í 50 ár. Ef við skoðum söguna hafa lífeyrissjóðirnir ekki náð að sneiða framhjá kerfisbundnum markaðsáföllum sem gerast með mjög reglubundnum hætti. Það er réttara að segja að sjóðirnir hafa tekið á sig markaðsáföll af fullum þunga þegar þau gerast. Þorsteinn virðist haldinn þeirri rökblindu að ávöxtunarkrafan ein og sér skili sér óskert inn í framtíðina. Það veit í raun engin hvers virði þessar eignir verða þegar sjóðirnir þurfa að selja þær til að greiða út lífeyri. Tala nú ekki um að ef stríðsátök magnast og ógna heimsfriði verður þetta allt meira og minna farið áður en við vitum af. Kannski treystir Þorsteinn lífeyrissjóðunum betur en ég og vill geyma lífeyrinn í flugfélagi, kísilveri eða nýjasta trendinu, grænu verðbréfabyltingunni? Eða hvort það væri ekki nær að þeir fjárfesti í innviðum, húsnæði, hjúkrunarheimilum eða stórbæti lífskjör og þjónustu allra sem hér búa, alla ævina, með því að leggja hluta af iðgjöldum í skattkerfið, eða í innviðauppbyggingu? Við drögum varla andann án þess að þóknast ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna Við förum varla út í búð eða tökum bensín nema til að þóknast hárri ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna. Við kaupum ekki tryggingar, tökum lán eða leigjum húsnæði öðruvísi en að fóðra kerfið. Lífeyrissjóðirnir eiga nær allt. Og ef þeir eiga það ekki þá fjármagna þeir það með einum eða öðrum hætti. Við höfum ekkert að segja um það hverjir stjórna eða hvað stjórnendum sjóðanna dettur í hug að fjárfesta í næst. Við eigum allt undir því að þeir taki ávalt réttar ákvarðanir og sneiði framhjá kerfisbundnum markaðsáföllum, sem þeir munu ekki gera. Tölurnar Skyldu iðgjald í lífeyrissjóði er í 15,5% og hefur hækkað um 55% frá árinu 2006 þegar þau voru 10%. Valkvæði séreignarhlutinn er 4 til 6%. Fólk er því að greiða allt að 21,5% af launum og launatengdum gjöldum í lífeyrissjóði. Iðgjöld í sjóðina námu 431,5 milljarði og greiðslur lífeyris um 246 milljörðum árið 2023, samkvæmt hagtölum Landssamtaka lífeyrissjóða. Heildareignir námu 7.945 milljörðum í september 2024 samkvæmt hagtölum Seðlabankans. Það er löngu tímabært að endurskoða lífeyriskerfið. Við eigum að ræða stöðu lífeyrissjóðanna og hversu aðkallandi það er að endurskoða kerfið, viðurkenna veikleika þess og styrkleika. Hafa kjark til að hugsa út fyrir ramman og láta ekki innihaldslausar mýtur villa okkur af leið. Í nýlegu viðtali við seðlabankastjóra vildi hann leyfa lífeyrissjóðunum að skortselja hlutabréf? Hvar var Þorsteinn þá? Látum ekki selja okkur þá tálsýn að ef við þrælum okkur út fyrir kerfið höfum við það hugsanlega gott í framtíðinni, ef ALLT gengur upp. Í því felst uppgjöf, skammsýni og metnaðarleysi. Höfundur er oddviti Flokks fólksins í Reykjavík norður.
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun