Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar 26. september 2024 07:45 Ég hefði talið að það væri öllum ljóst að þörf væri á frekari uppbyggingu íbúðarhúsnæðis um allt land. Þetta sýna auðvitað allar tölur, með sterku ákalli frá verkalýðshreyfingunni, Samtökum atvinnulífsins, Samtökum iðnaðarins og Húsnæðis- og mannvirkjastofnun sem sér um að greina stöðuna á húsnæðismarkaði mjög markvisst. Þessu mati, allra þessara aðila og fleiri, virðist seðlabankastjóri fullkomlega ósammála og lét hafa eftir sér á fundi Fjármálastöðuleikanefndar Seðlabankans í morgun að umræðan um að of lítið væri byggt, væri á villigötum. Skoðum tölurnar Þrátt fyrir mesta uppbyggingartímabil Íslandssögunnar árin 2019-2024, þá erum við þó að byggja langt undir áætlaðri íbúðaþörf. Húsnæðisáætlanir sveitarfélaga gera ráð fyrir að þörf sé á 4 til 5 þúsund íbúðum á hverju ári til 2033. Talningar Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar (HMS) á íbúðum í byggingu benda til þess að árlega muni 2 til 3 þúsund íbúðir koma inn á markað árin 2024-2026. Það er langt frá því að vera nóg. Það er líka svo að þegar það verður dýrt að byggja (háir vextir) og erfitt að selja/kaupa (lánþegaskilyrðin) þá dregur úr framkvæmdavilja, þvert á það sem við þurfum í dag. Það þýðir ekkert fyrir seðlabankastjóra að hneykslast yfir sig á þessum staðreyndum, sem hann virðist samt sem áður gera og jafnvel kveinka sér undan þeim. Þetta sjáum við til að mynda vel á svæðisskipulagi höfuðborgarsvæðisins sem samþykkt var árið 2015 og gildir til ársins 2040. Það skipulag vanmetur vænta fjölgun íbúa, en skipulagið gerir ráð fyrir að íbúum svæðisins myndi fjölga um 70 þúsund á tímabilinu 2015-2040. Nú þegar hefur okkur fjölgað um 38 þúsund og árið er 2024. Húsnæðisáætlanir sveitarfélaga gera ráð fyrir 52 þúsund íbúa fjölgun til viðbótar til ársins 2032. Þá þegar er fjölgunin 90 þúsund, eða 20 þúsund meira en áætlanir gerðu ráð fyrir til ársins 2040 og árið er 2024. Samkvæmt mannfjöldaspá Hagstofu Íslands fyrir árin 2032-2040 má búast við fjölgun um 32 þúsund íbúa til viðbótar. Það þýðir ekki endalaust að hlusta á draumsýn embættismanna, heldur þurfa stjórnmálamenn að þora að horfast í augu við breyttar forsendur líkt og hér um ræðir og taka um leið réttar ákvarðanir. Seðlabankastjóri á villigötum Ekki er langt síðan seðlabankastjóri lét þau ummæli falla að allir þeir sem gætu haldið á hamri væru komnir að smíða. Þau ummæli vöktu upp talsverða reiði meðal iðnaðarmanna og Meistarafélag iðnaðarmanna í Hafnarfirði sendi frá sér sérstaka ályktun eftir stjórnarfund þar sem ummælin voru sögð taktlaus og röng á sama tíma og félagið lýsti yfir fullum vilja og getu sinna félagsmanna til að taka þátt í aukinni uppbyggingu húsnæðis. En hvað gerist? Seðlabankastjóri stígur á bensíngjöfina og gefur í. Í könnun sem Samtök iðnaðarins lét framkvæma koma fram vísbendingar um að samdráttur sé í vændum. Það sést meðal annars í verkefnastöðu arkitekta og verkfræðinga sem þýðir að á næstu árum væri um að ræða minna framboð íbúðarhúsnæðis. Í könnun sem gerð var meðal arkitekta- og verkfræðistofa innan Samtaka iðnaðarins nú í september kemur fram að yfir 60% þeirra segja að verkefnum hafi fækkað og ekki nema 9% sem segja að verkefnum hafi fjölgað. Hér ættu öll viðvörunarljós að blikka um leið. Ekki hjá seðlabankastjóra. Á undanförnum árum hef ég fjallað mikið um húsnæðismál hér á landi og viðrað áhyggjur mínar af stöðunni til framtíðar ef ekkert yrði að gert. Þetta hef ég gert bæði sem sveitarstjórnarmaður á sínum tíma og nú sem þingmaður. Það er að afleiðingarnar af óbreyttri stöðu yrðu á endanum hátt fasteigna- og leiguverð sem leiða myndi að óbreyttu til aukins þrýstings á verðbólgu. Seðlabankastjóri lokar augunum. Seðlabankinn þarf að sjá ljósið Ríkisstjórnin hefur komið að mikilvægum aðgerðum sem snúa að kröftugri húsnæðisuppbyggingu sem gagnast þeim sem eru eignalitlir og tekjulágir og hafa því átt erfitt með að koma sér þaki yfir höfuðið á undanförnum árum. Hér er um að ræða aðgerðir sem eru bæði raunverulegar og skynsamlegar. Einnig tel ég brýnt að lífeyrissjóðir nýti sér þá auknu heimild sem Alþingi veitti þeim í sumar og mun auðvelda þeim að fjárfesta í leigufélögum. Það mun styðja okkur í því verkefni að byggja upp heilbrigðari leigumarkað en hér hefur verið með meira öryggi og fyrirsjáanleika fyrir fólk sem það kýs. Almenni markaðurinn þarf þó einnig að koma með því staðreyndin er sú að við erum að byggja of lítið. Stærsta áskorun samfélagsins í húsnæðismálum á komandi árum snýr að því að tryggja nægt framboð af fjölbreyttu húsnæði og skapa umhverfi svo fýsilegt sé fyrir framkvæmdaaðila á almennum markaði að byggja húsnæði. Lækkun vaxta, skynsamleg skref til baka þegar kemur að lánþegaskilyrðum og fjölgun lóða er það sem til þarf. Höfundur er þingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ágúst Bjarni Garðarsson Seðlabankinn Framsóknarflokkurinn Alþingi Húsnæðismál Byggingariðnaður Mest lesið Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Svínsleg mismunun gagnvart eldra fólki Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Væri ekki hlaupið út aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Ég hefði talið að það væri öllum ljóst að þörf væri á frekari uppbyggingu íbúðarhúsnæðis um allt land. Þetta sýna auðvitað allar tölur, með sterku ákalli frá verkalýðshreyfingunni, Samtökum atvinnulífsins, Samtökum iðnaðarins og Húsnæðis- og mannvirkjastofnun sem sér um að greina stöðuna á húsnæðismarkaði mjög markvisst. Þessu mati, allra þessara aðila og fleiri, virðist seðlabankastjóri fullkomlega ósammála og lét hafa eftir sér á fundi Fjármálastöðuleikanefndar Seðlabankans í morgun að umræðan um að of lítið væri byggt, væri á villigötum. Skoðum tölurnar Þrátt fyrir mesta uppbyggingartímabil Íslandssögunnar árin 2019-2024, þá erum við þó að byggja langt undir áætlaðri íbúðaþörf. Húsnæðisáætlanir sveitarfélaga gera ráð fyrir að þörf sé á 4 til 5 þúsund íbúðum á hverju ári til 2033. Talningar Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar (HMS) á íbúðum í byggingu benda til þess að árlega muni 2 til 3 þúsund íbúðir koma inn á markað árin 2024-2026. Það er langt frá því að vera nóg. Það er líka svo að þegar það verður dýrt að byggja (háir vextir) og erfitt að selja/kaupa (lánþegaskilyrðin) þá dregur úr framkvæmdavilja, þvert á það sem við þurfum í dag. Það þýðir ekkert fyrir seðlabankastjóra að hneykslast yfir sig á þessum staðreyndum, sem hann virðist samt sem áður gera og jafnvel kveinka sér undan þeim. Þetta sjáum við til að mynda vel á svæðisskipulagi höfuðborgarsvæðisins sem samþykkt var árið 2015 og gildir til ársins 2040. Það skipulag vanmetur vænta fjölgun íbúa, en skipulagið gerir ráð fyrir að íbúum svæðisins myndi fjölga um 70 þúsund á tímabilinu 2015-2040. Nú þegar hefur okkur fjölgað um 38 þúsund og árið er 2024. Húsnæðisáætlanir sveitarfélaga gera ráð fyrir 52 þúsund íbúa fjölgun til viðbótar til ársins 2032. Þá þegar er fjölgunin 90 þúsund, eða 20 þúsund meira en áætlanir gerðu ráð fyrir til ársins 2040 og árið er 2024. Samkvæmt mannfjöldaspá Hagstofu Íslands fyrir árin 2032-2040 má búast við fjölgun um 32 þúsund íbúa til viðbótar. Það þýðir ekki endalaust að hlusta á draumsýn embættismanna, heldur þurfa stjórnmálamenn að þora að horfast í augu við breyttar forsendur líkt og hér um ræðir og taka um leið réttar ákvarðanir. Seðlabankastjóri á villigötum Ekki er langt síðan seðlabankastjóri lét þau ummæli falla að allir þeir sem gætu haldið á hamri væru komnir að smíða. Þau ummæli vöktu upp talsverða reiði meðal iðnaðarmanna og Meistarafélag iðnaðarmanna í Hafnarfirði sendi frá sér sérstaka ályktun eftir stjórnarfund þar sem ummælin voru sögð taktlaus og röng á sama tíma og félagið lýsti yfir fullum vilja og getu sinna félagsmanna til að taka þátt í aukinni uppbyggingu húsnæðis. En hvað gerist? Seðlabankastjóri stígur á bensíngjöfina og gefur í. Í könnun sem Samtök iðnaðarins lét framkvæma koma fram vísbendingar um að samdráttur sé í vændum. Það sést meðal annars í verkefnastöðu arkitekta og verkfræðinga sem þýðir að á næstu árum væri um að ræða minna framboð íbúðarhúsnæðis. Í könnun sem gerð var meðal arkitekta- og verkfræðistofa innan Samtaka iðnaðarins nú í september kemur fram að yfir 60% þeirra segja að verkefnum hafi fækkað og ekki nema 9% sem segja að verkefnum hafi fjölgað. Hér ættu öll viðvörunarljós að blikka um leið. Ekki hjá seðlabankastjóra. Á undanförnum árum hef ég fjallað mikið um húsnæðismál hér á landi og viðrað áhyggjur mínar af stöðunni til framtíðar ef ekkert yrði að gert. Þetta hef ég gert bæði sem sveitarstjórnarmaður á sínum tíma og nú sem þingmaður. Það er að afleiðingarnar af óbreyttri stöðu yrðu á endanum hátt fasteigna- og leiguverð sem leiða myndi að óbreyttu til aukins þrýstings á verðbólgu. Seðlabankastjóri lokar augunum. Seðlabankinn þarf að sjá ljósið Ríkisstjórnin hefur komið að mikilvægum aðgerðum sem snúa að kröftugri húsnæðisuppbyggingu sem gagnast þeim sem eru eignalitlir og tekjulágir og hafa því átt erfitt með að koma sér þaki yfir höfuðið á undanförnum árum. Hér er um að ræða aðgerðir sem eru bæði raunverulegar og skynsamlegar. Einnig tel ég brýnt að lífeyrissjóðir nýti sér þá auknu heimild sem Alþingi veitti þeim í sumar og mun auðvelda þeim að fjárfesta í leigufélögum. Það mun styðja okkur í því verkefni að byggja upp heilbrigðari leigumarkað en hér hefur verið með meira öryggi og fyrirsjáanleika fyrir fólk sem það kýs. Almenni markaðurinn þarf þó einnig að koma með því staðreyndin er sú að við erum að byggja of lítið. Stærsta áskorun samfélagsins í húsnæðismálum á komandi árum snýr að því að tryggja nægt framboð af fjölbreyttu húsnæði og skapa umhverfi svo fýsilegt sé fyrir framkvæmdaaðila á almennum markaði að byggja húsnæði. Lækkun vaxta, skynsamleg skref til baka þegar kemur að lánþegaskilyrðum og fjölgun lóða er það sem til þarf. Höfundur er þingmaður Framsóknar og fyrsti varaformaður efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis.
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar