Ekki allir sammála því að ekki eigi að lækka vexti Jón Ísak Ragnarsson skrifar 20. ágúst 2024 22:58 Vilhjálmur Birgisson er formaður Starfsgreinasambandsins. Vísir/Arnar Vilhjálmur Birgisson, formaður Starfsgreinasambandsins, segir að það séu ekki allir í íslensku samfélagi sammála því að hér eigi ekki að lækka vexti. Hann segist þó vona það besta en búa sig undir það versta fyrir stýrivaxtaákvörðun Seðlabankans á morgun. Hann veltir því fyrir sér hvort umfangsmiklar fjárfestingar lífeyrissjóðanna í íslensku hagkerfi valdi þrálátri verðbólgu og háu vaxtastigi. „Já ég gef nú ekki mikið fyrir það þegar markaðurinn er að tjá sig, greiningaraðilar bankans. Það er vitað mál að fjármálakerfið hefur hag af háu vaxtastigi, og nægir að horfa í afkomutölur viðskiptabankanna þriggja til að sannreyna það,“ segir Vilhjálmur, en hann var gestur í Reykjavík síðdegis í dag. Hann segir að hreinar vaxtatekjur bankanna hafi verið að aukast mikið, og vaxtamunur hafi einnig verið að aukast. Hann segir að ekki séu allir sammála um að ekki eigi að lækka vexti á morgun. „Nægir að nefna í því samhengi Jón Sigurðsson, forstjóra Stoða, sem er afar gagnrýninn á vaxtastefnu Seðlabankans. Hann sagði nýlega í viðtali að hann sé þeirrar skoðunar að það gæti ákveðinnar meðvirkni í umræðunni hjá ýmsum álitsgjöfum um þá stefnu sem að bankinn hefur fylgt,“ segir Vilhjálmur. Kjarasamningarnir hafi átt að skapa skilyrði til vaxtalækkunar Vilhjálmur bendir á að nú sé eins árs afmæli 9,25 prósent stýrivaxta. Hann segir að þetta háa vaxtastig hafi verið eitt af aðalatriðunum sem urðu þess valdandi að verkalýðshreyfingin tók þá áhættu að ganga frá langtímasamningum til fjögurra ára með hófstilltum hætti, til að skapa skilyrði til þess að vextir myndu lækka. Verðbólgan ætti að fylgja þar niður á við. „Því miður hefur það ekki raungerst, eins og nýjustu tölur sýna svo sannarlega,“ segir hann. Hann segir þó að vegferðin sem verkalýðshreyfingin fór í sé tilraunarinnar virði. „Við tókum vissa áhættu í því að semja með þessum hætti. Við tókum áhættu sem var fólginn í því að við ákváðum að hlusta á Seðlabankann, hlusta á greiningaraðila sem hafa verið að tjá sig um þessi mál um mikilvægi þess að vinnumarkaðurinn myndi ganga frá langtímasamningum með hófstilltum hætti.“ Verkalýðshreyfingin hafi gert allt sem hún getur, og boltinn sé nú hjá öðrum aðilum, Seðlabankanum, stjórnvöldum og fyrirtækjum. Vill óháða úttekt á íslensku krónunni Vilhjálmur segist hafa klórað sér illilega í höfðinu yfir því hvað valdi þessu ástandi hér á landi. „Af hverju erum við alltaf eitt dýrasta land í heimi, af hverju erum við með verðtryggingu, og af hverju erum við ætíð með þrefalt hærri vaxtakjör heldur en löndin sem við erum að bera okkur saman við?“ Hann segist velta því fyrir sér hvort íslenska krónan geti verið sökudólgurinn, en kveðst sjálfur ekki hafa hugmynd um það. „Ég hef sagt, fáum erlenda óháða aðila til að rannsaka það og koma með ítarlega skýrslu. Það er ekki mikill hljómgrunnur fyrir því að fara þessa leið,“ segir hann. Lífeyrissjóðirnir umsvifamiklir í íslensku hagkerfi „Síðan hef ég líka velt því fyrir mér, getur það verið að það séu lífeyrissjóðirnir okkar sem eru að valda þessu?“ spyr Vilhjálmur. Hann segir að árið 1979 þegar verðtryggingin var sett á, hafi henni verið komið á laggirnar til að verja lífeyrissjóðakerfið. „Núna í dag eru heildareignir íslenska lífeyrissjóðskerfisins, 7.722 milljarðar. Samkvæmt nýjustu tölum frá Seðlabankanum. Takið eftir að af þessum 7.722 milljörðum eru rétt rúmir þrjú þúsund milljarðar í erlendum eignum. Restin er inni í íslensku hagkerfi, eða rúmlega fjögur þúsund milljarðar,“ segir Vilhjálmur. Þessir fjögur þúsund milljarðar séu í skuldabréfum, í hlutabréfum, „og takið eftir að lífeyrissjóðirnir eiga yfir 50 prósent í öllum skráðum félögum í kauphöllinni,“ segir Vilhjálmur. „Getur verið að samkeppnin verði fyrir vikið afskaplega takmörkuð, þegar lífeyriskerfið er svona stór þátttakandi í íslensku hagkerfi?“ spyr hann. Allar úttektir á íslenska lífeyriskerfinu segi þó að það sé eitt sterkasta lífeyriskerfi í heimi. Vilhjálmur segir það ekki nóg að lúberja sjóðsfélagana og neytendur hér á landi, til að fóðra lífeyrissóðskerfið. Norski olíusjóðurinn fjárfesti aðallega erlendis „Takið eftir að norski olíusjóðurinn, honum dettur ekki til hugar að ávaxta sína fjármuni inn í norsku hagkerfi,“ segir Vilhjálmur. Um 95 prósent af öllum tekjum og eignum norska sjóðsins sé ávöxtun erlendis, þar sem þeir fjárfesti fyrst og fremst. „Við eigum að ná í ávöxtunina út fyrir landsteinana, en ekki hér í litlu hagkerfi sem 400.000 manns búa, sem bitnar síðan fyrst og fremst á sjóðsfélögunum og heimilunum. Forsenduákvæði kjarasamninga ekki fyrr en á næsta ári Vilhjálmur segir að forsenduákvæði sem er í langtímakjarasamningunum virkist á næsta ári, en þar sé talað um að ef verðbólgan verði ekki komin undir 4,7 prósent verði samningarnir lausir. Hann minnir að það sé í september á næsta ári. Hann biðlar til allra að taka höndum saman um að sjá til þess að verðbólgan fari að hjaðna. „Og munum það sem Elliði Vignisson skrifaði um, þegar hann var að tala um glórulaust lóðabrask sveitarfélaganna, þar sem að lóðaverð hefur hækkað úr fjórum prósentum af byggingarkostnaði á árinu 2004 upp í tuttugu prósent,“ segir Vilhjálmur. Sé málið skoðað tíu ár aftur í tímann, sé 37 prósent af verðbólgunni á Íslandi vegna hækkunar á fasteignaverði. Viltu spá fyrir um ákvörðunina á morgun? „Þegar þú ert með svona klapplið, sem klappar seðlabankann upp í að gera ekki neitt, skal ég fúslega viðurkenna það að ég bý mig undir það versta en vona það besta,“ segir Vilhjálmur. Efnahagsmál Seðlabankinn Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Reykjavík síðdegis Mest lesið Segir ljóst að Víðir hafi brotið stjórnsýslulög: „Það er verið að kaupa sér vinsældir“ Innlent Ætlar að gera allt í sínu valdi til að tryggja rekstur Kaffistofunnar Innlent Loka kaffiskúrnum umtalaða við Leifsstöð Innlent Öryggismál að eiga reiðufé heima fyrir „ef í harðbakkann slær“ Innlent Ríkið keypti nýjan sendiherrabústað á 750 milljónir Innlent „Auðvitað bregður fólki“ Innlent Inga endurvekur 25 metra regluna Innlent Stöðvaði miðasölu um leið og hann áttaði sig á stöðu mála Innlent Fádæma úrhelli á Ólafsfirði Innlent Hrottalegu ofbeldi lýst í ákæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Innlent Fleiri fréttir Segir ljóst að Víðir hafi brotið stjórnsýslulög: „Það er verið að kaupa sér vinsældir“ Ætlar að gera allt í sínu valdi til að tryggja rekstur Kaffistofunnar Fádæma úrhelli á Ólafsfirði Hildur er nýr formaður Almannaheilla Loka kaffiskúrnum umtalaða við Leifsstöð Öryggismál að eiga reiðufé heima fyrir „ef í harðbakkann slær“ Um 100 skemmtiferðaskip í Vestmannaeyjum í sumar „Auðvitað bregður fólki“ Ríkið keypti nýjan sendiherrabústað á 750 milljónir Hlutfall barna sem beitti foreldra eða skylda ofbeldi tvöfaldaðist Strandveiðimenn huga að samstöðufundi við Austurvöll Tilkynningum um heimilisofbeldi fjölgar og endurfrumsýning Brúðubílsins Skemmtiferðaskipi snúið vegna vinds „Djöflablístur“ stafi líklega af svölum nýbygginga Stöðvaði miðasölu um leið og hann áttaði sig á stöðu mála Hrottalegu ofbeldi lýst í ákæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Tvöfalt fleiri Parkinson-sjúklingar eftir fimmtán ár Alvarlegum ofbeldisbrotum fjölgað á síðustu kvartöld „Þetta eru alveg galin vinnubrögð“ Sex ára fangelsi fyrir árás á fyrrverandi sambýliskonu Mygla í Árnasafni: „Handritin eru örugg“ Inga endurvekur 25 metra regluna Bílastæðið rifið upp með rótum Hlýjasti maímánuður á landinu frá upphafi mælinga „Ég vil fá að ráða hvar ég slátra og hverja ég er í viðskiptum við“ Krefur Ríkisútvarpið um leiðréttingu Ekki ólíklegt að þingið fari nokkra daga fram yfir „Hef mikinn skilning á því að Víðir hafi gert þetta“ Horft til tillagna um að minni fyrirtæki verði undanskyld jafnlaunavottun Heimurinn undrist villimennsku Íslendinga Sjá meira
„Já ég gef nú ekki mikið fyrir það þegar markaðurinn er að tjá sig, greiningaraðilar bankans. Það er vitað mál að fjármálakerfið hefur hag af háu vaxtastigi, og nægir að horfa í afkomutölur viðskiptabankanna þriggja til að sannreyna það,“ segir Vilhjálmur, en hann var gestur í Reykjavík síðdegis í dag. Hann segir að hreinar vaxtatekjur bankanna hafi verið að aukast mikið, og vaxtamunur hafi einnig verið að aukast. Hann segir að ekki séu allir sammála um að ekki eigi að lækka vexti á morgun. „Nægir að nefna í því samhengi Jón Sigurðsson, forstjóra Stoða, sem er afar gagnrýninn á vaxtastefnu Seðlabankans. Hann sagði nýlega í viðtali að hann sé þeirrar skoðunar að það gæti ákveðinnar meðvirkni í umræðunni hjá ýmsum álitsgjöfum um þá stefnu sem að bankinn hefur fylgt,“ segir Vilhjálmur. Kjarasamningarnir hafi átt að skapa skilyrði til vaxtalækkunar Vilhjálmur bendir á að nú sé eins árs afmæli 9,25 prósent stýrivaxta. Hann segir að þetta háa vaxtastig hafi verið eitt af aðalatriðunum sem urðu þess valdandi að verkalýðshreyfingin tók þá áhættu að ganga frá langtímasamningum til fjögurra ára með hófstilltum hætti, til að skapa skilyrði til þess að vextir myndu lækka. Verðbólgan ætti að fylgja þar niður á við. „Því miður hefur það ekki raungerst, eins og nýjustu tölur sýna svo sannarlega,“ segir hann. Hann segir þó að vegferðin sem verkalýðshreyfingin fór í sé tilraunarinnar virði. „Við tókum vissa áhættu í því að semja með þessum hætti. Við tókum áhættu sem var fólginn í því að við ákváðum að hlusta á Seðlabankann, hlusta á greiningaraðila sem hafa verið að tjá sig um þessi mál um mikilvægi þess að vinnumarkaðurinn myndi ganga frá langtímasamningum með hófstilltum hætti.“ Verkalýðshreyfingin hafi gert allt sem hún getur, og boltinn sé nú hjá öðrum aðilum, Seðlabankanum, stjórnvöldum og fyrirtækjum. Vill óháða úttekt á íslensku krónunni Vilhjálmur segist hafa klórað sér illilega í höfðinu yfir því hvað valdi þessu ástandi hér á landi. „Af hverju erum við alltaf eitt dýrasta land í heimi, af hverju erum við með verðtryggingu, og af hverju erum við ætíð með þrefalt hærri vaxtakjör heldur en löndin sem við erum að bera okkur saman við?“ Hann segist velta því fyrir sér hvort íslenska krónan geti verið sökudólgurinn, en kveðst sjálfur ekki hafa hugmynd um það. „Ég hef sagt, fáum erlenda óháða aðila til að rannsaka það og koma með ítarlega skýrslu. Það er ekki mikill hljómgrunnur fyrir því að fara þessa leið,“ segir hann. Lífeyrissjóðirnir umsvifamiklir í íslensku hagkerfi „Síðan hef ég líka velt því fyrir mér, getur það verið að það séu lífeyrissjóðirnir okkar sem eru að valda þessu?“ spyr Vilhjálmur. Hann segir að árið 1979 þegar verðtryggingin var sett á, hafi henni verið komið á laggirnar til að verja lífeyrissjóðakerfið. „Núna í dag eru heildareignir íslenska lífeyrissjóðskerfisins, 7.722 milljarðar. Samkvæmt nýjustu tölum frá Seðlabankanum. Takið eftir að af þessum 7.722 milljörðum eru rétt rúmir þrjú þúsund milljarðar í erlendum eignum. Restin er inni í íslensku hagkerfi, eða rúmlega fjögur þúsund milljarðar,“ segir Vilhjálmur. Þessir fjögur þúsund milljarðar séu í skuldabréfum, í hlutabréfum, „og takið eftir að lífeyrissjóðirnir eiga yfir 50 prósent í öllum skráðum félögum í kauphöllinni,“ segir Vilhjálmur. „Getur verið að samkeppnin verði fyrir vikið afskaplega takmörkuð, þegar lífeyriskerfið er svona stór þátttakandi í íslensku hagkerfi?“ spyr hann. Allar úttektir á íslenska lífeyriskerfinu segi þó að það sé eitt sterkasta lífeyriskerfi í heimi. Vilhjálmur segir það ekki nóg að lúberja sjóðsfélagana og neytendur hér á landi, til að fóðra lífeyrissóðskerfið. Norski olíusjóðurinn fjárfesti aðallega erlendis „Takið eftir að norski olíusjóðurinn, honum dettur ekki til hugar að ávaxta sína fjármuni inn í norsku hagkerfi,“ segir Vilhjálmur. Um 95 prósent af öllum tekjum og eignum norska sjóðsins sé ávöxtun erlendis, þar sem þeir fjárfesti fyrst og fremst. „Við eigum að ná í ávöxtunina út fyrir landsteinana, en ekki hér í litlu hagkerfi sem 400.000 manns búa, sem bitnar síðan fyrst og fremst á sjóðsfélögunum og heimilunum. Forsenduákvæði kjarasamninga ekki fyrr en á næsta ári Vilhjálmur segir að forsenduákvæði sem er í langtímakjarasamningunum virkist á næsta ári, en þar sé talað um að ef verðbólgan verði ekki komin undir 4,7 prósent verði samningarnir lausir. Hann minnir að það sé í september á næsta ári. Hann biðlar til allra að taka höndum saman um að sjá til þess að verðbólgan fari að hjaðna. „Og munum það sem Elliði Vignisson skrifaði um, þegar hann var að tala um glórulaust lóðabrask sveitarfélaganna, þar sem að lóðaverð hefur hækkað úr fjórum prósentum af byggingarkostnaði á árinu 2004 upp í tuttugu prósent,“ segir Vilhjálmur. Sé málið skoðað tíu ár aftur í tímann, sé 37 prósent af verðbólgunni á Íslandi vegna hækkunar á fasteignaverði. Viltu spá fyrir um ákvörðunina á morgun? „Þegar þú ert með svona klapplið, sem klappar seðlabankann upp í að gera ekki neitt, skal ég fúslega viðurkenna það að ég bý mig undir það versta en vona það besta,“ segir Vilhjálmur.
Efnahagsmál Seðlabankinn Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Reykjavík síðdegis Mest lesið Segir ljóst að Víðir hafi brotið stjórnsýslulög: „Það er verið að kaupa sér vinsældir“ Innlent Ætlar að gera allt í sínu valdi til að tryggja rekstur Kaffistofunnar Innlent Loka kaffiskúrnum umtalaða við Leifsstöð Innlent Öryggismál að eiga reiðufé heima fyrir „ef í harðbakkann slær“ Innlent Ríkið keypti nýjan sendiherrabústað á 750 milljónir Innlent „Auðvitað bregður fólki“ Innlent Inga endurvekur 25 metra regluna Innlent Stöðvaði miðasölu um leið og hann áttaði sig á stöðu mála Innlent Fádæma úrhelli á Ólafsfirði Innlent Hrottalegu ofbeldi lýst í ákæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Innlent Fleiri fréttir Segir ljóst að Víðir hafi brotið stjórnsýslulög: „Það er verið að kaupa sér vinsældir“ Ætlar að gera allt í sínu valdi til að tryggja rekstur Kaffistofunnar Fádæma úrhelli á Ólafsfirði Hildur er nýr formaður Almannaheilla Loka kaffiskúrnum umtalaða við Leifsstöð Öryggismál að eiga reiðufé heima fyrir „ef í harðbakkann slær“ Um 100 skemmtiferðaskip í Vestmannaeyjum í sumar „Auðvitað bregður fólki“ Ríkið keypti nýjan sendiherrabústað á 750 milljónir Hlutfall barna sem beitti foreldra eða skylda ofbeldi tvöfaldaðist Strandveiðimenn huga að samstöðufundi við Austurvöll Tilkynningum um heimilisofbeldi fjölgar og endurfrumsýning Brúðubílsins Skemmtiferðaskipi snúið vegna vinds „Djöflablístur“ stafi líklega af svölum nýbygginga Stöðvaði miðasölu um leið og hann áttaði sig á stöðu mála Hrottalegu ofbeldi lýst í ákæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Tvöfalt fleiri Parkinson-sjúklingar eftir fimmtán ár Alvarlegum ofbeldisbrotum fjölgað á síðustu kvartöld „Þetta eru alveg galin vinnubrögð“ Sex ára fangelsi fyrir árás á fyrrverandi sambýliskonu Mygla í Árnasafni: „Handritin eru örugg“ Inga endurvekur 25 metra regluna Bílastæðið rifið upp með rótum Hlýjasti maímánuður á landinu frá upphafi mælinga „Ég vil fá að ráða hvar ég slátra og hverja ég er í viðskiptum við“ Krefur Ríkisútvarpið um leiðréttingu Ekki ólíklegt að þingið fari nokkra daga fram yfir „Hef mikinn skilning á því að Víðir hafi gert þetta“ Horft til tillagna um að minni fyrirtæki verði undanskyld jafnlaunavottun Heimurinn undrist villimennsku Íslendinga Sjá meira