Veðjað á rétta skólann Pawel Bartoszek skrifar 16. ágúst 2024 12:31 Val á framhaldsskóla er ein fyrsta stóra, sjálfstæða ákvörðunin í lífi fólks og eðlilega eru skoðanir á umgjörðinni sem um hana gildir. Það er síðan góð og gild spurning hvort mikil hólfun nemenda eftir getu við 16 ára aldur sé endilega það sem menntakerfið eigi að stefna að. En fyrst við höfum ákveðið að nýta árangur að einhverju leyti til að stjórna innritunarferlinu er rétt að gera það á eins sanngjarnan og gagnsæjan hátt og mögulegt er. Hitt eykur hættuna á ómálefnalegum vinnubrögðum og skapar vantraust. Valinu breytt í leikjafræðiverkefni Margt í núverandi inntökuferli ber það með sér að hafa verið hannað í kringum annað en nemendur og þarfir þeirra. Í kynningartexta við lok hvers innritunarferlis birtir ráðuneytið gjarnan jákvæða tölfræði um að yfir 90% nemenda hafi komist í skóla sem þeir völdu sem 1. eða 2. val. Þetta segir hins vegar ekki alla söguna. Nemendur mega bara velja tvo skóla og þar sem fólk veit oft nokkurn veginn hvar það stendur veigrar það sér stundum við að velja skóla sem það mest langar í til að „sóa ekki valinu“. Enda getur það gerst að nemandi sem velur tvo vinsæla skóla endi á því að fá inn þriðja skólann, sem hann langaði ekkert sérstaklega í. Þetta vilja krakkar forðast og velja því stundum strategískt. Þessi uppsetning gerir það að verkum að búið er að breyta ákvörðun um val á framhaldsskóla í verulega flókið leikjafræðilegt vandamál. Vandamál sem á fræðimáli yrði kallað „samtímaleikur með ófullkomnum upplýsingum“. Samtímaleikur sem nokkur þúsund manns spila í einu. Nemendur þurfa ekki bara að velja þá skóla sem þá langar í heldur líka að a) átta sig á stöðu sinni í samanburði við aðra b) spá fyrir um hegðun annarra. Þetta er ekki auðvelt og getur kallað á mikla taktík. Einföld leið væri einfaldlega að fjölga þeim skólum sem hver nemandi getur forgangsraðað, til dæmis í fimm. En mann grunar hins vegar að ástæðan fyrir þessari takmörkun í dag sé einfaldlega að minnka það álag sem er á framhaldsskólum vegna yfirferðar umsókna. Það kallar hins vegar á næstu spurningu: Á að láta skólana sjálfa fara yfir umsóknir? Umsóknir nemenda eru núna yfirfarnar af skólunum sjálfum, sem senda frá sér (forgangangsraðan) lista yfir þá nemendur sem völdu skólann í fyrsta eða annað val. Þetta er væntanlega gert til að skólar geti viðhaldið ákveðnu “sjálfstæði”. Skólarnir nýta svo þetta sjálfstæði til að reikna út einhverja meðaleinkunn, hver á sinn ólíka hátt. Sumir skólar forgangsraða fyrst nemendum með ákveðna lágmarkseinkunn, aðrir gefa sumum fögum meira vægi og svo framvegis. Aðrir skólar fá svo færri umsóknir en pláss og þurfa ekkert að forgangsraða neitt. Vandséð er hvað sé á því að græða að hver skóli búi til sitt eigið excel-skjal með aðeins mismunandi vogstuðlum. Mögulega væri hægt að hafa skilyrðin aðeins ólík eftir brautum (á landsvísu) en meiri fínstillingar þarf varla. Allt þetta hefur reyndar þau hliðaráhrif að þetta gerir leikjafræðina bak við val nemandans enn flóknari. Hér væri skilvirkara og gegnsærra að hafa kerfið að miklu meira leyti miðlægt. Samræmdari matsaðferðir Til að endurtaka fyrri skoðun þá tel ég að gegnsæjast væri að hafa einhvers konar samræmda mælingu í lok grunnskólans til að a) tryggja jafnræði í einkunnagjöf á landsvísu b) auðvelda gæðaeftirlit og samanburð milli skóla. Þetta ekki eina leiðin, ekki töfralausn og ekki skyndilausn. En betri en sú leið að hafa ekkert samræmt mat, hvorki á árangri nemenda né skóla svo árum skipti, eins og raunin hefur verið. Nú er verið að vinna að innleiðingu nýs námsmats sem kallað hefur verið matsferill. Það byggir á mörgum „fjölbreyttum, stuttum, hnitmiðuðum, rafrænum prófum og verkefnum“. Það hljómar athyglisvert en áhættuþættirnir eru að þetta getur vel orðið flókið hugbúnaðarþróunarverkefni sem er dýrt og áhættusamt í innleiðingu og viðhaldi. Þá veldur það manni áhyggjum hve mikla áherslu höfundar skýrslunnar, þar sem tillögurnar um matsferilinn eru kynntar, leggja á að sem fæstir fái að sjá niðurstöðurnar niður á sveitarfélög og skóla. Áhyggjurnar eru kannski skiljanlegar, fólk vill forðast neikvæða umræðu um ákveðin skólasamfélög, en krafan um gegnsæi í þessum efnum verður alltaf til staðar í lýðræðisþjóðfélagi og óraunhæft að hunsa hana með öllu. Betra er að hafa frumkvæði að birtingu gagnanna með þeim hætti að þau séu sanngjörn og til gagns. Önnur leið í til að auka samræmi í námsmati er að styðjast í mun meira mæli við utanaðkomandi prófdómara. Kennarar í Danmörku þurfa á hverju ári að fara yfir fjölmörg verkefni nemenda úr öðrum skólum og verkefni þeirra nemenda eru send í yfirlestur annað. Svona jafningjamat myndi skapa eðlilegt aðhald og auka traust í menntakerfinu. Auka þarf gæði og traust Umræðan um námsmat í grunnskóla og inntökuferil í framhaldsskóla er ekki sett fram til höfuðs neinum. Hún er heldur ekki sett fram með það að markmiði að breyta öllu menntakerfinu í vígvöll harðrar samkeppni milli nemenda og skóla. Umræðan er komin fram vegna þess alþjóðlegur samanburður sýnir, ár eftir ár, að við getum gert betur. Og umræðan er komin fram vegna þess að það er eðlileg krafa að einkunnir séu að einhverju leyti sambærilegar milli skóla á landsvísu. Sérstaklega ef þær eru svo nýttar í annað. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pawel Bartoszek Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson Skoðun Skoðun Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þing í þágu kvenna Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Val á framhaldsskóla er ein fyrsta stóra, sjálfstæða ákvörðunin í lífi fólks og eðlilega eru skoðanir á umgjörðinni sem um hana gildir. Það er síðan góð og gild spurning hvort mikil hólfun nemenda eftir getu við 16 ára aldur sé endilega það sem menntakerfið eigi að stefna að. En fyrst við höfum ákveðið að nýta árangur að einhverju leyti til að stjórna innritunarferlinu er rétt að gera það á eins sanngjarnan og gagnsæjan hátt og mögulegt er. Hitt eykur hættuna á ómálefnalegum vinnubrögðum og skapar vantraust. Valinu breytt í leikjafræðiverkefni Margt í núverandi inntökuferli ber það með sér að hafa verið hannað í kringum annað en nemendur og þarfir þeirra. Í kynningartexta við lok hvers innritunarferlis birtir ráðuneytið gjarnan jákvæða tölfræði um að yfir 90% nemenda hafi komist í skóla sem þeir völdu sem 1. eða 2. val. Þetta segir hins vegar ekki alla söguna. Nemendur mega bara velja tvo skóla og þar sem fólk veit oft nokkurn veginn hvar það stendur veigrar það sér stundum við að velja skóla sem það mest langar í til að „sóa ekki valinu“. Enda getur það gerst að nemandi sem velur tvo vinsæla skóla endi á því að fá inn þriðja skólann, sem hann langaði ekkert sérstaklega í. Þetta vilja krakkar forðast og velja því stundum strategískt. Þessi uppsetning gerir það að verkum að búið er að breyta ákvörðun um val á framhaldsskóla í verulega flókið leikjafræðilegt vandamál. Vandamál sem á fræðimáli yrði kallað „samtímaleikur með ófullkomnum upplýsingum“. Samtímaleikur sem nokkur þúsund manns spila í einu. Nemendur þurfa ekki bara að velja þá skóla sem þá langar í heldur líka að a) átta sig á stöðu sinni í samanburði við aðra b) spá fyrir um hegðun annarra. Þetta er ekki auðvelt og getur kallað á mikla taktík. Einföld leið væri einfaldlega að fjölga þeim skólum sem hver nemandi getur forgangsraðað, til dæmis í fimm. En mann grunar hins vegar að ástæðan fyrir þessari takmörkun í dag sé einfaldlega að minnka það álag sem er á framhaldsskólum vegna yfirferðar umsókna. Það kallar hins vegar á næstu spurningu: Á að láta skólana sjálfa fara yfir umsóknir? Umsóknir nemenda eru núna yfirfarnar af skólunum sjálfum, sem senda frá sér (forgangangsraðan) lista yfir þá nemendur sem völdu skólann í fyrsta eða annað val. Þetta er væntanlega gert til að skólar geti viðhaldið ákveðnu “sjálfstæði”. Skólarnir nýta svo þetta sjálfstæði til að reikna út einhverja meðaleinkunn, hver á sinn ólíka hátt. Sumir skólar forgangsraða fyrst nemendum með ákveðna lágmarkseinkunn, aðrir gefa sumum fögum meira vægi og svo framvegis. Aðrir skólar fá svo færri umsóknir en pláss og þurfa ekkert að forgangsraða neitt. Vandséð er hvað sé á því að græða að hver skóli búi til sitt eigið excel-skjal með aðeins mismunandi vogstuðlum. Mögulega væri hægt að hafa skilyrðin aðeins ólík eftir brautum (á landsvísu) en meiri fínstillingar þarf varla. Allt þetta hefur reyndar þau hliðaráhrif að þetta gerir leikjafræðina bak við val nemandans enn flóknari. Hér væri skilvirkara og gegnsærra að hafa kerfið að miklu meira leyti miðlægt. Samræmdari matsaðferðir Til að endurtaka fyrri skoðun þá tel ég að gegnsæjast væri að hafa einhvers konar samræmda mælingu í lok grunnskólans til að a) tryggja jafnræði í einkunnagjöf á landsvísu b) auðvelda gæðaeftirlit og samanburð milli skóla. Þetta ekki eina leiðin, ekki töfralausn og ekki skyndilausn. En betri en sú leið að hafa ekkert samræmt mat, hvorki á árangri nemenda né skóla svo árum skipti, eins og raunin hefur verið. Nú er verið að vinna að innleiðingu nýs námsmats sem kallað hefur verið matsferill. Það byggir á mörgum „fjölbreyttum, stuttum, hnitmiðuðum, rafrænum prófum og verkefnum“. Það hljómar athyglisvert en áhættuþættirnir eru að þetta getur vel orðið flókið hugbúnaðarþróunarverkefni sem er dýrt og áhættusamt í innleiðingu og viðhaldi. Þá veldur það manni áhyggjum hve mikla áherslu höfundar skýrslunnar, þar sem tillögurnar um matsferilinn eru kynntar, leggja á að sem fæstir fái að sjá niðurstöðurnar niður á sveitarfélög og skóla. Áhyggjurnar eru kannski skiljanlegar, fólk vill forðast neikvæða umræðu um ákveðin skólasamfélög, en krafan um gegnsæi í þessum efnum verður alltaf til staðar í lýðræðisþjóðfélagi og óraunhæft að hunsa hana með öllu. Betra er að hafa frumkvæði að birtingu gagnanna með þeim hætti að þau séu sanngjörn og til gagns. Önnur leið í til að auka samræmi í námsmati er að styðjast í mun meira mæli við utanaðkomandi prófdómara. Kennarar í Danmörku þurfa á hverju ári að fara yfir fjölmörg verkefni nemenda úr öðrum skólum og verkefni þeirra nemenda eru send í yfirlestur annað. Svona jafningjamat myndi skapa eðlilegt aðhald og auka traust í menntakerfinu. Auka þarf gæði og traust Umræðan um námsmat í grunnskóla og inntökuferil í framhaldsskóla er ekki sett fram til höfuðs neinum. Hún er heldur ekki sett fram með það að markmiði að breyta öllu menntakerfinu í vígvöll harðrar samkeppni milli nemenda og skóla. Umræðan er komin fram vegna þess alþjóðlegur samanburður sýnir, ár eftir ár, að við getum gert betur. Og umræðan er komin fram vegna þess að það er eðlileg krafa að einkunnir séu að einhverju leyti sambærilegar milli skóla á landsvísu. Sérstaklega ef þær eru svo nýttar í annað. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar.
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar