Fangelsiskerfið ekki rekið með skilvirkni eða árangri Lovísa Arnardóttir skrifar 4. desember 2023 12:14 Starfsfólk Ríkisendurskoðunar heimsótti öll fangelsin við gerð úttektarinnar. Vísir/Vilhelm Íslenskt fullnustukerfi er hvorki rekið með skilvirkni né þeim árangri sem lög gera ráð fyrir. Það kemur fram í nýrri stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á Fangelsismálastofnun. Í tilkynningu frá Ríkisendurskoðun kemur fram að ýmsu sé ábótavant í bæði starfsemi og starfsumhverfi Fangelsismálastofnunar. Í skýrslunni segir að takmarkað framboð á afplánunarrýmum hafi valdið því að erfiðlega hafi gengið að stytta boðunarlista samhliða almennri fjölgun og þyngingu fangelsisdóma. Þá segir að sterkar vísbendingar séu um að sú þróun muni halda áfram. Nokkuð sé um að dómar fyrnist af þessum sökum. Í fyrra fyrndust sem dæmi 26 dómar, flestir vegna umferðarlagabrota. Á tímabilinu 2012 til 2022 fyrndust alls 275 dómar. Helmingur var vegna umferðarlagabrota. Af þessum 275 voru 31 dómar vegna ofbeldisbrota og fjórir vegna kynferðisbrota. Þá er víða í skýrslunni rætt um byggingar á Litla-Hrauni. Ástand þeirra er sagt mjög slæmt og að það megi ætla að ástand margra húsa ógni heilsu starfsfólks og fanga. „Þrátt fyrir yfirlýsingar stjórnvalda um byggingu nýs fangelsis á staðnum telur Ríkisendurskoðun brýnt að viðhaldi eldri bygginga verði sinnt meðan á framkvæmdum stendur enda er ekki áætlað að þeim ljúki fyrr en í fyrsta lagi í árslok 2028,“ segir í tilkynningu Ríkisendurskoðunar um úttektina. Þá segir að úttektin hafi leitt í ljós að mörgum þáttum er lúta að heilbrigðisþjónustu við fanga, menntun þeirra og annarri virkni sé ábótavant. Brýnt sé að fangelsismálayfirvöld vinni sameiginlega með heilbrigðs-, mennta- og félagsmálayfirvöldum að heildarstefnu á sviði fullnustumála til að efla endurhæfingu fanga með það að markmiði að fækka endurkomum í fangelsi. Þá er í skýrslunni sérstaklega talað um stöðu kvenfanga og að ekki hafi verið nægilega vel horft til þeirra við uppbyggingu og skipulag íslensks fangelsiskerfis. Ekki sé til staðar sérstakt afplánunarúrræði fyrir konur og bent á að þær hafi sem dæmi takmarkaðan aðgang að meðferðarúrræðum á meðan afplánun stendur. Í tilkynningu Ríkisendurskoðunar um úttektina segir að nokkrir hlutir hafi áhrif á það að markmiðum fullnustulaga um endurhæfingu fanga hafi ekki verið náð nema að óverulegu leyti. Þar skipti máli að engin heildarstefna sé á sviði fullnustumála hafi verið mótuð, húsnæði sé ófullnægjandi og mikil undirmönnun. Eigi að auka menntun og bæta vinnustaðamenningu Þá segir að Fangelsismálastofnun þurfi að huga að vinnustaðamenningu og festa í sessi lögboðna menntun fangavarða. Í skýrslunni eru settar fram níu ábendingar. Fjórum ábendingum er beint til dómsmálaráðuneytis og snúa þær að mótun heildarstefnu, bættri stöðu kvenna í fangelsum landsins og flutningi á rekstri og umsjón fangelsisbygginga frá Fangelsismálastofnun til Framkvæmdasýslunnar – Ríkiseigna. Loks að áhersla verði lögð á nauðsynlegar endurbætur á Litla-Hrauni og byggingu nýs fangelsis. Í þremur ábendingum til Fangelsismálastofnunar er stofnunin hvött til að festa betur í sessi nám og endurmenntun fangavarða, efla greiningu öryggisatvika og vinna að bættri vinnustaðamenningu. Þá er því beint til heilbrigðisráðuneytis að tryggja að fangar fái þá heilbrigðisþjónustu sem þeir þurfa og eiga óumdeildan rétt á. Loks er brýnt fyrir mennta- og barnamálaráðuneyti að tryggja að vinnu starfshóps um menntun fanga og fangavarða ljúki sem fyrst. Sú vinna hefur dregist langt fram úr hófi án haldbærra skýringa þar á. Taka undir ábendingar Í skýrslunni er að finna viðbrögð frá þeim aðilum er ábendingar varða. Dómsmálaráðherra bendir sem dæmi á í sínum viðbrögðum að ráðuneytið hafi falið Framkvæmdasýslunni – Ríkiseignum að vinna að uppbyggingu á Litla-Hrauni og viðhaldi. Þá segir í svari ráðuneytis að þau séu sammála því að húseignir Fangelsismálastofnunar eig að vera undir handleiðslu Framkvæmdasýslunnar – Ríkiseigna og að ráðuneytið vinni nú að heildstæðri stefnu. Þá segir að í heildarendurskoðun verði staða kvenfanga sérstaklega skoðuð. Í svörum Fangelsismálastofnunar kemur, til dæmis, fram að Fangavarðaskólinn hefjist í upphafi næsta árs. Þá segir að nánast allar aðgerðir séu háðar auknu fjármagni og að stofnunin sé til með plan um innleiðingu þegar aukið fjármagn fæst í verkefnin. Ríkisendurskoðun ákvað í upphafi árs að hefja að eigin frumkvæði stjórnsýsluúttekt á Fangelsismálastofnun. Meginástæður voru þær að við gerð skýrslunnar Innheimta dómsekta, sem kom út í janúar, komu fram vísbendingar um að Fangelsismálastofnun væri illa í stakk búin til að rækja hlutverk sitt samkvæmt lögum um fullnustu refsinga. Það hafi einkum átt við getu stofnunarinnar til að boða dómþola til afplánunar, en Fangelsismálastofnun hefur ekki getað rekið fangelsi landsins á fullum afköstum. Skýrsluna er hægt að kynna sér hér. Stjórnsýsla Fangelsismál Rekstur hins opinbera Tengdar fréttir „Viðbjóðslegu“ Barnakoti á Litla-Hrauni senn skipt út Eiginkona fanga á Litla-Hrauni segir aðstæðurnar í heimsóknarrýmum í fangelsinu ógeðslegar. Formaður Afstöðu, félags fanga á Íslandi, segir fjögur ný rými sem ætluð verða fjölskylduheimsóknum senn líta dagsins ljós. 1. nóvember 2023 20:25 „Kvenfangar eiga aldrei að afplána með karlföngum“ Formaður Afstöðu, félags fanga, telur áríðandi að brugðist sé við lélegum aðstæðum kvenna í fangelsum á Íslandi. 7. júlí 2023 22:00 Fleiri fangar koma út úr fangelsum í verri stöðu Guðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu félags fanga, segir fleiri fanga koma í verri stöðu út úr fangelsinu en þeir voru í þegar þeir hófu afplánun. Hann kveðst bjartsýnn á að breytingar verði gerðar en Guðmundur Ingi ræddi málið í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni. 8. maí 2023 22:31 Vill fjölga opnum úrræðum í fangelsi og segir mat á sakhæfi til skoðunar Dómsmálaráðherra vill stíga frekari skref í átt að betrunarstefnu og fjölga opnum úrræðum í fangelsi. Hann segir sérfræðinga í ráðuneytinu nú skoða mat á sakhæfi og hefur áhyggjur af skorti á úrræðum fyrir fólk að afplánun lokinni. 8. maí 2023 07:00 Mest lesið Aron Can heill á húfi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Ísraelskur ráðherra kynnir áform um þjóðernishreinsun á Gasa Erlent Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Innlent Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Innlent „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Innlent Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Innlent Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Innlent Karlmaður á fertugsaldri handtekinn fyrir sprengjuhótunina Erlent Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Innlent Fleiri fréttir Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Aron Can heill á húfi „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Svona vindmyllur vill ráðherra fá samþykktar ofan Gilsfjarðar Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Launaði neitun á gistingu með löðrungi Óvinsældir eftir þinglok og meint leyndarmál frönsku forsetahjónanna Innan við þriðjungur andvígur olíuleit Ætlar fyrir Mannréttindadómstólinn og segir fréttaflutning villandi Gasútstreymi minnkandi en gosmóðu enn spáð Vínsalar látnir klára vakt eftir andlát í versluninni Annar stór skartgripaþjófnaður í miðborginni „Ef þú móðgaðist, þykir mér það leitt“ Spellvirkinn líka grunaður um líkamsárás og mansal Staða Sjálfstæðisflokksins versnar eftir þinglok Hóteleigendur vilja byggja á verndarsvæði og ábúendur ekki sáttir Sjálfstæðisflokkur sjaldan mælst minni Þurfti að hætta sundi af öryggisástæðum Gylfi Ægisson er látinn Hundruð kvenna einmana: „Er skrýtið að eiga engar vinkonur?“ Ekið á ökumann rafmagnshlaupahjóls og gámur á hliðina Gosmóða mælist í morgunsárið en ætti að minnka með deginum Viðbragðsaðilar kallaðir út vegna elds í sanddæluskipi á Ísafirði Kári um njósnatalið: „Óvarlegt af mér og býsna óheiðarlegt“ Handtekinn í Laugardal grunaður um mansal „Held að sjávarútvegurinn hafi misst samtalið við þjóðina“ Sjá meira
Í skýrslunni segir að takmarkað framboð á afplánunarrýmum hafi valdið því að erfiðlega hafi gengið að stytta boðunarlista samhliða almennri fjölgun og þyngingu fangelsisdóma. Þá segir að sterkar vísbendingar séu um að sú þróun muni halda áfram. Nokkuð sé um að dómar fyrnist af þessum sökum. Í fyrra fyrndust sem dæmi 26 dómar, flestir vegna umferðarlagabrota. Á tímabilinu 2012 til 2022 fyrndust alls 275 dómar. Helmingur var vegna umferðarlagabrota. Af þessum 275 voru 31 dómar vegna ofbeldisbrota og fjórir vegna kynferðisbrota. Þá er víða í skýrslunni rætt um byggingar á Litla-Hrauni. Ástand þeirra er sagt mjög slæmt og að það megi ætla að ástand margra húsa ógni heilsu starfsfólks og fanga. „Þrátt fyrir yfirlýsingar stjórnvalda um byggingu nýs fangelsis á staðnum telur Ríkisendurskoðun brýnt að viðhaldi eldri bygginga verði sinnt meðan á framkvæmdum stendur enda er ekki áætlað að þeim ljúki fyrr en í fyrsta lagi í árslok 2028,“ segir í tilkynningu Ríkisendurskoðunar um úttektina. Þá segir að úttektin hafi leitt í ljós að mörgum þáttum er lúta að heilbrigðisþjónustu við fanga, menntun þeirra og annarri virkni sé ábótavant. Brýnt sé að fangelsismálayfirvöld vinni sameiginlega með heilbrigðs-, mennta- og félagsmálayfirvöldum að heildarstefnu á sviði fullnustumála til að efla endurhæfingu fanga með það að markmiði að fækka endurkomum í fangelsi. Þá er í skýrslunni sérstaklega talað um stöðu kvenfanga og að ekki hafi verið nægilega vel horft til þeirra við uppbyggingu og skipulag íslensks fangelsiskerfis. Ekki sé til staðar sérstakt afplánunarúrræði fyrir konur og bent á að þær hafi sem dæmi takmarkaðan aðgang að meðferðarúrræðum á meðan afplánun stendur. Í tilkynningu Ríkisendurskoðunar um úttektina segir að nokkrir hlutir hafi áhrif á það að markmiðum fullnustulaga um endurhæfingu fanga hafi ekki verið náð nema að óverulegu leyti. Þar skipti máli að engin heildarstefna sé á sviði fullnustumála hafi verið mótuð, húsnæði sé ófullnægjandi og mikil undirmönnun. Eigi að auka menntun og bæta vinnustaðamenningu Þá segir að Fangelsismálastofnun þurfi að huga að vinnustaðamenningu og festa í sessi lögboðna menntun fangavarða. Í skýrslunni eru settar fram níu ábendingar. Fjórum ábendingum er beint til dómsmálaráðuneytis og snúa þær að mótun heildarstefnu, bættri stöðu kvenna í fangelsum landsins og flutningi á rekstri og umsjón fangelsisbygginga frá Fangelsismálastofnun til Framkvæmdasýslunnar – Ríkiseigna. Loks að áhersla verði lögð á nauðsynlegar endurbætur á Litla-Hrauni og byggingu nýs fangelsis. Í þremur ábendingum til Fangelsismálastofnunar er stofnunin hvött til að festa betur í sessi nám og endurmenntun fangavarða, efla greiningu öryggisatvika og vinna að bættri vinnustaðamenningu. Þá er því beint til heilbrigðisráðuneytis að tryggja að fangar fái þá heilbrigðisþjónustu sem þeir þurfa og eiga óumdeildan rétt á. Loks er brýnt fyrir mennta- og barnamálaráðuneyti að tryggja að vinnu starfshóps um menntun fanga og fangavarða ljúki sem fyrst. Sú vinna hefur dregist langt fram úr hófi án haldbærra skýringa þar á. Taka undir ábendingar Í skýrslunni er að finna viðbrögð frá þeim aðilum er ábendingar varða. Dómsmálaráðherra bendir sem dæmi á í sínum viðbrögðum að ráðuneytið hafi falið Framkvæmdasýslunni – Ríkiseignum að vinna að uppbyggingu á Litla-Hrauni og viðhaldi. Þá segir í svari ráðuneytis að þau séu sammála því að húseignir Fangelsismálastofnunar eig að vera undir handleiðslu Framkvæmdasýslunnar – Ríkiseigna og að ráðuneytið vinni nú að heildstæðri stefnu. Þá segir að í heildarendurskoðun verði staða kvenfanga sérstaklega skoðuð. Í svörum Fangelsismálastofnunar kemur, til dæmis, fram að Fangavarðaskólinn hefjist í upphafi næsta árs. Þá segir að nánast allar aðgerðir séu háðar auknu fjármagni og að stofnunin sé til með plan um innleiðingu þegar aukið fjármagn fæst í verkefnin. Ríkisendurskoðun ákvað í upphafi árs að hefja að eigin frumkvæði stjórnsýsluúttekt á Fangelsismálastofnun. Meginástæður voru þær að við gerð skýrslunnar Innheimta dómsekta, sem kom út í janúar, komu fram vísbendingar um að Fangelsismálastofnun væri illa í stakk búin til að rækja hlutverk sitt samkvæmt lögum um fullnustu refsinga. Það hafi einkum átt við getu stofnunarinnar til að boða dómþola til afplánunar, en Fangelsismálastofnun hefur ekki getað rekið fangelsi landsins á fullum afköstum. Skýrsluna er hægt að kynna sér hér.
Stjórnsýsla Fangelsismál Rekstur hins opinbera Tengdar fréttir „Viðbjóðslegu“ Barnakoti á Litla-Hrauni senn skipt út Eiginkona fanga á Litla-Hrauni segir aðstæðurnar í heimsóknarrýmum í fangelsinu ógeðslegar. Formaður Afstöðu, félags fanga á Íslandi, segir fjögur ný rými sem ætluð verða fjölskylduheimsóknum senn líta dagsins ljós. 1. nóvember 2023 20:25 „Kvenfangar eiga aldrei að afplána með karlföngum“ Formaður Afstöðu, félags fanga, telur áríðandi að brugðist sé við lélegum aðstæðum kvenna í fangelsum á Íslandi. 7. júlí 2023 22:00 Fleiri fangar koma út úr fangelsum í verri stöðu Guðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu félags fanga, segir fleiri fanga koma í verri stöðu út úr fangelsinu en þeir voru í þegar þeir hófu afplánun. Hann kveðst bjartsýnn á að breytingar verði gerðar en Guðmundur Ingi ræddi málið í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni. 8. maí 2023 22:31 Vill fjölga opnum úrræðum í fangelsi og segir mat á sakhæfi til skoðunar Dómsmálaráðherra vill stíga frekari skref í átt að betrunarstefnu og fjölga opnum úrræðum í fangelsi. Hann segir sérfræðinga í ráðuneytinu nú skoða mat á sakhæfi og hefur áhyggjur af skorti á úrræðum fyrir fólk að afplánun lokinni. 8. maí 2023 07:00 Mest lesið Aron Can heill á húfi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Ísraelskur ráðherra kynnir áform um þjóðernishreinsun á Gasa Erlent Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Innlent Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Innlent „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Innlent Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Innlent Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Innlent Karlmaður á fertugsaldri handtekinn fyrir sprengjuhótunina Erlent Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Innlent Fleiri fréttir Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Aron Can heill á húfi „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Svona vindmyllur vill ráðherra fá samþykktar ofan Gilsfjarðar Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Launaði neitun á gistingu með löðrungi Óvinsældir eftir þinglok og meint leyndarmál frönsku forsetahjónanna Innan við þriðjungur andvígur olíuleit Ætlar fyrir Mannréttindadómstólinn og segir fréttaflutning villandi Gasútstreymi minnkandi en gosmóðu enn spáð Vínsalar látnir klára vakt eftir andlát í versluninni Annar stór skartgripaþjófnaður í miðborginni „Ef þú móðgaðist, þykir mér það leitt“ Spellvirkinn líka grunaður um líkamsárás og mansal Staða Sjálfstæðisflokksins versnar eftir þinglok Hóteleigendur vilja byggja á verndarsvæði og ábúendur ekki sáttir Sjálfstæðisflokkur sjaldan mælst minni Þurfti að hætta sundi af öryggisástæðum Gylfi Ægisson er látinn Hundruð kvenna einmana: „Er skrýtið að eiga engar vinkonur?“ Ekið á ökumann rafmagnshlaupahjóls og gámur á hliðina Gosmóða mælist í morgunsárið en ætti að minnka með deginum Viðbragðsaðilar kallaðir út vegna elds í sanddæluskipi á Ísafirði Kári um njósnatalið: „Óvarlegt af mér og býsna óheiðarlegt“ Handtekinn í Laugardal grunaður um mansal „Held að sjávarútvegurinn hafi misst samtalið við þjóðina“ Sjá meira
„Viðbjóðslegu“ Barnakoti á Litla-Hrauni senn skipt út Eiginkona fanga á Litla-Hrauni segir aðstæðurnar í heimsóknarrýmum í fangelsinu ógeðslegar. Formaður Afstöðu, félags fanga á Íslandi, segir fjögur ný rými sem ætluð verða fjölskylduheimsóknum senn líta dagsins ljós. 1. nóvember 2023 20:25
„Kvenfangar eiga aldrei að afplána með karlföngum“ Formaður Afstöðu, félags fanga, telur áríðandi að brugðist sé við lélegum aðstæðum kvenna í fangelsum á Íslandi. 7. júlí 2023 22:00
Fleiri fangar koma út úr fangelsum í verri stöðu Guðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu félags fanga, segir fleiri fanga koma í verri stöðu út úr fangelsinu en þeir voru í þegar þeir hófu afplánun. Hann kveðst bjartsýnn á að breytingar verði gerðar en Guðmundur Ingi ræddi málið í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni. 8. maí 2023 22:31
Vill fjölga opnum úrræðum í fangelsi og segir mat á sakhæfi til skoðunar Dómsmálaráðherra vill stíga frekari skref í átt að betrunarstefnu og fjölga opnum úrræðum í fangelsi. Hann segir sérfræðinga í ráðuneytinu nú skoða mat á sakhæfi og hefur áhyggjur af skorti á úrræðum fyrir fólk að afplánun lokinni. 8. maí 2023 07:00