Sjúkdómurinn sem er ekki bíll Lára G. Sigurðardóttir, Erna Gunnþórsdóttir, Sigrún Lilja Sigurþórsdóttir, Andri Þórarinsson, Eyjólfur Guðmundsson og Valgerður Rúnarsdóttir skrifa 18. október 2023 12:31 Á dögunum var á dagskrá Ríkissjónvarpsins Kveik-þáttur sem bar titilinn „Í gíslingu efnis sem eirir engu” undir yfirskriftinni „Heilbrigðismál”. Í þættinum fengum við innsýn í líf tveggja einstaklinga með fíknsjúkdóm og endurspeglaði umfjöllunin vel alvarleika sjúkdómsins. Líkt og komið hefur fram í fjölmiðlum undanfarið, þá er fíknsjúkdómurinn lífshættulegur og ósjaldan liggur ungt fólk í valnum. Og líkt og krabbamein eða hjartabilun þá er hann langvinnur. Til að þróa með sér fíknsjúkdóm þarf gjarnan samspil erfða og umhverfis. Viðkomandi hefur yfirleitt erfðafræðilega tilhneigingu en síðan er eitthvað í umhverfinu sem kveikir á honum. Annar verðmiði virðist þó hafa fests við fíknsjúkdóm en sambærilega langvinna sjúkdóma. Fólk sem missir ástvin úr fíknsjúkdómi upplifir gjarnan minni samkennd frá samfélaginu en þau sem missa úr krabbameini. Okkur hættir nefnilega til að horfa á fólk með fíknsjúkdóm sem ógæfumenn. Fólk sem velji sér að lifa í ánauð fíknar, vanrækja fjölskyldu og jafnvel börnin sín. Það er fjarri sanni. Því fíknsjúkdómurinn velur fólkið, en ekki öfugt. Einstaklingur sem nær að brjótast úr viðjum fíkninnar reynir nær undantekningalaust að gera sitt besta til að geta snúið aftur út í lífið. Til sjálfs síns og sinnar fjölskyldu. Því þegar fíknin er við völd þá lútir sjálfið. Fíknin nær heljartökum á heilanum. Hún hrindir til hliðar skynsemi og dómgreind, því efnaskipti í umbunarsvæðum heilans hertaka hugsun og hegðun einstaklingsins. Mikilvægast er að átta sig á að hægt er að meðhöndla og lækna fíknsjúkdóm. Árangursríkast er að beita meðferð sem byggir á vísindum og alþjóðlegum stöðlum, en hún felur í sér þverfaglega nálgun þar sem áfengis- og vímuefnaráðgjafar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar, sálfræðingar, læknar og fleiri vinna saman í að styðja við bataferli viðkomandi. Tíðrætt hefur verið um ávísun ávanabindandi og vímugefandi lyfja undir skyni skaðaminnkunar, þ.e.a.s. lyf sem ætluð eru til inntöku um munn en ekki að sprauta í æð. Slík meðferð er hvorki ráðlögð né örugg, heldur gerir sjúkdóminn verri með auknum líkum á ofskömmtun, auk þess að letja viðkomandi til að leita sér lækningar. Það sjáum við bersýnilega meðal okkar skjólstæðinga. Að ávísa ávanabindandi vímugefandi lyfjum öðrum þeim sem eru gagnreynd í skaðaminnkandi tilgangi er því ekki partur af meðferðinni, þótt slíku hafi verið haldið fram í þættinum. Vissulega er alltaf þörf á að bæta öryggi fólks sem er í virkri neyslu eins og með neyslurými, en í þeim ætti ávallt að vera gott aðgengi að meðferð og bættum lífsgæðum. Einn angi af fíknsjúkdómi er ópíóíðafíkn sem SÁÁ hefur ekki farið varhluta af. Í dag sækir yfir 300 manns gagnreynda lyfjameðferð við ópíóíðafíkn. Meirihluti þessara einstaklinga lifa nú við bætt lífsgæði og eru nú meðal okkar í samfélaginu sem dyggir þegnar, komnir í nám og vinnu eða að stíga sín fyrstu skref aftur út í lífið. Minnihluti þarf skaðaminnunarmeðferð sem dregur úr líkum á ofskömmtun og dauða. Sá hópur er ekki undanskilinn okkar þjónustu og við mætum þeim á þeirra forsendum. Lyfjameðferð við ópíóíðafíkn gefur þannig mörgum tækifæri til að snúa aftur út í samfélagið til ástvina, í skóla eða vinnu. Það gefur fólki tækifæri til að upplifa aftur að lifa lífinu á eigin forsendum, en ekki fíknarinnar. Við minnum á að fíknsjúkdómur er miðtaugakerfissjúkdómur sem hægt er að meðhöndla með gagnreyndum leiðum. Hefjum fíknsjúkdóminn á hærra plan og nálgumst hann af virðingu, líkt og við nálgumst aðra sjúkdóma. Gefumst ekki upp! Höfundar eiga það sameiginlegt að vera læknar sem vinna við meðhöndlun og lækningu á fíknsjúkdómum á sjúkrahúsinu Vogi. Án þess að kasta rýrð á efni þáttarins eða viðmælendur, þá vekur athygli að ekki var rætt við neinn heilbrigðismenntaðan starfsmann sem vinnur við fíknlækningar. Við höfundarnir keyrum öll bíla dags daglega en tökum ekki að okkar að skipta um bremsuklossa sem bilar. Enda er fíknsjúkdómur ekki bíll. Lára G. Sigurðardóttir, Erna Gunnþórsdóttir, Sigrún Lilja Sigurþórsdóttir, Andri Þórarinsson, Eyjólfur Guðmundsson og Valgerður Rúnarsdóttir Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fíkn Lyf Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson Skoðun Skoðun Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Á dögunum var á dagskrá Ríkissjónvarpsins Kveik-þáttur sem bar titilinn „Í gíslingu efnis sem eirir engu” undir yfirskriftinni „Heilbrigðismál”. Í þættinum fengum við innsýn í líf tveggja einstaklinga með fíknsjúkdóm og endurspeglaði umfjöllunin vel alvarleika sjúkdómsins. Líkt og komið hefur fram í fjölmiðlum undanfarið, þá er fíknsjúkdómurinn lífshættulegur og ósjaldan liggur ungt fólk í valnum. Og líkt og krabbamein eða hjartabilun þá er hann langvinnur. Til að þróa með sér fíknsjúkdóm þarf gjarnan samspil erfða og umhverfis. Viðkomandi hefur yfirleitt erfðafræðilega tilhneigingu en síðan er eitthvað í umhverfinu sem kveikir á honum. Annar verðmiði virðist þó hafa fests við fíknsjúkdóm en sambærilega langvinna sjúkdóma. Fólk sem missir ástvin úr fíknsjúkdómi upplifir gjarnan minni samkennd frá samfélaginu en þau sem missa úr krabbameini. Okkur hættir nefnilega til að horfa á fólk með fíknsjúkdóm sem ógæfumenn. Fólk sem velji sér að lifa í ánauð fíknar, vanrækja fjölskyldu og jafnvel börnin sín. Það er fjarri sanni. Því fíknsjúkdómurinn velur fólkið, en ekki öfugt. Einstaklingur sem nær að brjótast úr viðjum fíkninnar reynir nær undantekningalaust að gera sitt besta til að geta snúið aftur út í lífið. Til sjálfs síns og sinnar fjölskyldu. Því þegar fíknin er við völd þá lútir sjálfið. Fíknin nær heljartökum á heilanum. Hún hrindir til hliðar skynsemi og dómgreind, því efnaskipti í umbunarsvæðum heilans hertaka hugsun og hegðun einstaklingsins. Mikilvægast er að átta sig á að hægt er að meðhöndla og lækna fíknsjúkdóm. Árangursríkast er að beita meðferð sem byggir á vísindum og alþjóðlegum stöðlum, en hún felur í sér þverfaglega nálgun þar sem áfengis- og vímuefnaráðgjafar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar, sálfræðingar, læknar og fleiri vinna saman í að styðja við bataferli viðkomandi. Tíðrætt hefur verið um ávísun ávanabindandi og vímugefandi lyfja undir skyni skaðaminnkunar, þ.e.a.s. lyf sem ætluð eru til inntöku um munn en ekki að sprauta í æð. Slík meðferð er hvorki ráðlögð né örugg, heldur gerir sjúkdóminn verri með auknum líkum á ofskömmtun, auk þess að letja viðkomandi til að leita sér lækningar. Það sjáum við bersýnilega meðal okkar skjólstæðinga. Að ávísa ávanabindandi vímugefandi lyfjum öðrum þeim sem eru gagnreynd í skaðaminnkandi tilgangi er því ekki partur af meðferðinni, þótt slíku hafi verið haldið fram í þættinum. Vissulega er alltaf þörf á að bæta öryggi fólks sem er í virkri neyslu eins og með neyslurými, en í þeim ætti ávallt að vera gott aðgengi að meðferð og bættum lífsgæðum. Einn angi af fíknsjúkdómi er ópíóíðafíkn sem SÁÁ hefur ekki farið varhluta af. Í dag sækir yfir 300 manns gagnreynda lyfjameðferð við ópíóíðafíkn. Meirihluti þessara einstaklinga lifa nú við bætt lífsgæði og eru nú meðal okkar í samfélaginu sem dyggir þegnar, komnir í nám og vinnu eða að stíga sín fyrstu skref aftur út í lífið. Minnihluti þarf skaðaminnunarmeðferð sem dregur úr líkum á ofskömmtun og dauða. Sá hópur er ekki undanskilinn okkar þjónustu og við mætum þeim á þeirra forsendum. Lyfjameðferð við ópíóíðafíkn gefur þannig mörgum tækifæri til að snúa aftur út í samfélagið til ástvina, í skóla eða vinnu. Það gefur fólki tækifæri til að upplifa aftur að lifa lífinu á eigin forsendum, en ekki fíknarinnar. Við minnum á að fíknsjúkdómur er miðtaugakerfissjúkdómur sem hægt er að meðhöndla með gagnreyndum leiðum. Hefjum fíknsjúkdóminn á hærra plan og nálgumst hann af virðingu, líkt og við nálgumst aðra sjúkdóma. Gefumst ekki upp! Höfundar eiga það sameiginlegt að vera læknar sem vinna við meðhöndlun og lækningu á fíknsjúkdómum á sjúkrahúsinu Vogi. Án þess að kasta rýrð á efni þáttarins eða viðmælendur, þá vekur athygli að ekki var rætt við neinn heilbrigðismenntaðan starfsmann sem vinnur við fíknlækningar. Við höfundarnir keyrum öll bíla dags daglega en tökum ekki að okkar að skipta um bremsuklossa sem bilar. Enda er fíknsjúkdómur ekki bíll. Lára G. Sigurðardóttir, Erna Gunnþórsdóttir, Sigrún Lilja Sigurþórsdóttir, Andri Þórarinsson, Eyjólfur Guðmundsson og Valgerður Rúnarsdóttir
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar