Enn lítið um svör, ári frá sprengingunum Samúel Karl Ólason skrifar 26. september 2023 16:00 Mikið magn af jarðgasi lak úr Nord Stream leiðslunum eftir að þær voru sprengdar upp fyrir ári síðan. Getty/Varnarmálaráðuneyti Danmerkur Ár er liðið frá því Nord Stream gasleiðslurnar voru skemmdar í sprengingum á botni Eystrasalts. Skemmdarverkið er til rannsóknar í nokkrum ríkjum en enn er ekki búið að varpa ljósi á því hverjir sprengdu leiðslurnar. Það var þann 26. september í fyrra, 2022, sem gasleiðslurnar Nord Stream 1 og Nord Stream 2 eyðilögðust í þremur öflugum sprengingum, svo mikið magn af jarðgasi lak út í andrúmsloftið. Sprengingarnar áttu sér stað skammt frá Borgundarhólmi en síðasta sprenginin var í um áttatíu kíómetra fjarlægð frá þeim fyrstu og þó nokkrum klukkustundum síðar. Sjá einnig: Greindu sprengingar við Nord Stream leiðslurnar Nord Stream 1 var tekin í notkun árið 2011 og hafði hún verið notuð til að flytja jarðgast frá Rússlandi til meginlands Evrópu. Framkvæmdum við Nord Stream 2 lauk árið 2021 en leiðslan var aldrei tekin í notkun vegna innrásar Rússa í Úkraínu. Rússneska ríkisfyrirtækið Gazprom hafði slökkt á flæði um NS1 fyrr í september í fyrra en frágangur NS2 hafði verið stöðvaður í febrúar. Smíði NS2 hafði verið mjög umdeild bæði utan og innan landamæra Þýskalands. Bandamenn Þjóðverja eins og Bandaríkjamenn, höfðu lýst yfir áhyggjum af því að leiðslan myndi veita Rússum of mikið vald yfir Þýskalandi og orkuöryggi í Evrópu. Úkraínumenn höfðu slegið á svipaða strengi en rússneskt gas og olía hefur lengi flætt til Evrópu um Úkraínu. Í Kænugarði var óttast að Rússar gætu einangrað Úkraínu enn frekar. Árás á mikilvæga innviði Vel er hægt að líta á skemmdarverkið sem árás á mikilvæga innvið Þýskalands, sem er meðlimur í Atlantshafsbandalaginu og gætu ráðamenn þar notað sprengingarnar til að virkja 5. grein stofnsáttmála bandalagsins. Það gæti leitt til stríðs við það ríki sem framkvæmdi árásina. Þar sem sprengingarnar urðu innan efnahagslögsögu Svíþjóðar og Danmerkur hafa yfirvöld þar einnig verið að rannsaka þær, auk yfirvalda í Þýskalandi. Þó ár sér liðið frá sprengingunum er enn lítið um haldbær svör. Spjótin beinast að hópi frá Úkraínu Ráðamenn í Þýskalandi hafa lítið sagt um rannsóknina á sprengingunni. Spiegel birti í síðasta mánuði frétt sem byggði á mikilli rannsóknarvinnu blaðamanna miðilsins og ZDF en þar kom fram að spjótin beindust að hópi úkraínskra manna sem væru annað hvort á vegum yfirvalda þar eða á eigin vegum. Þessi hópur er talinn hafa notað seglskútuna Andromeda til að flytja sprengiefni út á Eystrasalt og kafa með það þaðan til að sprengja leiðslurnar í loft upp. Í frétt Spiegel er sagt frá því að opinberir rannsakendur hefðu fundið ummerki sprengiefnis um borð í Andromeda. Fyrr á árinu bárust fregnir af því að Bandaríkjamenn hefðu fengið upplýsingar um að Úkraínumenn hefðu skipulagt árás á gasleiðslurnar. Forsvarsmenn úkraínska hersins voru sagðir hafa skipulagt árás á leiðslurnar og átti hún að vera gerð af fámennum hópi kafara. Í grein Washington Post er haft eftir heimildarmönnum miðilsins í leyniþjónustusamfélagi Bandaríkjanna að mögulega hafi hópur Úkraínumanna framið skemmdarverkin, án vitneskju yfirvalda í Kænugarði. Sú skýring að tiltölulega fámennur hópur manna hafi getað notað litla skútu til að sprengja leiðslurnar hefur ekki fallið í kramið hjá öllum. Því hefur meðal annars verið haldið fram að snekkjan hafi ekki verið nægilega stór til að flytja allt það sprengiefni sem til þurfti og að mennirnir hefðu átt erfitt með að kafa á áttatíu metra dýpi frá skútunni. Því hefur einnig verið haldið fram að Rússar hafi sjálfir sprengt leiðslurnar upp með því markmiði að koma sökinni á Úkraínumenn. Þeir hafi komið vísbendingum fyrir sem bentu á Úkraínu. Rússnesk herskip voru á svæðinu þegar leiðslurnar sprungu, ásamt herskipum frá Svíþjóð, Danmörku og jafnvel Bandaríkjunum. Sjá einnig: Mynduðu rússneskt rannsóknarskip við Nord Stream Sökuðu fyrst Breta um skemmdarverkið Yfirvöld í Rússlandi hafa haldið því fram að skemmdarverkið hefði eingöngu getað verið framið með stuðningi einhvers ríkis. Fyrstu beindu Rússar spjótum sínum að Bretum og sökuðu þá um að hafa sprengt upp leiðslurnar. Þeir breyttu þó tiltölulega fljótt um stefnu og sökuðu Bandaríkjamenn um að bera ábyrgð á árásinni. Það var í kjölfar þess að Seymor Hersh, bandarískur blaðamaður, birti grein á bloggsíðu sinni þar sem hann sagði bandaríska kafara hafa sprengt leiðslurnar upp með aðstoð Norðmanna og í skjóli flotaæfingar á Eystrasalti. Hersh hafði þetta eftir einum heimildarmanni sínum, samkvæmt grein hans (áskriftarvefur), og hefur hún verið harðlega gagnrýnd. Engum fjölmiðli hefur tekist að sannreyna það sem fram kemur í grein Hersh og hafa nokkrir angar hennar reynst rangir. Reuters sagði frá því í dag að í Svíþjóð er vonast til þess að rannsókninni ljúki fyrir lok þessa árs. Haft er eftir sænska saksóknaranum Mats Ljungqvist að rannsóknin séu unnin í samvinnu við Þjóðverja en hann vildi ekki tjá sig frekar um málið í bili. Fyrr á árinu sagði hann að líklegast að ríki hafi komið að skemmdarverkinu en erfitt gæti reynst að komast að því nákvæmlega hverjir framkvæmdu það. Nord Stream-leiðslurnar í Eystrasalti Rússland Þýskaland Svíþjóð Danmörk Úkraína Innrás Rússa í Úkraínu Bandaríkin Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Ólík sýn á hvort Íslandi eigi að styðja vörn Úkraínumanna Innlent „Við höfum ekki séð þetta á Íslandi áður“ Innlent Skítkast í „skrýtinni og óvæginni“ kosningabaráttu Innlent Friðartillaga Ísraela sem Biden kynnti virðist fá hljómgrunn Erlent „Við útrýmum ekki ofbeldi með hatri“ Innlent VÍS þarf að bæta hluta jarðýtu í mannskæðu vinnuslysi Innlent Hefði „slátrað“ dóttur sinni byggju þau í „arabalandi“ Innlent Mótmælin í dag þau hörðustu í mörg ár Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Forsetavaktin: Sjöundi forseti lýðveldisins verður kjörinn Innlent Fleiri fréttir Fjöldi loftárása á orkuver víðsvegar um Úkraínu Friðartillaga Ísraela sem Biden kynnti virðist fá hljómgrunn „Við búum í fasísku ríki“ Segjast hafa skotið á flugmóðurskip eftir loftárásir Þarf að greiða fyrrverandi 137 milljarða í kjölfar framhjáhalds Ólíklegt að Trump fari í fangelsi Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Bakhjarlar Úkraínu leyfa árásir í Rússlandi Heimilar notkun vopna frá Bandaríkjunum á rússneska grund Trump sakfelldur fyrir skjalafals í þagnargreiðslumáli Veita katalónskum aðskilnaðarsinnum sakaruppgjöf Stígur ekki til hliðar vegna umdeildra fána Gæsir og steggir að buga bæjaryfirvöld sem banna nekt og typpabúninga Svörtum vísað frá borði þegar kvartað var undan líkamslykt Ísraelsmenn taka yfir landamærin að Egyptalandi Flugvélin féll um 54 metra á fimm sekúndum Kviðdómendur leggjast undir feld í dag Gefa Úkraínumönnum eftirlitsflugvélar Útnefna Biden rafrænt til að koma honum örugglega á kjörseðilinn Fær ekki að bjóða sig fram fyrir Verkamannaflokkinn Þingmeirihluti ANC í hættu í Suður-Afríku Íbúar varaðir við rusl- og skítabelgjum frá Norður-Kóreu Segja árásir og aðgerðir Ísrael enn innan „rauðu línanna“ De Niro kallaði Trump skrímsli fyrir utan dómshúsið „Við höfum ekkert“ Ógiltu neitunarvald forseta til að koma fjölmiðlalögum í gegn Biðst afsökunar á ummælum um „faggaskap“ Yfir fimmtíu stig í hitabylgju í Pakistan Pólverjar víggirða landamærin í austri Forseti Perú kærður fyrir mútuþægni Yfirmaður ísraelsku leyniþjónustunnar sagður hafa hótað saksóknara Alþjóðasakamáladómstólsins Sjá meira
Það var þann 26. september í fyrra, 2022, sem gasleiðslurnar Nord Stream 1 og Nord Stream 2 eyðilögðust í þremur öflugum sprengingum, svo mikið magn af jarðgasi lak út í andrúmsloftið. Sprengingarnar áttu sér stað skammt frá Borgundarhólmi en síðasta sprenginin var í um áttatíu kíómetra fjarlægð frá þeim fyrstu og þó nokkrum klukkustundum síðar. Sjá einnig: Greindu sprengingar við Nord Stream leiðslurnar Nord Stream 1 var tekin í notkun árið 2011 og hafði hún verið notuð til að flytja jarðgast frá Rússlandi til meginlands Evrópu. Framkvæmdum við Nord Stream 2 lauk árið 2021 en leiðslan var aldrei tekin í notkun vegna innrásar Rússa í Úkraínu. Rússneska ríkisfyrirtækið Gazprom hafði slökkt á flæði um NS1 fyrr í september í fyrra en frágangur NS2 hafði verið stöðvaður í febrúar. Smíði NS2 hafði verið mjög umdeild bæði utan og innan landamæra Þýskalands. Bandamenn Þjóðverja eins og Bandaríkjamenn, höfðu lýst yfir áhyggjum af því að leiðslan myndi veita Rússum of mikið vald yfir Þýskalandi og orkuöryggi í Evrópu. Úkraínumenn höfðu slegið á svipaða strengi en rússneskt gas og olía hefur lengi flætt til Evrópu um Úkraínu. Í Kænugarði var óttast að Rússar gætu einangrað Úkraínu enn frekar. Árás á mikilvæga innviði Vel er hægt að líta á skemmdarverkið sem árás á mikilvæga innvið Þýskalands, sem er meðlimur í Atlantshafsbandalaginu og gætu ráðamenn þar notað sprengingarnar til að virkja 5. grein stofnsáttmála bandalagsins. Það gæti leitt til stríðs við það ríki sem framkvæmdi árásina. Þar sem sprengingarnar urðu innan efnahagslögsögu Svíþjóðar og Danmerkur hafa yfirvöld þar einnig verið að rannsaka þær, auk yfirvalda í Þýskalandi. Þó ár sér liðið frá sprengingunum er enn lítið um haldbær svör. Spjótin beinast að hópi frá Úkraínu Ráðamenn í Þýskalandi hafa lítið sagt um rannsóknina á sprengingunni. Spiegel birti í síðasta mánuði frétt sem byggði á mikilli rannsóknarvinnu blaðamanna miðilsins og ZDF en þar kom fram að spjótin beindust að hópi úkraínskra manna sem væru annað hvort á vegum yfirvalda þar eða á eigin vegum. Þessi hópur er talinn hafa notað seglskútuna Andromeda til að flytja sprengiefni út á Eystrasalt og kafa með það þaðan til að sprengja leiðslurnar í loft upp. Í frétt Spiegel er sagt frá því að opinberir rannsakendur hefðu fundið ummerki sprengiefnis um borð í Andromeda. Fyrr á árinu bárust fregnir af því að Bandaríkjamenn hefðu fengið upplýsingar um að Úkraínumenn hefðu skipulagt árás á gasleiðslurnar. Forsvarsmenn úkraínska hersins voru sagðir hafa skipulagt árás á leiðslurnar og átti hún að vera gerð af fámennum hópi kafara. Í grein Washington Post er haft eftir heimildarmönnum miðilsins í leyniþjónustusamfélagi Bandaríkjanna að mögulega hafi hópur Úkraínumanna framið skemmdarverkin, án vitneskju yfirvalda í Kænugarði. Sú skýring að tiltölulega fámennur hópur manna hafi getað notað litla skútu til að sprengja leiðslurnar hefur ekki fallið í kramið hjá öllum. Því hefur meðal annars verið haldið fram að snekkjan hafi ekki verið nægilega stór til að flytja allt það sprengiefni sem til þurfti og að mennirnir hefðu átt erfitt með að kafa á áttatíu metra dýpi frá skútunni. Því hefur einnig verið haldið fram að Rússar hafi sjálfir sprengt leiðslurnar upp með því markmiði að koma sökinni á Úkraínumenn. Þeir hafi komið vísbendingum fyrir sem bentu á Úkraínu. Rússnesk herskip voru á svæðinu þegar leiðslurnar sprungu, ásamt herskipum frá Svíþjóð, Danmörku og jafnvel Bandaríkjunum. Sjá einnig: Mynduðu rússneskt rannsóknarskip við Nord Stream Sökuðu fyrst Breta um skemmdarverkið Yfirvöld í Rússlandi hafa haldið því fram að skemmdarverkið hefði eingöngu getað verið framið með stuðningi einhvers ríkis. Fyrstu beindu Rússar spjótum sínum að Bretum og sökuðu þá um að hafa sprengt upp leiðslurnar. Þeir breyttu þó tiltölulega fljótt um stefnu og sökuðu Bandaríkjamenn um að bera ábyrgð á árásinni. Það var í kjölfar þess að Seymor Hersh, bandarískur blaðamaður, birti grein á bloggsíðu sinni þar sem hann sagði bandaríska kafara hafa sprengt leiðslurnar upp með aðstoð Norðmanna og í skjóli flotaæfingar á Eystrasalti. Hersh hafði þetta eftir einum heimildarmanni sínum, samkvæmt grein hans (áskriftarvefur), og hefur hún verið harðlega gagnrýnd. Engum fjölmiðli hefur tekist að sannreyna það sem fram kemur í grein Hersh og hafa nokkrir angar hennar reynst rangir. Reuters sagði frá því í dag að í Svíþjóð er vonast til þess að rannsókninni ljúki fyrir lok þessa árs. Haft er eftir sænska saksóknaranum Mats Ljungqvist að rannsóknin séu unnin í samvinnu við Þjóðverja en hann vildi ekki tjá sig frekar um málið í bili. Fyrr á árinu sagði hann að líklegast að ríki hafi komið að skemmdarverkinu en erfitt gæti reynst að komast að því nákvæmlega hverjir framkvæmdu það.
Nord Stream-leiðslurnar í Eystrasalti Rússland Þýskaland Svíþjóð Danmörk Úkraína Innrás Rússa í Úkraínu Bandaríkin Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Ólík sýn á hvort Íslandi eigi að styðja vörn Úkraínumanna Innlent „Við höfum ekki séð þetta á Íslandi áður“ Innlent Skítkast í „skrýtinni og óvæginni“ kosningabaráttu Innlent Friðartillaga Ísraela sem Biden kynnti virðist fá hljómgrunn Erlent „Við útrýmum ekki ofbeldi með hatri“ Innlent VÍS þarf að bæta hluta jarðýtu í mannskæðu vinnuslysi Innlent Hefði „slátrað“ dóttur sinni byggju þau í „arabalandi“ Innlent Mótmælin í dag þau hörðustu í mörg ár Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Forsetavaktin: Sjöundi forseti lýðveldisins verður kjörinn Innlent Fleiri fréttir Fjöldi loftárása á orkuver víðsvegar um Úkraínu Friðartillaga Ísraela sem Biden kynnti virðist fá hljómgrunn „Við búum í fasísku ríki“ Segjast hafa skotið á flugmóðurskip eftir loftárásir Þarf að greiða fyrrverandi 137 milljarða í kjölfar framhjáhalds Ólíklegt að Trump fari í fangelsi Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Bakhjarlar Úkraínu leyfa árásir í Rússlandi Heimilar notkun vopna frá Bandaríkjunum á rússneska grund Trump sakfelldur fyrir skjalafals í þagnargreiðslumáli Veita katalónskum aðskilnaðarsinnum sakaruppgjöf Stígur ekki til hliðar vegna umdeildra fána Gæsir og steggir að buga bæjaryfirvöld sem banna nekt og typpabúninga Svörtum vísað frá borði þegar kvartað var undan líkamslykt Ísraelsmenn taka yfir landamærin að Egyptalandi Flugvélin féll um 54 metra á fimm sekúndum Kviðdómendur leggjast undir feld í dag Gefa Úkraínumönnum eftirlitsflugvélar Útnefna Biden rafrænt til að koma honum örugglega á kjörseðilinn Fær ekki að bjóða sig fram fyrir Verkamannaflokkinn Þingmeirihluti ANC í hættu í Suður-Afríku Íbúar varaðir við rusl- og skítabelgjum frá Norður-Kóreu Segja árásir og aðgerðir Ísrael enn innan „rauðu línanna“ De Niro kallaði Trump skrímsli fyrir utan dómshúsið „Við höfum ekkert“ Ógiltu neitunarvald forseta til að koma fjölmiðlalögum í gegn Biðst afsökunar á ummælum um „faggaskap“ Yfir fimmtíu stig í hitabylgju í Pakistan Pólverjar víggirða landamærin í austri Forseti Perú kærður fyrir mútuþægni Yfirmaður ísraelsku leyniþjónustunnar sagður hafa hótað saksóknara Alþjóðasakamáladómstólsins Sjá meira
Yfirmaður ísraelsku leyniþjónustunnar sagður hafa hótað saksóknara Alþjóðasakamáladómstólsins