Vísindin á bak við lesfimipróf Freyja Birgisdóttir, Kate Nation og Margaret Snowling skrifa 21. mars 2023 16:00 Eyjólfur Ármannsson þingmaður Flokks fólksins birti grein í Vísi þann 4. mars og kallar eftir því að við „förum að ráðum fremstu vísindamanna heims (Snowling, Nation, Lyytinen) og hættum leshraðamælingum“. Hann skorar jafnframt á fræðasamfélagið að „rjúfa þögnina“ um leshraðapróf því „almenningur á kröfu á því að vísindin á bak við leshraðamælingar verði birtar“. Mikilvægt er að árétta að undirritaðar, Margaret Snowling og Kate Nation (sem Eyjólfur vísar til), kannast ekki við að hafa mælt með því að íslenskir grunnskólar hætti að leggja fyrir lesfimipróf. Þær kannast heldur ekki við þá heimild sem Eyjólfur vísar til. En hver eru rökin og vísindin á bak við lesfimipróf? Lesfimi er grundvöllur lesskilnings Góð lesfimi birtist í því að geta lesið af nákvæmni, jöfnum hraða og með réttum áherslum. Hún sýnir hvort barn hefur náð góðum tökum á umskráningu stafa yfir í hljóð og geti lesið bæði kunn og ókunn orð hratt og án fyrirhafnar. Sú færni er talinn nauðsynleg fyrir lesskilning því hún veitir lesandanum svigrúm til þess að beina athyglinni að innihaldi textans og öllum þeim flóknu orðum og upplýsingum sem gjarnan einkenna námsefnið, ekki síst þegar líða tekur á skólagönguna. Sérfræðingar jafnt sem fræðsluyfirvöld víða um heim skilgreina því lesfimi (e. reading fluency) sem lykilfærni í lestrarnámi og mæla með því að hún sé efld og metin reglulega (sjá t.d. Education Endowment Foundation‘s guidance). Hlutverk lesfimi í lesskilningi og lesblindu hefur mikið verið rannsakað Margar rannsóknir hafa sýnt fram á mikilvægi góðrar lesfimi fyrir lesskilning. Lesfimi í fyrstu bekkjum grunnskóla veitir til dæmis góða forspá um gengi nemenda í lesskilningi síðar, og nemendur sem eiga erfitt með lesskilning á mið- og unglingastigi eru margir hverjir jafnframt með slaka lesfimi. Slök lesfimi er auk þess eitt megineinkenni lesblindu (dyslexia), sem er aðal ástæða þess að lesblind börn eiga gjarnan erfitt með að skilja texta, þrátt fyrir góðan orðaforða og skilning á samfelldu mæltu máli. Mælingar á lesfimi eru því mikilvægur þáttur í greiningum á lesblindu (sjá t.d. samantekt á vegum Evrópusambandsins Dyslexia compass og greiningarviðmið DSM-5 fyrir lesblindu). Stöðluð lesfimipróf veita áreiðanlegar upplýsingar um framvindu í lestrarnámi Þyngd texta hefur mikil áhrif á mat á lesfimi. Stöðluð lesfimipróf byggja á ítarlegum rannsóknum á erfiðleikastigi texta og gefa því áreiðanlegar upplýsingar um stöðu og framvindu í lesfimi. Slík próf felast oftast í því að börn eru beðin um að lesa aldurssamsvarandi texta í eina eða tvær mínútur og lögð áhersla á að þau lesi skýrt, á jöfnum hraða og með eðlilegum áherslum. Staða barns og framfarir eru svo birtar út frá fjölda rétt lesinna orða á mínútu. Einnig sýnir prófið hvort barn hefur náð tilteknu viðmiði um þá lágmarksfærni sem þarf til þess að geta beint athyglinni óhindrað að innihaldi textans. Börn sem ekki ná því viðmiði gætu þurft aukinn stuðning í lestrarnámi og því mikilvægt að finna þau sem allra fyrst. Eins og með allt námsmat þarf þó að huga vel að því hvernig niðurstöðum slíkra prófa er miðlað til nemenda. Lesfimi er nauðsynleg en ekki nægjanleg forsenda lesskilnings Þó lesfimi sé mikilvæg forsenda lesskilnings er hún ekki nægjanleg forsenda. Með aukinni lestrarreynslu verður umskráning sjálfvirkari og hættir að hamla lesskilningi. Við það fer málþroski, sér í lagi orðaforði, að hafa vaxandi áhrif á lesskilning. Lesfimiprófum er aðeins ætlað að fanga afmarkaðan hluta lestrarþróunar og koma því ekki í staðinn fyrir mat á öðrum hliðum læsis. Menntamálstofnun veitir kennurum aðgang að stöðluðu lesskilningsprófi (Orðarún) sem ætlað er öllum árgöngum grunnskólans, auk þess sem lesskilningur hefur verið stór hluti af samræmdum prófum í íslensku um árabil. Mælingar á málþroska, eins og til dæmis orðaforða, eru aftur á móti varla fyrir hendi og mjög brýnt er að bæta úr því. Mikilvægt er að halda áfram að meta lesfimi í íslenskum grunnskólum Lesfimipróf eru áreiðanleg og réttmæt leið til þess að fylgjast með framförum í lestri og gagnast vel til þess að koma auga á þau börn sem þurfa sértaks stuðnings við. Því er mikilvægt að íslenskir grunnskólar haldi áfram að meta lesfimi nemenda reglulega. Að sama skapi er mikilvægt að undirstrika að lesfimi er aðeins ein margra stoða lesskilnings og því mikilvægt að fylgjast með og efla aðra þætti læsis strax í upphafi lestrarnáms, eða jafnvel fyrr. Freyja Birgisdóttir er dósent við sálfræðideild Háskóla Íslands, Kate Nation er prófessor við Oxford Háskóla og Margaret Snowling er heiðursprófessor við Oxford Háskóla og St. John‘s College í Oxford. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Grunnskólar Flokkur fólksins Börn og uppeldi Skóla - og menntamál Mest lesið Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Sjá meira
Eyjólfur Ármannsson þingmaður Flokks fólksins birti grein í Vísi þann 4. mars og kallar eftir því að við „förum að ráðum fremstu vísindamanna heims (Snowling, Nation, Lyytinen) og hættum leshraðamælingum“. Hann skorar jafnframt á fræðasamfélagið að „rjúfa þögnina“ um leshraðapróf því „almenningur á kröfu á því að vísindin á bak við leshraðamælingar verði birtar“. Mikilvægt er að árétta að undirritaðar, Margaret Snowling og Kate Nation (sem Eyjólfur vísar til), kannast ekki við að hafa mælt með því að íslenskir grunnskólar hætti að leggja fyrir lesfimipróf. Þær kannast heldur ekki við þá heimild sem Eyjólfur vísar til. En hver eru rökin og vísindin á bak við lesfimipróf? Lesfimi er grundvöllur lesskilnings Góð lesfimi birtist í því að geta lesið af nákvæmni, jöfnum hraða og með réttum áherslum. Hún sýnir hvort barn hefur náð góðum tökum á umskráningu stafa yfir í hljóð og geti lesið bæði kunn og ókunn orð hratt og án fyrirhafnar. Sú færni er talinn nauðsynleg fyrir lesskilning því hún veitir lesandanum svigrúm til þess að beina athyglinni að innihaldi textans og öllum þeim flóknu orðum og upplýsingum sem gjarnan einkenna námsefnið, ekki síst þegar líða tekur á skólagönguna. Sérfræðingar jafnt sem fræðsluyfirvöld víða um heim skilgreina því lesfimi (e. reading fluency) sem lykilfærni í lestrarnámi og mæla með því að hún sé efld og metin reglulega (sjá t.d. Education Endowment Foundation‘s guidance). Hlutverk lesfimi í lesskilningi og lesblindu hefur mikið verið rannsakað Margar rannsóknir hafa sýnt fram á mikilvægi góðrar lesfimi fyrir lesskilning. Lesfimi í fyrstu bekkjum grunnskóla veitir til dæmis góða forspá um gengi nemenda í lesskilningi síðar, og nemendur sem eiga erfitt með lesskilning á mið- og unglingastigi eru margir hverjir jafnframt með slaka lesfimi. Slök lesfimi er auk þess eitt megineinkenni lesblindu (dyslexia), sem er aðal ástæða þess að lesblind börn eiga gjarnan erfitt með að skilja texta, þrátt fyrir góðan orðaforða og skilning á samfelldu mæltu máli. Mælingar á lesfimi eru því mikilvægur þáttur í greiningum á lesblindu (sjá t.d. samantekt á vegum Evrópusambandsins Dyslexia compass og greiningarviðmið DSM-5 fyrir lesblindu). Stöðluð lesfimipróf veita áreiðanlegar upplýsingar um framvindu í lestrarnámi Þyngd texta hefur mikil áhrif á mat á lesfimi. Stöðluð lesfimipróf byggja á ítarlegum rannsóknum á erfiðleikastigi texta og gefa því áreiðanlegar upplýsingar um stöðu og framvindu í lesfimi. Slík próf felast oftast í því að börn eru beðin um að lesa aldurssamsvarandi texta í eina eða tvær mínútur og lögð áhersla á að þau lesi skýrt, á jöfnum hraða og með eðlilegum áherslum. Staða barns og framfarir eru svo birtar út frá fjölda rétt lesinna orða á mínútu. Einnig sýnir prófið hvort barn hefur náð tilteknu viðmiði um þá lágmarksfærni sem þarf til þess að geta beint athyglinni óhindrað að innihaldi textans. Börn sem ekki ná því viðmiði gætu þurft aukinn stuðning í lestrarnámi og því mikilvægt að finna þau sem allra fyrst. Eins og með allt námsmat þarf þó að huga vel að því hvernig niðurstöðum slíkra prófa er miðlað til nemenda. Lesfimi er nauðsynleg en ekki nægjanleg forsenda lesskilnings Þó lesfimi sé mikilvæg forsenda lesskilnings er hún ekki nægjanleg forsenda. Með aukinni lestrarreynslu verður umskráning sjálfvirkari og hættir að hamla lesskilningi. Við það fer málþroski, sér í lagi orðaforði, að hafa vaxandi áhrif á lesskilning. Lesfimiprófum er aðeins ætlað að fanga afmarkaðan hluta lestrarþróunar og koma því ekki í staðinn fyrir mat á öðrum hliðum læsis. Menntamálstofnun veitir kennurum aðgang að stöðluðu lesskilningsprófi (Orðarún) sem ætlað er öllum árgöngum grunnskólans, auk þess sem lesskilningur hefur verið stór hluti af samræmdum prófum í íslensku um árabil. Mælingar á málþroska, eins og til dæmis orðaforða, eru aftur á móti varla fyrir hendi og mjög brýnt er að bæta úr því. Mikilvægt er að halda áfram að meta lesfimi í íslenskum grunnskólum Lesfimipróf eru áreiðanleg og réttmæt leið til þess að fylgjast með framförum í lestri og gagnast vel til þess að koma auga á þau börn sem þurfa sértaks stuðnings við. Því er mikilvægt að íslenskir grunnskólar haldi áfram að meta lesfimi nemenda reglulega. Að sama skapi er mikilvægt að undirstrika að lesfimi er aðeins ein margra stoða lesskilnings og því mikilvægt að fylgjast með og efla aðra þætti læsis strax í upphafi lestrarnáms, eða jafnvel fyrr. Freyja Birgisdóttir er dósent við sálfræðideild Háskóla Íslands, Kate Nation er prófessor við Oxford Háskóla og Margaret Snowling er heiðursprófessor við Oxford Háskóla og St. John‘s College í Oxford.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun