Engar undanþágur! Auður Önnu Magnúsdóttir og Finnur Ricart Andrason skrifa 14. mars 2023 13:01 Stjórnir Ungra umhverfissinna og Landverndar telja að breyttar reglur um losunargjöld á flug séu nauðsynlegt skref til þess að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda frá flugi og telja að íslensk stjórnvöld eigi ekki að óska eftir undanþágum frá reglunum. Ákvörðun Evrópusambandsins um að setja ný og framsæknari markmið um samdrátt í losun gróðurhúslofttegunda, úr 40% í 55% fyrir árið 2030 miðað við 2005, var sett í ljósi markmiða Parísarsáttmálans. Stjórnvöld á Íslandi tóku undir nauðsyn þessarar ákvörðunar og forsætisráðherra hefur talað fyrir því að Ísland ætti að setja sér losunarmarkmið til samræmis við þetta uppfærða markmið. Það lá fyrir að ákvörðun Evrópusambandsins fylgdu margs háttar tillögur frá framkvæmdastjórn ESB um aðgerðir. Þær hafa komið fram um heitinu „fær í 55“ (fit for 55) og hafa verið lagðar bæði fyrir Ráðherrráð ESB og Evrópuþingið. Í desember s.l. náðist samkomulang um fjórar reglugerðabreytingar undir „Fit for 55“ lagasetningarpakkanum sem munu hafa áhrif á flug innan EES, Sviss og Stóra Bretlands. Ein breytingin sem nú er samkomulag um er breyting á ETS kerfinu (viðskiptakerfi ESB um losunarheimildir) sem gerir það að verkum að úthlutun á fríum losunarheimildum til flugfélaga fellur niður í skrefum: 25% færri heimildir verða gefnar út 2024, 50% færri 2025, 75% færri 2026, og svo verður engum heimildum úthlutað frá og með 2027[1]. Með þessari breytingu þurfa flugfélög innan EES svæðisins og flug milli EES svæðisins, Sviss og Bretlands að greiða fyrir losun kolefnis vegna flugs í framangreindum áföngum. Flugsamgöngur eru ábyrgar fyrir 2 til 3% af hnattrænni losun gróðurhúsalofttegunda af mannavöldum og innan Evrópu er hlutfallið að nálgast 4%. Síðan 2010 hefur losun frá flugi aukist um 4-5% árlega [2]. Án aðgerða er fyrirsjáanlegt að vöxturinn haldi áfram með tilheyrandi áhrifum á loftslagið. Framangreind samþykkt þýðir að frá 2027 ber hvert flugfélag ábyrgð á að greiða fyrir sína losun. Stjórnir Landverndar og Ungra umhverfissinna telja þessa þróun nauðsynlegt skref í því mikilvæga verkefni að draga úr losun gróðurhúsaloftegunda til að draga úr hamfarahlýnun af mannavöldum. Mengunarbótareglan er ein grundvallarregla í umhverfisrétti og þessi breyting er í samræmi við hana [3]. Það er vissulega áhyggjuefni að þessi breyting getur haft áhrif á samkeppnistöðu í flugi þar sem hún mun ekki gildafyrir allt alþjóðaflug. Það er að vísu verið að koma upp regluverki á heimsvísu á vegum Sameinuðu þjóðanna (CORSIA regluverkið), en það gengur ekkinærri jafn langt og er erfitt að fylgja eftir. Með þessari ákvörðun tekur Evrópa nauðsynlegt frumkvæði sem vonandi verður fylgt eftir innan breiðara alþjóðlegs samstarfs þegar fram líða stundir. Allt flug milli Íslands og EES ríkja, Sviss eða Bretlands mun falla undir breyttar reglur ETS. Þetta mun líklega þýða verðhækkanir á þessum flugferðum, en einnig hvetja til þess að á markað komi sparneytnari og loftslagsvænni flugvélar til mikilla hagsbóta; það er markmiðið til lengri tíma litið. Samhliða sparneytnari vélum þarf samt sem áður að sjá til þess að aukin skilvirkni valdi ekki aukningu í heildarlosun frá flugiðnaðinum eins og þróunin hefur verið síðustu tvo áratugina[4]. Flug til Íslands utan EES, Sviss og Bretlands og flug frá Íslandi til landa utan sömu svæða falla ekki undir nýja fyrirkomulagið og verður því ekki fyrir áhrifum að svo stöddu. Þetta nýja fyrirkomulag getur samt sem áður haft áhrif á tengiflug um Ísland á milli Ameríku og Evrópu þegar fram líða stundir. Breytingin sem fylgir þessu nýja fyrirkomulagi er því eðlilegt áhyggjuefni fyrir þau sem í hlut eiga en er ekki eins alvarlegt og umræðan lætur þar sem að helmingur umræddra flugferða milli Ameríku og Evrópu í gegnum Ísland falla ekki undir þetta breytta kerfi. Þrátt fyrir þetta telja stjórnir Landverndar og Ungra umhverfissinna að á heildina litið sé hið nýja fyrirkomulag nauðsynlegt skref til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda vegna flugsamgangna. Höfundar eru framkvæmdastjóri Landverndar og loftslagsfulltrúi Ungra umhverfissinna. [1] Aðrar breytingar eru: 1) ReFuelEU Aviation regulation sem skyldar flugfélög til að blanda eldsneyti með vistvænni orkugjöfum (5% árið 2030 og 63% árið 2050), 2) Breytingar á Renewable Energy Directive 3) Breytingar á Energy Tax Directive (auknir skattar á flugeldsneyti). [2] Sjá líka hér Aviation - Fuels & Technologies - IEA Climate change and flying: what share of global CO2 emissions come from aviation? - Our World in Data [3] Stjórnarráðið | Mengunarbótareglan innleidd í íslensk lög (stjornarradid.is) [4] Raunin er sú að þrátt fyrir 37% bætingu í orkunotkun á hvern flogin farþegakílómetir hefur losun aukist um 70% milli 2003 og 2019 Aviation - Fuels & Technologies - IEA Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Auður Önnu Magnúsdóttir Finnur Ricart Andrason Umhverfismál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir Skoðun Sögufölsun eytt í kyrrþey Hjörtur Hjartarson Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason Skoðun Skoðun Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson skrifar Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir skrifar Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir skrifar Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason skrifar Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Sjá meira
Stjórnir Ungra umhverfissinna og Landverndar telja að breyttar reglur um losunargjöld á flug séu nauðsynlegt skref til þess að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda frá flugi og telja að íslensk stjórnvöld eigi ekki að óska eftir undanþágum frá reglunum. Ákvörðun Evrópusambandsins um að setja ný og framsæknari markmið um samdrátt í losun gróðurhúslofttegunda, úr 40% í 55% fyrir árið 2030 miðað við 2005, var sett í ljósi markmiða Parísarsáttmálans. Stjórnvöld á Íslandi tóku undir nauðsyn þessarar ákvörðunar og forsætisráðherra hefur talað fyrir því að Ísland ætti að setja sér losunarmarkmið til samræmis við þetta uppfærða markmið. Það lá fyrir að ákvörðun Evrópusambandsins fylgdu margs háttar tillögur frá framkvæmdastjórn ESB um aðgerðir. Þær hafa komið fram um heitinu „fær í 55“ (fit for 55) og hafa verið lagðar bæði fyrir Ráðherrráð ESB og Evrópuþingið. Í desember s.l. náðist samkomulang um fjórar reglugerðabreytingar undir „Fit for 55“ lagasetningarpakkanum sem munu hafa áhrif á flug innan EES, Sviss og Stóra Bretlands. Ein breytingin sem nú er samkomulag um er breyting á ETS kerfinu (viðskiptakerfi ESB um losunarheimildir) sem gerir það að verkum að úthlutun á fríum losunarheimildum til flugfélaga fellur niður í skrefum: 25% færri heimildir verða gefnar út 2024, 50% færri 2025, 75% færri 2026, og svo verður engum heimildum úthlutað frá og með 2027[1]. Með þessari breytingu þurfa flugfélög innan EES svæðisins og flug milli EES svæðisins, Sviss og Bretlands að greiða fyrir losun kolefnis vegna flugs í framangreindum áföngum. Flugsamgöngur eru ábyrgar fyrir 2 til 3% af hnattrænni losun gróðurhúsalofttegunda af mannavöldum og innan Evrópu er hlutfallið að nálgast 4%. Síðan 2010 hefur losun frá flugi aukist um 4-5% árlega [2]. Án aðgerða er fyrirsjáanlegt að vöxturinn haldi áfram með tilheyrandi áhrifum á loftslagið. Framangreind samþykkt þýðir að frá 2027 ber hvert flugfélag ábyrgð á að greiða fyrir sína losun. Stjórnir Landverndar og Ungra umhverfissinna telja þessa þróun nauðsynlegt skref í því mikilvæga verkefni að draga úr losun gróðurhúsaloftegunda til að draga úr hamfarahlýnun af mannavöldum. Mengunarbótareglan er ein grundvallarregla í umhverfisrétti og þessi breyting er í samræmi við hana [3]. Það er vissulega áhyggjuefni að þessi breyting getur haft áhrif á samkeppnistöðu í flugi þar sem hún mun ekki gildafyrir allt alþjóðaflug. Það er að vísu verið að koma upp regluverki á heimsvísu á vegum Sameinuðu þjóðanna (CORSIA regluverkið), en það gengur ekkinærri jafn langt og er erfitt að fylgja eftir. Með þessari ákvörðun tekur Evrópa nauðsynlegt frumkvæði sem vonandi verður fylgt eftir innan breiðara alþjóðlegs samstarfs þegar fram líða stundir. Allt flug milli Íslands og EES ríkja, Sviss eða Bretlands mun falla undir breyttar reglur ETS. Þetta mun líklega þýða verðhækkanir á þessum flugferðum, en einnig hvetja til þess að á markað komi sparneytnari og loftslagsvænni flugvélar til mikilla hagsbóta; það er markmiðið til lengri tíma litið. Samhliða sparneytnari vélum þarf samt sem áður að sjá til þess að aukin skilvirkni valdi ekki aukningu í heildarlosun frá flugiðnaðinum eins og þróunin hefur verið síðustu tvo áratugina[4]. Flug til Íslands utan EES, Sviss og Bretlands og flug frá Íslandi til landa utan sömu svæða falla ekki undir nýja fyrirkomulagið og verður því ekki fyrir áhrifum að svo stöddu. Þetta nýja fyrirkomulag getur samt sem áður haft áhrif á tengiflug um Ísland á milli Ameríku og Evrópu þegar fram líða stundir. Breytingin sem fylgir þessu nýja fyrirkomulagi er því eðlilegt áhyggjuefni fyrir þau sem í hlut eiga en er ekki eins alvarlegt og umræðan lætur þar sem að helmingur umræddra flugferða milli Ameríku og Evrópu í gegnum Ísland falla ekki undir þetta breytta kerfi. Þrátt fyrir þetta telja stjórnir Landverndar og Ungra umhverfissinna að á heildina litið sé hið nýja fyrirkomulag nauðsynlegt skref til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda vegna flugsamgangna. Höfundar eru framkvæmdastjóri Landverndar og loftslagsfulltrúi Ungra umhverfissinna. [1] Aðrar breytingar eru: 1) ReFuelEU Aviation regulation sem skyldar flugfélög til að blanda eldsneyti með vistvænni orkugjöfum (5% árið 2030 og 63% árið 2050), 2) Breytingar á Renewable Energy Directive 3) Breytingar á Energy Tax Directive (auknir skattar á flugeldsneyti). [2] Sjá líka hér Aviation - Fuels & Technologies - IEA Climate change and flying: what share of global CO2 emissions come from aviation? - Our World in Data [3] Stjórnarráðið | Mengunarbótareglan innleidd í íslensk lög (stjornarradid.is) [4] Raunin er sú að þrátt fyrir 37% bætingu í orkunotkun á hvern flogin farþegakílómetir hefur losun aukist um 70% milli 2003 og 2019 Aviation - Fuels & Technologies - IEA