Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur kyndir undir verðbólgu með óábyrgri stefnu í ríkisfjármálum.
Þetta er ein af orsökum vaxtahækkunarinnar sem kynnt var í gær.
Við jafnaðarmenn vöruðum við þessari þróun í hverri þingræðunni á fætur annarri í fjárlagaumræðunni fyrir jól. Seðlabankinn varaði við, ótal hagsmunaaðilar vöruðu við en allt kom fyrir ekki. Nú mælist verðbólga 9,9 prósent og meginvextir Seðlabankans eru komnir upp í 6,5 prósent, hafa ekki verið hærri í tæp 13 ár.
Hunsuðu hættumerkin og gáfu í
Fjárlagafrumvarp ársins 2023 gerði í upphafi ráð fyrir 89 milljarða hallarekstri þrátt fyrir þenslu, kraftmikinn hagvöxt og hátt atvinnustig.
Meðan fjárlögin voru til umfjöllunar á vettvangi Alþingis komu fram nýjar og dekkri verðbólguspár og stýrivextir voru hækkaðir um 25 punkta. Stjórnarmeirihlutinn á Alþingi skeytti engu um þessi hættumerki. Í staðinn ýttu stjórnarliðar enn fastar á bensíngjöfina og gerðu breytingar á frumvarpinu samkvæmt pöntun ríkisstjórnarinnar sem fólu í sér útgjaldaaukningu upp á tugi milljarða til viðbótar án þess að aflað væri nýrra tekna til að vega á móti þensluáhrifunum. Þannig var fjárlagahallinn keyrður upp í 120 milljarða og allar tillögur okkar jafnaðarmanna sem hefðu bætt afkomu ríkissjóðs voru felldar í þingsal.
„Það er eins og stjórnarmeirihlutinn sé að grátbiðja um að verðbólga sé meiri og vextir hærri eða haldist háir,“ sagði ég í þingræðu 8. desember. „Þetta virkar svolítið þannig á mann, eins og ákall hérna frá Alþingi: ‚Já, höfum vextina háa! Áfram, meiri verðbólgu!‘ Ég veit ekki alveg hvað fólki gengur til hér í þessu húsi.“
Ekki benda á mig!
Nýjasta vaxtahækkunin á sér ýmsar ástæður og þetta misræmi milli tekna og gjalda í ríkisbúskapnum er ein þeirra eins og stjórnendur Seðlabankans hafa staðfest í viðtölum. Ríkisstjórn Íslands og stjórnarmeirihlutinn á Alþingi bera óskoraða ábyrgð á þessu, og enginn ber þyngri ábyrgð á þessu en fjármála- og efnahagsráðherra, Bjarni Benediktsson sem hefur verið treyst fyrir stefnumörkun í ríkisfjármálum og samhæfingu fjármála- og hagstjórnarstefnu fyrir hið opinbera. Bjarni hefur nú birt grátbroslega yfirlýsingu á Facebook þar sem hann biðlar til landsmanna að vera ekki að „leita að sökudólgum“. Svoleiðis tala gjarnan sökudólgar í nauðvörn og þarf ekki að hafa um það mörg orð.
Þegar Logi Einarsson spurði Katrínu Jakobsdóttur forsætisráðherra á dögunum hvernig ríkisstjórnin ætlaði að taka á verðbólgu komu engin efnisleg svör. Í staðinn faldi forsætisráðherra sig á bak við Seðlabankann, sagði að glíman við verðbólgu væri fyrst og fremst á ábyrgð hans. Staðreyndin er auðvitað sú að ríkisstjórn Íslands ber skylda til þess samkvæmt lögum um opinber fjármál að reka fjármálastefnu sem stuðlar að efnahagslegum stöðugleika. Það er meira að segja forsætisráðherra sem fer með þjóðhagsmál og hagstjórn almennt samkvæmt forsetaúrskurði.
Ábyrgðarflótti forsætisráðherra og fjármálaráðherra er afhjúpandi fyrir úrræðaleysi ríkisstjórnarinnar í glímunni við verðbólguna, verðbólgu sem er furðu mikil í alþjóðlegum samanburði þegar horft er til þess að við njótum sérstöðu í orkumálum og glímum ekki við þá hækkun húshitunarkostnaðar og orkuverðs sem er að sliga heimilin í öðrum Evrópuríkjum.
Sinnuleysi gagnvart afkomu fólks
Nýjasta vaxtahækkun Seðlabankans er enn einn vitnisburðurinn um að ríkisstjórninni hefur mistekist að beita tækjum ríkisfjármálanna til að sporna gegn þenslu. Þau treysta einfaldlega á peningastefnunefnd Seðlabankans í þessum efnum sem býr þó yfir fáum úrræðum öðrum en að hækka stýrivexti með ömurlegum afleiðingum fyrir skuldsett heimili.
Ef ríkisfjármálin róa ekki í sömu átt og peningastefnan munu vextir einfaldlega haldast háir og jafnvel hækka enn frekar. Miðstjórn Alþýðusambands Íslands hittir naglann á höfuðið: „Aðgerðarleysi ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur gengur þvert á viðtekin viðbrögð í nágrannalöndum þar sem ráðamenn beita tækjum ríkisvaldsins til að lina áhrif afkomukreppunnar og vinna skipulega að því að hemja verðbólgu. Í þeirri staðreynd birtist forgangsröðun ríkisstjórnarinnar og sinnuleysi gagnvart afkomu fólksins í landinu.“
Við jafnaðarmenn munum halda áfram að tala fyrir ábyrgri ríkisfjármálastefnu í þágu fólksins í landinu: að unnið verði gegn þenslu og afkoma ríkisins bætt með sanngjörnum sköttum á hæstu tekjur, hvalrekagróða og auðlindarentu og að velferðarkerfinu verði beitt með markvissum hætti til að styðja við heimili sem þurfa á stuðningi að halda. Þannig á að stjórna í velferðarþjóðfélagi.
Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar, jafnaðarflokks Íslands.
