Ísland engan veginn í stakk búið fyrir viðamiklar lyfjarannsóknir Hólmfríður Gísladóttir skrifar 1. desember 2022 08:11 Sílósíbín er unnið úr sveppum og er nú mikið í umfjölluninni vegna forvitnilegra eiginleika og áhrifa á heilastarfsemina. Getty/Washington Post/Jahi Chikwendiu Ísland er langt í frá reiðubúið til að taka þátt í umfangsmiklum lyfjarannsóknum, ef marka má umsagnir um þingsályktunartillögu um heimild til rannsókna og notkunar á efninu sílósíbíni (e. psilocybin) í geðlækningum. Vandamálið er meðal annars vanfjármögnun og skortur á mannauð. Bæði geðþjónusta Landspítalans og Læknadeild Háskóla Íslands hafa skilað inn umsögn en í báðum er talað um nauðsyn þess að hlúa betur að meðferð vegna alvarlegs þunglyndis hér á landi og nefnt að Landspítalinn hefur enn ekki yfir að ráða búnaði til segulörvunar á heila, sem hefur gefið góða raun erlendis. Í umsögn geðþjónustu Landspítalans, sem rituð er af Nönnu Briem geðlækni, er fjallað um athugun sem fór fram hér á landi í fyrra og fyrr á þessu ári um möguleika þess að geðþjónusta LSH yrði þátttakandi í alþjóðlegri fasa 3 rannsókn á virkni sílósíbíns gegn meðferðarþráu þunglyndi. Landspítalinn varð ekki fyrir valinu þar sem innviðir spítalans þóttu fremur veikir og vanfjármagnaðir til þátttöku í umfangsmiklum alþjóðlegum lyfjarannsóknum, í samanburði við sambærileg háskólasjúkrahús á Norðurlöndum. „Því er ljóst í mínum huga að það myndi krefjast umtalsverðra fjármuna og uppbyggingar á rannsóknainnviðum ef geðþjónusta Landspítala ætti að geta komið að klínískum rannsóknum á sílósíbíni og skyldum efnum sem standast alþjóðlegar rannsóknarkröfur,“ segir Nanna í umsögninni. Hún segir segulörvun á heila hins vegar annan meðferðarkost gegn meðferðarráðu þunglyndi, það er að segja þunglyndi sem hefur ekki svarað að minnsta kosti tvenns konar lyfjameðferð. Nærtækara væri að spítalinn fengi fjármuni til að geta boðið upp á segulörvun sem meðferð, fremur en að endurtaka rannsóknir á sílósíbíni hér á landi, sem þegar eru stundaðar á miklu stærri skala erlendis. Segir segulörvun geta leitt til 85 prósent bata á viku Engilbert Sigurðsson, prófessor í geðlæknisfræði og yfirlæknir geðþjónustu Landspítalans, er höfundur umsagnar Læknadeildar Háskóla Íslands en það var hann sem stóð fyrir fyrrnefndri athugun á mögulegri þátttöku Landspítala í hinni alþjóðlegu fasa 3 lyfjarannsókn. „Landspítali varð ekki fyrir valinu til að taka þátt í þessu fjölþjóðlega verkefni og kom það undirrituðum ekki á óvart í ljósi þess hve margt vantaði upp á að við hefðum nægilegar góðar aðstæður til að uppfylla öll skilyrði sem mæta þarf í stórum fasa 3 lyfjarannsóknum,“ segir Engilbert í umsögninni. Hann segir að ef marka megi texta greinargerðar með þingsályktunartillögunni ætti Ísland að verða leiðandi í fasa 2 og fasa 3 rannsóknum annars vegar og rannsóknum á dýrum hins vegar. „Hvað varðar ofangreindar rannsóknir á dýrum og bindingu efna í heila og áhrif þeirra á miðtaugakerfið í dýrum og mönnum, þá er ekki til sérhæfður tækjabúnaður, aðstaða, þekking né heldur sérþjálfað starfsfólk hér á landi til að koma að slíkum rannsóknum á þann hátt að Ísland gæti orðið leiðandi á Norðurlöndum, hvað þá á heimsvísu,“ segir Engilbert. „Slíkar rannsóknir krefjast sérhæfðs húsnæðis fyrir rannsóknir á dýrum og mönnum, margs konar dýrs og flókins tækjabúnaðar og þekkingar innfluttra sérfræðinga ef koma ætti af stað slíkum rannsóknum hér á landi.“ Engilbert segir þátttöku Íslands í fjölþjóðlegum klínískum lyfjarannsóknum hafa dregist mjög saman síðustu 15 til 20 ár. Landspítalinn verji enda minna en 1 prósenti af veltu til vísindastarfa, á meðan hlutfallið sé 5 til 10 prósent á sambærilegum háskólasjúkrahúsum á Norðurlöndunum. „Ef rekja má áhuga þingheims á þessu máli til vaxandi skilnings á mikilvægi öflugri og skilvirkari meðferðar á alvarlegu og þrálátu þunglyndi sem ekki svarar hefðbundinni meðferð, vill undirritaður benda á að ný og skjótvirkari heilaörvun afmarkaðs svæðis í framheila (prefrontal dorsolateral cortex) með segulörvun, aðferð sem hefur verið notuð í meira en áratug, hlaut ábendinguna alvarlegt meðferðarþrátt þunglyndi frá FDA í BNA nú í septembermánuði 2022,“ segir Engilbert. Umrætt tæki veiti allt að 85 prósent bata á einni viku. Heilsugæslan á höfuðborgarsvæðinu eigi tæki sem dragi úr einkennum á sex vikum en á Landspítala sé ekki til tækjabúnaður til að veita segulörvun af neinu tagi. Heilbrigðismál Lyf Geðheilbrigði Alþingi Hugvíkkandi efni Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Innlent Gantz hótar að segja af sér vegna ósættis við Netanjahú Erlent Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Innlent Ástand Fico enn alvarlegt Erlent Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Innlent Býst við aukinni sókn Rússa Erlent „Nú á dögunum tók sonur minn líf sitt innan veggja fangelsisins“ Innlent Of þung en annars hraust á Ozempic Innlent Fleiri fréttir Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra 40 tungumál eru töluð í leik- og grunnskólum Árborgar Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Þungar áhyggjur af þyngdarstjórnunarlyfjum Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Slasaður eftir hestaslys í Ölfusi Nauðsynlegt að fresta atkvæðagreiðslu um umdeilda verksmiðju Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Segja grafalvarlegt mál að fresta atkvæðagreiðslu „Það er miður að það falli til kostnaður vegna þessa“ Átök í Ölfusi og offitulyf Ákærður fyrir að pissa daginn eftir Fiskidaginn mikla Gular viðvaranir á Suðurlandi, Suðausturlandi og Faxaflóa á morgun Nauðugur sá kostur að fresta atkvæðagreiðslunni „Engu okkar er boðið að koma þarna og sjá“ Skuldirnar bíði þegar frelsið taki við Of þung en annars hraust á Ozempic Slagsmálahundar afþökkuðu aðstoð lögreglu Útgjöld ríkissjóðs vegna Grindavíkur hátt í hundrað milljarðar Fresta íbúakosningu í Ölfusi um mölunarverksmiðju Lífleg og skrautleg kosningabarátta að mati forsætisráðherra Dregur saman með efstu frambjóðendum Mesta kvika frá því að kvikugangurinn myndaðist Nota sykursýkislyf til að léttast og Rottweilerhundar bjóða í partý Látin móðir ekki dæmd í tugmilljóna lyfjasölumáli sonarins Sendiherra, sveitarstjóri og bæjarstjóri skipuð í nefnd Ætlar alla leið í baráttu fyrir nafninu sínu Stuðningslán með ríkisábyrgð fyrir grindvísk fyrirtæki Skipið leggur úr höfn „Alls ekki svo að við tútturnar séum að taka yfir“ Sjá meira
Vandamálið er meðal annars vanfjármögnun og skortur á mannauð. Bæði geðþjónusta Landspítalans og Læknadeild Háskóla Íslands hafa skilað inn umsögn en í báðum er talað um nauðsyn þess að hlúa betur að meðferð vegna alvarlegs þunglyndis hér á landi og nefnt að Landspítalinn hefur enn ekki yfir að ráða búnaði til segulörvunar á heila, sem hefur gefið góða raun erlendis. Í umsögn geðþjónustu Landspítalans, sem rituð er af Nönnu Briem geðlækni, er fjallað um athugun sem fór fram hér á landi í fyrra og fyrr á þessu ári um möguleika þess að geðþjónusta LSH yrði þátttakandi í alþjóðlegri fasa 3 rannsókn á virkni sílósíbíns gegn meðferðarþráu þunglyndi. Landspítalinn varð ekki fyrir valinu þar sem innviðir spítalans þóttu fremur veikir og vanfjármagnaðir til þátttöku í umfangsmiklum alþjóðlegum lyfjarannsóknum, í samanburði við sambærileg háskólasjúkrahús á Norðurlöndum. „Því er ljóst í mínum huga að það myndi krefjast umtalsverðra fjármuna og uppbyggingar á rannsóknainnviðum ef geðþjónusta Landspítala ætti að geta komið að klínískum rannsóknum á sílósíbíni og skyldum efnum sem standast alþjóðlegar rannsóknarkröfur,“ segir Nanna í umsögninni. Hún segir segulörvun á heila hins vegar annan meðferðarkost gegn meðferðarráðu þunglyndi, það er að segja þunglyndi sem hefur ekki svarað að minnsta kosti tvenns konar lyfjameðferð. Nærtækara væri að spítalinn fengi fjármuni til að geta boðið upp á segulörvun sem meðferð, fremur en að endurtaka rannsóknir á sílósíbíni hér á landi, sem þegar eru stundaðar á miklu stærri skala erlendis. Segir segulörvun geta leitt til 85 prósent bata á viku Engilbert Sigurðsson, prófessor í geðlæknisfræði og yfirlæknir geðþjónustu Landspítalans, er höfundur umsagnar Læknadeildar Háskóla Íslands en það var hann sem stóð fyrir fyrrnefndri athugun á mögulegri þátttöku Landspítala í hinni alþjóðlegu fasa 3 lyfjarannsókn. „Landspítali varð ekki fyrir valinu til að taka þátt í þessu fjölþjóðlega verkefni og kom það undirrituðum ekki á óvart í ljósi þess hve margt vantaði upp á að við hefðum nægilegar góðar aðstæður til að uppfylla öll skilyrði sem mæta þarf í stórum fasa 3 lyfjarannsóknum,“ segir Engilbert í umsögninni. Hann segir að ef marka megi texta greinargerðar með þingsályktunartillögunni ætti Ísland að verða leiðandi í fasa 2 og fasa 3 rannsóknum annars vegar og rannsóknum á dýrum hins vegar. „Hvað varðar ofangreindar rannsóknir á dýrum og bindingu efna í heila og áhrif þeirra á miðtaugakerfið í dýrum og mönnum, þá er ekki til sérhæfður tækjabúnaður, aðstaða, þekking né heldur sérþjálfað starfsfólk hér á landi til að koma að slíkum rannsóknum á þann hátt að Ísland gæti orðið leiðandi á Norðurlöndum, hvað þá á heimsvísu,“ segir Engilbert. „Slíkar rannsóknir krefjast sérhæfðs húsnæðis fyrir rannsóknir á dýrum og mönnum, margs konar dýrs og flókins tækjabúnaðar og þekkingar innfluttra sérfræðinga ef koma ætti af stað slíkum rannsóknum hér á landi.“ Engilbert segir þátttöku Íslands í fjölþjóðlegum klínískum lyfjarannsóknum hafa dregist mjög saman síðustu 15 til 20 ár. Landspítalinn verji enda minna en 1 prósenti af veltu til vísindastarfa, á meðan hlutfallið sé 5 til 10 prósent á sambærilegum háskólasjúkrahúsum á Norðurlöndunum. „Ef rekja má áhuga þingheims á þessu máli til vaxandi skilnings á mikilvægi öflugri og skilvirkari meðferðar á alvarlegu og þrálátu þunglyndi sem ekki svarar hefðbundinni meðferð, vill undirritaður benda á að ný og skjótvirkari heilaörvun afmarkaðs svæðis í framheila (prefrontal dorsolateral cortex) með segulörvun, aðferð sem hefur verið notuð í meira en áratug, hlaut ábendinguna alvarlegt meðferðarþrátt þunglyndi frá FDA í BNA nú í septembermánuði 2022,“ segir Engilbert. Umrætt tæki veiti allt að 85 prósent bata á einni viku. Heilsugæslan á höfuðborgarsvæðinu eigi tæki sem dragi úr einkennum á sex vikum en á Landspítala sé ekki til tækjabúnaður til að veita segulörvun af neinu tagi.
Heilbrigðismál Lyf Geðheilbrigði Alþingi Hugvíkkandi efni Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Innlent Gantz hótar að segja af sér vegna ósættis við Netanjahú Erlent Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Innlent Ástand Fico enn alvarlegt Erlent Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Innlent Býst við aukinni sókn Rússa Erlent „Nú á dögunum tók sonur minn líf sitt innan veggja fangelsisins“ Innlent Of þung en annars hraust á Ozempic Innlent Fleiri fréttir Horfa á bíómyndir og senda tölvupósta á meðan þeir keyra 40 tungumál eru töluð í leik- og grunnskólum Árborgar Segir alvarlegt hvernig Katrín tjáði sig um Persónuvernd Þungar áhyggjur af þyngdarstjórnunarlyfjum Bergvin dæmdur fyrir að áreita þrjár konur Slasaður eftir hestaslys í Ölfusi Nauðsynlegt að fresta atkvæðagreiðslu um umdeilda verksmiðju Ekki megrunarlyf heldur lyf við offitu Segja grafalvarlegt mál að fresta atkvæðagreiðslu „Það er miður að það falli til kostnaður vegna þessa“ Átök í Ölfusi og offitulyf Ákærður fyrir að pissa daginn eftir Fiskidaginn mikla Gular viðvaranir á Suðurlandi, Suðausturlandi og Faxaflóa á morgun Nauðugur sá kostur að fresta atkvæðagreiðslunni „Engu okkar er boðið að koma þarna og sjá“ Skuldirnar bíði þegar frelsið taki við Of þung en annars hraust á Ozempic Slagsmálahundar afþökkuðu aðstoð lögreglu Útgjöld ríkissjóðs vegna Grindavíkur hátt í hundrað milljarðar Fresta íbúakosningu í Ölfusi um mölunarverksmiðju Lífleg og skrautleg kosningabarátta að mati forsætisráðherra Dregur saman með efstu frambjóðendum Mesta kvika frá því að kvikugangurinn myndaðist Nota sykursýkislyf til að léttast og Rottweilerhundar bjóða í partý Látin móðir ekki dæmd í tugmilljóna lyfjasölumáli sonarins Sendiherra, sveitarstjóri og bæjarstjóri skipuð í nefnd Ætlar alla leið í baráttu fyrir nafninu sínu Stuðningslán með ríkisábyrgð fyrir grindvísk fyrirtæki Skipið leggur úr höfn „Alls ekki svo að við tútturnar séum að taka yfir“ Sjá meira