Ísland engan veginn í stakk búið fyrir viðamiklar lyfjarannsóknir Hólmfríður Gísladóttir skrifar 1. desember 2022 08:11 Sílósíbín er unnið úr sveppum og er nú mikið í umfjölluninni vegna forvitnilegra eiginleika og áhrifa á heilastarfsemina. Getty/Washington Post/Jahi Chikwendiu Ísland er langt í frá reiðubúið til að taka þátt í umfangsmiklum lyfjarannsóknum, ef marka má umsagnir um þingsályktunartillögu um heimild til rannsókna og notkunar á efninu sílósíbíni (e. psilocybin) í geðlækningum. Vandamálið er meðal annars vanfjármögnun og skortur á mannauð. Bæði geðþjónusta Landspítalans og Læknadeild Háskóla Íslands hafa skilað inn umsögn en í báðum er talað um nauðsyn þess að hlúa betur að meðferð vegna alvarlegs þunglyndis hér á landi og nefnt að Landspítalinn hefur enn ekki yfir að ráða búnaði til segulörvunar á heila, sem hefur gefið góða raun erlendis. Í umsögn geðþjónustu Landspítalans, sem rituð er af Nönnu Briem geðlækni, er fjallað um athugun sem fór fram hér á landi í fyrra og fyrr á þessu ári um möguleika þess að geðþjónusta LSH yrði þátttakandi í alþjóðlegri fasa 3 rannsókn á virkni sílósíbíns gegn meðferðarþráu þunglyndi. Landspítalinn varð ekki fyrir valinu þar sem innviðir spítalans þóttu fremur veikir og vanfjármagnaðir til þátttöku í umfangsmiklum alþjóðlegum lyfjarannsóknum, í samanburði við sambærileg háskólasjúkrahús á Norðurlöndum. „Því er ljóst í mínum huga að það myndi krefjast umtalsverðra fjármuna og uppbyggingar á rannsóknainnviðum ef geðþjónusta Landspítala ætti að geta komið að klínískum rannsóknum á sílósíbíni og skyldum efnum sem standast alþjóðlegar rannsóknarkröfur,“ segir Nanna í umsögninni. Hún segir segulörvun á heila hins vegar annan meðferðarkost gegn meðferðarráðu þunglyndi, það er að segja þunglyndi sem hefur ekki svarað að minnsta kosti tvenns konar lyfjameðferð. Nærtækara væri að spítalinn fengi fjármuni til að geta boðið upp á segulörvun sem meðferð, fremur en að endurtaka rannsóknir á sílósíbíni hér á landi, sem þegar eru stundaðar á miklu stærri skala erlendis. Segir segulörvun geta leitt til 85 prósent bata á viku Engilbert Sigurðsson, prófessor í geðlæknisfræði og yfirlæknir geðþjónustu Landspítalans, er höfundur umsagnar Læknadeildar Háskóla Íslands en það var hann sem stóð fyrir fyrrnefndri athugun á mögulegri þátttöku Landspítala í hinni alþjóðlegu fasa 3 lyfjarannsókn. „Landspítali varð ekki fyrir valinu til að taka þátt í þessu fjölþjóðlega verkefni og kom það undirrituðum ekki á óvart í ljósi þess hve margt vantaði upp á að við hefðum nægilegar góðar aðstæður til að uppfylla öll skilyrði sem mæta þarf í stórum fasa 3 lyfjarannsóknum,“ segir Engilbert í umsögninni. Hann segir að ef marka megi texta greinargerðar með þingsályktunartillögunni ætti Ísland að verða leiðandi í fasa 2 og fasa 3 rannsóknum annars vegar og rannsóknum á dýrum hins vegar. „Hvað varðar ofangreindar rannsóknir á dýrum og bindingu efna í heila og áhrif þeirra á miðtaugakerfið í dýrum og mönnum, þá er ekki til sérhæfður tækjabúnaður, aðstaða, þekking né heldur sérþjálfað starfsfólk hér á landi til að koma að slíkum rannsóknum á þann hátt að Ísland gæti orðið leiðandi á Norðurlöndum, hvað þá á heimsvísu,“ segir Engilbert. „Slíkar rannsóknir krefjast sérhæfðs húsnæðis fyrir rannsóknir á dýrum og mönnum, margs konar dýrs og flókins tækjabúnaðar og þekkingar innfluttra sérfræðinga ef koma ætti af stað slíkum rannsóknum hér á landi.“ Engilbert segir þátttöku Íslands í fjölþjóðlegum klínískum lyfjarannsóknum hafa dregist mjög saman síðustu 15 til 20 ár. Landspítalinn verji enda minna en 1 prósenti af veltu til vísindastarfa, á meðan hlutfallið sé 5 til 10 prósent á sambærilegum háskólasjúkrahúsum á Norðurlöndunum. „Ef rekja má áhuga þingheims á þessu máli til vaxandi skilnings á mikilvægi öflugri og skilvirkari meðferðar á alvarlegu og þrálátu þunglyndi sem ekki svarar hefðbundinni meðferð, vill undirritaður benda á að ný og skjótvirkari heilaörvun afmarkaðs svæðis í framheila (prefrontal dorsolateral cortex) með segulörvun, aðferð sem hefur verið notuð í meira en áratug, hlaut ábendinguna alvarlegt meðferðarþrátt þunglyndi frá FDA í BNA nú í septembermánuði 2022,“ segir Engilbert. Umrætt tæki veiti allt að 85 prósent bata á einni viku. Heilsugæslan á höfuðborgarsvæðinu eigi tæki sem dragi úr einkennum á sex vikum en á Landspítala sé ekki til tækjabúnaður til að veita segulörvun af neinu tagi. Heilbrigðismál Lyf Geðheilbrigði Alþingi Hugvíkkandi efni Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Forsetavaktin: Halla Tómasdóttir kjörin forseti Innlent Fólk hafi kosið taktískt gegn Katrínu Innlent Batt á sig klút til heiðurs Höllu Innlent Eiríkur Ingi nýr handhafi mets sem enginn vill eiga Innlent Hópur ungmenna réðst á starfsmann veitingastaðar Innlent Veit ekki hvað tekur við en byrjar á kaffibolla Innlent Augljóst að kjósendur vilja konu sem næsta forseta Innlent Telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Innlent Björn lagði línuna og kjósendur svöruðu kallinu Innlent Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Innlent Fleiri fréttir Björn lagði línuna og kjósendur svöruðu kallinu Veit ekki hvað tekur við en byrjar á kaffibolla Stöðugt hraunflæði til tveggja átta Eiríkur Ingi nýr handhafi mets sem enginn vill eiga Kosningarnar gerðar upp Hópur ungmenna réðst á starfsmann veitingastaðar Batt á sig klút til heiðurs Höllu Fólk hafi kosið taktískt gegn Katrínu Augljóst að kjósendur vilja konu sem næsta forseta Segir allt stefna í að Halla Tómasdóttir verði forseti Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Katrín ávarpaði stuðningsmenn: „Ég sé ekki eftir þessu“ Telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Fyrstu tölur úr Norðvesturkjördæmi: Halla Tómasdóttir efst Fyrstu tölur úr Reykjavík norður: Halla Tómasdóttir er efst Katrín sér ekki eftir framboði sínu Fyrstu tölur úr Reykjavík suður: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Telur taktíska kosningu hafa unnið gegn sér Segir klútabyltinguna vera hafna Fyrstu tölur úr Suðurkjördæmi: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Fyrstu tölur úr Norðausturkjördæmi: Halla Tómasdóttir efst Halla Hrund: „Þetta ferðalag mun binda okkur saman út ævina“ Bein útsending: Kosningasjónvarp Stöðvar 2 Alls konar dýnamík geti komið inn við myndun tveggja turna Beið í klukkustund eftir að fá að kjósa „Galið! Kosningar eru greinilega ekki fyrir öll!“ Mætti á kjörstað en fékk þau svör að hún væri búin að kjósa Ráðinn slökkviliðsstjóri á Suðurnesjum Skipuð í embætti fiskistofustjóra Kjörsókn utankjörfundar minni en 2020 Sjá meira
Vandamálið er meðal annars vanfjármögnun og skortur á mannauð. Bæði geðþjónusta Landspítalans og Læknadeild Háskóla Íslands hafa skilað inn umsögn en í báðum er talað um nauðsyn þess að hlúa betur að meðferð vegna alvarlegs þunglyndis hér á landi og nefnt að Landspítalinn hefur enn ekki yfir að ráða búnaði til segulörvunar á heila, sem hefur gefið góða raun erlendis. Í umsögn geðþjónustu Landspítalans, sem rituð er af Nönnu Briem geðlækni, er fjallað um athugun sem fór fram hér á landi í fyrra og fyrr á þessu ári um möguleika þess að geðþjónusta LSH yrði þátttakandi í alþjóðlegri fasa 3 rannsókn á virkni sílósíbíns gegn meðferðarþráu þunglyndi. Landspítalinn varð ekki fyrir valinu þar sem innviðir spítalans þóttu fremur veikir og vanfjármagnaðir til þátttöku í umfangsmiklum alþjóðlegum lyfjarannsóknum, í samanburði við sambærileg háskólasjúkrahús á Norðurlöndum. „Því er ljóst í mínum huga að það myndi krefjast umtalsverðra fjármuna og uppbyggingar á rannsóknainnviðum ef geðþjónusta Landspítala ætti að geta komið að klínískum rannsóknum á sílósíbíni og skyldum efnum sem standast alþjóðlegar rannsóknarkröfur,“ segir Nanna í umsögninni. Hún segir segulörvun á heila hins vegar annan meðferðarkost gegn meðferðarráðu þunglyndi, það er að segja þunglyndi sem hefur ekki svarað að minnsta kosti tvenns konar lyfjameðferð. Nærtækara væri að spítalinn fengi fjármuni til að geta boðið upp á segulörvun sem meðferð, fremur en að endurtaka rannsóknir á sílósíbíni hér á landi, sem þegar eru stundaðar á miklu stærri skala erlendis. Segir segulörvun geta leitt til 85 prósent bata á viku Engilbert Sigurðsson, prófessor í geðlæknisfræði og yfirlæknir geðþjónustu Landspítalans, er höfundur umsagnar Læknadeildar Háskóla Íslands en það var hann sem stóð fyrir fyrrnefndri athugun á mögulegri þátttöku Landspítala í hinni alþjóðlegu fasa 3 lyfjarannsókn. „Landspítali varð ekki fyrir valinu til að taka þátt í þessu fjölþjóðlega verkefni og kom það undirrituðum ekki á óvart í ljósi þess hve margt vantaði upp á að við hefðum nægilegar góðar aðstæður til að uppfylla öll skilyrði sem mæta þarf í stórum fasa 3 lyfjarannsóknum,“ segir Engilbert í umsögninni. Hann segir að ef marka megi texta greinargerðar með þingsályktunartillögunni ætti Ísland að verða leiðandi í fasa 2 og fasa 3 rannsóknum annars vegar og rannsóknum á dýrum hins vegar. „Hvað varðar ofangreindar rannsóknir á dýrum og bindingu efna í heila og áhrif þeirra á miðtaugakerfið í dýrum og mönnum, þá er ekki til sérhæfður tækjabúnaður, aðstaða, þekking né heldur sérþjálfað starfsfólk hér á landi til að koma að slíkum rannsóknum á þann hátt að Ísland gæti orðið leiðandi á Norðurlöndum, hvað þá á heimsvísu,“ segir Engilbert. „Slíkar rannsóknir krefjast sérhæfðs húsnæðis fyrir rannsóknir á dýrum og mönnum, margs konar dýrs og flókins tækjabúnaðar og þekkingar innfluttra sérfræðinga ef koma ætti af stað slíkum rannsóknum hér á landi.“ Engilbert segir þátttöku Íslands í fjölþjóðlegum klínískum lyfjarannsóknum hafa dregist mjög saman síðustu 15 til 20 ár. Landspítalinn verji enda minna en 1 prósenti af veltu til vísindastarfa, á meðan hlutfallið sé 5 til 10 prósent á sambærilegum háskólasjúkrahúsum á Norðurlöndunum. „Ef rekja má áhuga þingheims á þessu máli til vaxandi skilnings á mikilvægi öflugri og skilvirkari meðferðar á alvarlegu og þrálátu þunglyndi sem ekki svarar hefðbundinni meðferð, vill undirritaður benda á að ný og skjótvirkari heilaörvun afmarkaðs svæðis í framheila (prefrontal dorsolateral cortex) með segulörvun, aðferð sem hefur verið notuð í meira en áratug, hlaut ábendinguna alvarlegt meðferðarþrátt þunglyndi frá FDA í BNA nú í septembermánuði 2022,“ segir Engilbert. Umrætt tæki veiti allt að 85 prósent bata á einni viku. Heilsugæslan á höfuðborgarsvæðinu eigi tæki sem dragi úr einkennum á sex vikum en á Landspítala sé ekki til tækjabúnaður til að veita segulörvun af neinu tagi.
Heilbrigðismál Lyf Geðheilbrigði Alþingi Hugvíkkandi efni Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Forsetavaktin: Halla Tómasdóttir kjörin forseti Innlent Fólk hafi kosið taktískt gegn Katrínu Innlent Batt á sig klút til heiðurs Höllu Innlent Eiríkur Ingi nýr handhafi mets sem enginn vill eiga Innlent Hópur ungmenna réðst á starfsmann veitingastaðar Innlent Veit ekki hvað tekur við en byrjar á kaffibolla Innlent Augljóst að kjósendur vilja konu sem næsta forseta Innlent Telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Innlent Björn lagði línuna og kjósendur svöruðu kallinu Innlent Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Innlent Fleiri fréttir Björn lagði línuna og kjósendur svöruðu kallinu Veit ekki hvað tekur við en byrjar á kaffibolla Stöðugt hraunflæði til tveggja átta Eiríkur Ingi nýr handhafi mets sem enginn vill eiga Kosningarnar gerðar upp Hópur ungmenna réðst á starfsmann veitingastaðar Batt á sig klút til heiðurs Höllu Fólk hafi kosið taktískt gegn Katrínu Augljóst að kjósendur vilja konu sem næsta forseta Segir allt stefna í að Halla Tómasdóttir verði forseti Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Katrín ávarpaði stuðningsmenn: „Ég sé ekki eftir þessu“ Telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Fyrstu tölur úr Norðvesturkjördæmi: Halla Tómasdóttir efst Fyrstu tölur úr Reykjavík norður: Halla Tómasdóttir er efst Katrín sér ekki eftir framboði sínu Fyrstu tölur úr Reykjavík suður: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Telur taktíska kosningu hafa unnið gegn sér Segir klútabyltinguna vera hafna Fyrstu tölur úr Suðurkjördæmi: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Fyrstu tölur úr Norðausturkjördæmi: Halla Tómasdóttir efst Halla Hrund: „Þetta ferðalag mun binda okkur saman út ævina“ Bein útsending: Kosningasjónvarp Stöðvar 2 Alls konar dýnamík geti komið inn við myndun tveggja turna Beið í klukkustund eftir að fá að kjósa „Galið! Kosningar eru greinilega ekki fyrir öll!“ Mætti á kjörstað en fékk þau svör að hún væri búin að kjósa Ráðinn slökkviliðsstjóri á Suðurnesjum Skipuð í embætti fiskistofustjóra Kjörsókn utankjörfundar minni en 2020 Sjá meira