Skoðun

Norska leiðin og sú ís­lenzka í auð­linda­málum - vantar par kaup­héðna í ríkis­stjórnina?

Ole Anton Bieltvedt skrifar

Ég hef fjallað nokkuð um þá nýlegu ákvörðun norsku ríkisstjórnarinnar, að taka afnotagjald, auðlindagjald, af fiskeldisfyrirtækjum fyrir afnot þeirra af hafinu, fjörðum landsins, frá 1. janúar 2023. Vil ég fara frekar ofan í saumana á því máli hér.

Nýtt prinsipp

Hér er eiginlega um nýja stefnumörkun að ræða, þar sem nýtt prinsipp er lagt til grundvallar, nefnilega það, að þau grunnverðmæti, sem felast í hafi, landi og lofti hvers lands, séu sameign þjóðar, og, að þeir einstaklingar eða þau fyrirtæki, sem nýta sér þessa sameign í reksturs- og hagnaðarskyni skuli greiða fyrir þau afnot leigu eða afnotagjald; auðlindagjald.

Leiga eða greiðsla fyrir afnot er auðvitað viðtekin regla í samskiptum og viðskiptum manna, og samræmist þessi stefnumörkun því viðteknum viðskiptaháttum.

Verð- og eignarstimpill á umhverfið

Þetta er líka spor í þá átt, að setja verðgildis- og eignarstimpil á umhverfið, opna augu manna fyrir verðmæti þess og eignarrétti almennings á því.

Hingað til hafa margir litið svo á, að nýta mætti umhverfið, sem ekki er í séreign, hér hafið, eins og enginn ætti það, eða þá, að menn eignuðu sér það sjálfir við notkun. Fótunum er auðvitað kippt undan slíkri skoðun eða afstöðu með þessu nýja prinsippi. Skýrar línur lagðar.

Eðli og stærð auðlindagjaldsins

Í Noregi eru 150 fyrirtæki, sem stunda fiskeldi í fjörðum landsins. Eru mörg fremur lítil, en vega þó þungt í atvinnulífi síns byggðarlags. Vill ríkisstjórnin ekki raska því byggðajafnvægi, sem greinin skapar, og ákvað því að beina auðlindagjaldtökunni fyrst og fremst að stærstu fyrirtækjunum.

Þessi fyrirtæki eru 32-38, eftir því, hver stærðamörkin endanlega verða.

Auðlindagjaldið verður reiknað á hagnað fiskeldisfyrirtækis, eftir greiðslu reglulegs skatts, eins og öll önnur fyrirtæki greiða, á þann hátt, að 20% þess hreina hagnaðar, sem eftir stendur, renni til sveitarfélagsins, sem fyrirtækið hefur aðsetur í, og 20% til ríkisins, þannig, að eigendur/ hluthafar fyrirtækjanna halda 60% af hagnaðinum.

Er gert ráð fyrir því, að taka þessa auðlindagjalds muni skila norskum sveitarfélögum, þar sem þessi starfsemi fer fram, 25 milljörðum ísl. króna 2023 og norska ríkinu sömu fjárhæð, alls 50 milljörðum ísl. króna.

Þarf ekki að fjölyrða um, að þessar viðbótartekjur sveitarfélaganna munu stórauka getu þeirra til uppbyggingar innviða og bættrar þjónustu við íbúa. Verða þeim stórfelld lyftistöng.

Áhrifin hér - sofandaháttur - brýnt að stjórnvöld bregðist við

Mörg norsk fiskeldisfyrirtæki eru nú þegar komin með sinn rekstur til Íslands. Hér virðast þau geta komið sér fyrir, án þess að greiða kóngi eða presti neitt!

Í Noregi er það hins vegar svo, að aðstaða til fiskeldis er boðin út, rekstursleyfin seld hæstbjóðendum, og fær ríkið stórfé fyrir.

Á dögunum voru seld ný leyfi fyrir 24.644 tonnum MTB, og fékk norska ríkið um 50 milljarða ísl. króna fyrir. Í hitteðfyrra fékk norska ríkið um 90 milljarða fyrir þau reksturleyfi, sem þá voru seld.

Ef sá skilningur minn er réttur, að hér kosti rekstursleyfi til fiskeldis lítið eða ekkert, er því ekki nema von, að Norðmenn flykkist hingað.

Er þetta þá um leið vísbending um ótrúlegan sofandahátt íslenzkra stjórnvalda. Það virðist vanta par kauphéðna, menn með sæmilegt viðskipta- og peningavit, í ríkisstjórnina!

Þegar það svo bætist nú við, að norsk fiskeldisfyrirtæki þurfa að greiða 40% af eftir-skatts-hagnaði sínum til sveitarfélaga og ríkis í Noregi, er sjálfgefið, að Norðmenn munu stórauka sókn sína í íslenzkt fiskeldi.

Er því bráðbrýnt, að íslenzk stjórnvöld átti sig á þessari stöðu og bregðist fljótt og rétt við! Það viðbragð getur í raun aðeins verið, að samræma íslenzkar reglur um greiðslu fyrir rekstursleyfi, á grundvelli útboðs, svo og innleiðingu sama auðlindagjalds fyrir fiskeldi hér, og verður í Noregi.

Það vekur nokkra furðu, að íslenzk stjórnvöld virðast hafa verið sofandi á verðinum með þessi brýnu og miklu hagsmunamál landsmanna.

Auðlindagjaldið af sjávarútveginum

Íslenzk sjávarútvegsfyrirtæki hafa haft mikinn hagnað af sínum fiskveiðum, fiskverkun og fisksölu. Var hagnaður þeirra 11 stærstu 2021 yfir 60 milljarðar króna, og hafa þau byggt upp eigiðfé upp á mörg hundruð milljarða ísl. króna.

Búið er að þrefa og þjarka mikið um sanngjarnt auðlindagjald, sem sjávarútvegurinn skuli greiða ríkinu, þjóðinni, en um það hefur engin sátt náðst. Síðasta auðlindagjaldið, sem undirritaður veit um, er fyrir árið 2020. Þá nam það 4,8 milljörðum króna. Í heildarsamhengi rétt upp í nös á ketti.

Væri ekki ráð, að fylgja fordæmi forfeðra okka og frænda í Noregi og innleiða hér leigugjald, afnotagjald, af okkar sameiginlegu íslenzku fiskimiðum - auðlindagjald -, sem næmi 20% af árlegum hagnaði fyrir sveitarfélög, 20% fyrir ríkið og eigendur/hluthafar fyrirtækjanna héldu 60%!?

Með þessum hætti hefðu sveitarfélög fengið 12 milljarða fyrir árið 2021 og ríkið aðra 12 milljarða. Fyrir árið 2020 hefði auðlindagjaldið reyndar ekki verið nema tæpur helmingur af þessu, vegna þess, að þá var afkoma sjávarútvegsfyrirtækja mun lakari, en, það er einmitt málið; með þessum hætti væru hagsmunir útgerðar og þjóðar þeir sömu, við öll í sama báti, og ættu allir að geta sætzt á það.

Höfundur er samfélagsrýnir og dýraverndarsinni.



Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur.

Skoðun

Skoðun

Er þetta eðli­legt?

Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar

Sjá meira


×