Samfélag sem vill hlúa vel að börnum og foreldrum gerir sennilega einna mesta gagn með því að halda vel utan um barnafjölskyldur á fyrstu árum í lífi barna. Þegar börnin eru lítil, foreldrarnir yngri, fjárhagur oft viðkvæmari og álagið hvað mest. Umræðan um hvernig á að brúa bilið milli fæðingarorlofs og leikskóla er áratugagömul. Það segir okkur auðvitað að verkefnið er stórt en um leið að lausnirnar þurfa að vera fleiri en ein. Lítið er rætt um að gefa foreldrum tækifæri á að vera fæðingarorlofi lengur en í 12 mánuði. Þeir foreldrar sem vilja fengju þá raunverulegt tækifæri á að vera lengur heima.

Lengra fæðingarorlof fyrir þá foreldra sem vilja

Þegar rúm 20 ár eru frá því að lög um fæðing­ar- og for­eldra­or­lof voru sett þarf að rifja upp hver hugmyndafræðin var að baki lagasetningunni. Það fennir nefnilega hratt í sporin. Pabbar fengu þá í fyrsta sinn sjálfstæðan rétt til fæðing­ar­or­lofs sem fól í sér mikilvæga viðurkenningu á hlutverki og rétti þeirra. Það veitti feðrum mikilvægan rétt til samveru með ungum börnum sínum og styrkti um leið stöðu mæðra ungra barna á vinnumarkaði. Á þess­um tíma tók lög­gjöf­in hins veg­ar ekki til­lit til fjöl­skyldna þar sem for­eld­ar voru af sama kyni, sem er ótrú­leg til­hugs­un í dag.

Einstaklingsbundinn réttur

Norður­löndin færðu síðan for­eldr­um 12 mánaða fæðing­ar­or­lof á meðan Ísland rak lengi lestina með aðeins 9 mánuði. Í Svíþjóð er fæðing­ar­or­lof núna16 mánuðir og mark­miðið ætti að vera að for­eldr­ar geti tekið lengra fæðingarorlof og að fjölskyldur fái þann aukna stuðning sem felst í lengra orlofi. Foreldrar verða hins vegar að geta tekið fæðing­ar­or­lof án þess að tekjutap verði þeim ofviða og þeir þurfi ekki að láta hluta fæðing­ar­or­lofs niður falla þegar vilji stendur til að vera í orlofi. Að hækka tekjuþakið er þess vegna skynsamlegt og myndi auk þess styðja við jafn­rétt­is­mark­mið frum­varps­ins.

For­senda fæðing­ar­or­lofslag­anna á sínum tíma var að rétt­ur til fæðingarorlofs er ein­stak­lings­bund­inn rétt­ur. Að barn, sem á tvo for­eldra, eigi rétt til sam­vista við þá báða á fyrstu mánuðum lífs. Ef við viljum halda í markmið um að stuðla að jafnrétti á vinnumarkaði þá skiptir máli að karlar séu ekki síður en konur líklegir til að taka fæðingarorlof. Það er líka grund­vall­ar­atriði að lögin koma núna til móts við ein­stæða for­eldra þannig að for­sjár­for­eldri getur fengið fullt fæðing­ar­or­lof.

Fjölskyldumál eru pólitík

Ísland trón­ir efst á lista World Economic For­um, um kynja­jafn­rétti. Að baki þeim árangri er barátta. Sú barátta leiddi til fram­sæk­inna laga­; fæðing­ar­or­lofs­lög skipta miklu í því sambandi en önnur þýðingarmikil skref voru t.d. lög um jafn­launa­vott­un, lög um kynja­kvóta í stjórn­um o.fl. Við búum í samfélagi sem skilur að aðgengilegur leikskóli er bæði gríðarlegt hagsmunamál barnafjölskyldna en um leið stórt jafnréttismál. Og það ætti ekki að þurfa að líta á það sem geimvísindi hversu illa gengur að ráða starfsfólk í leikskólana. Ástæðan er einfaldlega lök kjör kvennastétta. Ef brúa á bilið milli fæðingarorlofs og leikskóla þarf framsækna hugsun en ekki bara um hagsmuni barnafjölskyldna heldur líka um kjör kvennastétta. Fyrir því hefur Viðreisn talað og lagt fram tillögur á Alþingi um þjóðarátak un bætt kjör kvennastétta.

Það var litið til Íslands Ísands fyrir fram­sækna lög­gjöf þegar fæðingarorlofslögin voru sett fyrir rúmum tveimur áratugum. Nú er tímabært að taka næsta skref og lengja fæðingarorlof. Það er hægt að gera í skrefum, fyrst í 14 mánuði, svo 16 mánuði og jafnvel loks í 18 mánuði fyrir þá foreldra sem það vilja. Fá verkefni eru mikilvægari en að skapa barnafjölskyldum góða umgjörð eftir að hafa eignast barn. Það er verkefni sem ríki og sveitarfélög þurfa að vinna saman. Og um það eigum við öll að sameinast.

Höfundur er þingmaður Viðreisnar.

Greinin hefur verið uppfærð.