Miðaldakúreki slær í gegn á YouTube Óttar Kolbeinsson Proppé skrifar 13. september 2021 20:30 Jackson Crawford er doktor í norrænum fræðum. Hann býr nálægt Klettafjöllum í Colorado í Bandaríkjunum. vísir Jackson Crawford, bandarískur doktor í norrænum fræðum, hefur gefið kennslu í háskólum upp á bátinn og snúið sér að því að framleiða aðgengilegt kennsluefni fyrir almenning á YouTube. Þar heldur hann meðal annars úti tímum í fornnorrænni tungu. Fræðileg umræða um íslenskar og norrænar miðaldabókmenntir á sér að mestu stað innan fámenns hóps hámenntaðra manna, sem halda sig í hálfgerðum fílabeinsturni að sögn doktors í norrænum fræðum. Hann hefur ákveðið að færa þessar skemmtilegu sögur miðalda nær almenningi með kennslustundum á YouTube. Þar hefur hann náð þokkalegum vinsældum en nú fylgja nærri tvö hundruð þúsund manns rás hans. Erfitt að nálgast réttar upplýsingar Norræn goðafræði hefur komist í tísku á undanförnum árum, ekki síst ofurhetjumyndum Marvel að þakka. „En mikið af þeim upplýsingum sem er auðvelt að nálgast eru afleitar. Þær koma frá fólki sem þekkir efnið illa eða frá fólki sem aðhyllist dulræn fyrirbæri. Það geri ég alls ekki,” segir Crawford. „Ég hef áhuga á því sem fólk trúði um galdra fyrir þúsund árum en ég hef ekki áhuga á að reyna að leggja álög á fólk.“ Hann segist síður en svo vera ósáttur með túlkun Marvel á ýmsu um norræna goðafræði en vilji með YouTube rásinni skapa vettvang fyrir þá sem vilja kynnast hinum raunverulegu sögum miðalda. Þegar Njörður var hafður að hlandtrogi Kennsluefni Crawford er fjölbreytt en á rás hans má meðal annars finna fyrirlestur um blótsyrði í íslenskum miðaldatextum. Til dæmis fræg fúkyrði Loka úr Eddukvæðinu Lokasennu: „Þegi þú, Njörðr, þú vart austr heðan gísl of sendr at goðum; Hymis meyjar höfðu þik at hlandtrogi ok þér i munn migu“ Í myndbandinu reynir Crawford að útskýra þessi orð Loka fyrir enskumælandi áhorfendum sínum: „Hér segir Lokið að dætur Hymis hafi notað hann sem pissuskál og migið upp í hann." Þetta klúra dæmi er þó ekki lýsandi fyrir alla kennslu Crawfords en kennslumyndbönd hans eru þó nokkur hundruð talsins. Hrifinn af Íslandi sem er þó allt of dýrt Crawford hefur einu sinni komið til Íslands og eyddi hér talsverðum tíma, sótti meðal annars kennslustundir við Háskóla Íslands. Hann er afar hrifinn af landinu en segir það allt of dýrt til að hann geti ferðast hingað reglulega. Hann kveðst þó ætla að safna sér fyrir að minnsta kosti einni ferð í viðbót. Áhugi hans á íslenskum miðaldatextum er sprottinn af áhuga hans á málfræði og málsögu en Crawford hóf nám sitt í fornensku sem leiddi hann síðan út í nám á fornnorrænu. Og þar kynntist hann og heillaðist af íslenskum miðaldabókmenntum. Sjálfur talar hann nokkuð góða íslensku enda kveðst hann lesa jafnmikla íslensku og ensku í starfi sínu. Það tekur hann þó dágóðan tíma að mynda setningar því honum til mikils ama eru fáir í nærumhverfi hans við Klettafjöll í Colorado sem hann getur rætt við á íslensku til að æfa talmálið. Ekki beint kúreki Crawford býr á nokkuð afskekktu svæði og tekur upp flest sín myndbönd með fallegt fjallalandslagið í Colorado í bakgrunni. Hann er oftar en ekki með kúrekahatt á meðan hann þylur upp alls kyns kenningar um íslenska miðaldatexta. En er hann kúreki? Tja, hann skilur vel að það sé eðlilegt að Íslendingar líti svo á hann en bendir á að í heimalandinu sé það heiti sérstakt starfsheiti. „Í þeim skilningi er ég alls ekki kúreki og væri aldrei kallaður það hér. En hér ganga nú bara allir um með svona hatta, það er tískan hér,“ segir hann. Handritasafn Árna Magnússonar Bandaríkin Bókmenntir Íslensk fræði Mest lesið „Spurði hversu mörgum stelpum hann væri búinn að senda þessa línu“ Makamál Brynja og Þórhallur kveðja Nýlendugötuna Lífið Stjörnulífið: Allt á útopnu í sólinni Lífið Trítaði sig og fékk sér Teslu: „Hvað ertu með í laun eiginlega?“ Lífið Atli Örvarsson hlaut BAFTA verðlaunin Lífið Dulin blessun að missa Baðhúsið Lífið Andstaða frá Íslandi og vera Ísraelsmanna litar keppnina í ár Lífið Hönnunarhæð Karinar í Nola til sölu Lífið Baldurs og Felix-fáni falur Lífið „Oft sést ekki nógu vel út á við það sem gerist á bakvið tjöldin“ Lífið Fleiri fréttir Draumur Katrínar Eddu og Markúsar verður að veruleika Trítaði sig og fékk sér Teslu: „Hvað ertu með í laun eiginlega?“ Hönnunarhæð Karinar í Nola til sölu Baldurs og Felix-fáni falur Menningarunnendur nutu veðurblíðunnar í miðborginni Andstaða frá Íslandi og vera Ísraelsmanna litar keppnina í ár Allt það besta úr þáttaröðinni Öll þessi ár Fyrstu kaupendur hafi þessi atriði í huga Rikki G svaraði kallinu og lét draum Ólafs Jóhanns rætast Stjörnulífið: Allt á útopnu í sólinni Hera í gylltum galla á fyrstu æfingunni Ósáttir karlar flautuðu á Fríðu Dulin blessun að missa Baðhúsið „Oft sést ekki nógu vel út á við það sem gerist á bakvið tjöldin“ Atli Örvarsson hlaut BAFTA verðlaunin Brynja og Þórhallur kveðja Nýlendugötuna „Það var alltaf draumur hjá honum að heimsækja Ísland aftur“ 23 hvolpar á heimili í Þorlákshöfn Fjölmennt í framboðsteiti Arnars Þórs í Iðnó Þórdís Lóa um Júró-umfjöllun: „Hvers vegna þessi þögn?“ Vandamálaráðuneytið únefndi hinn fimmtán ára Viðar til sigurs Hugsar oft til fyrstu ástarinnar vegna ástandsins í Íran Krakkatían: Celebs, sumar og forseti Íslands Sveitarstjóri og sauðfjárbóndi fóru á kostum Hvetur fólk til að nota sólarvörn eftir krabbameinsgreiningu Metmæting á tískusýningu útskriftarnema LHÍ Mynd ársins af palestínskum flóttamanni Ætlar hvorki að hætta að vinna né opna kaffihús Milljónir hafa horft á stikluna fyrir Snertingu Karl konungur snýr aftur úr veikindaleyfi Sjá meira
Fræðileg umræða um íslenskar og norrænar miðaldabókmenntir á sér að mestu stað innan fámenns hóps hámenntaðra manna, sem halda sig í hálfgerðum fílabeinsturni að sögn doktors í norrænum fræðum. Hann hefur ákveðið að færa þessar skemmtilegu sögur miðalda nær almenningi með kennslustundum á YouTube. Þar hefur hann náð þokkalegum vinsældum en nú fylgja nærri tvö hundruð þúsund manns rás hans. Erfitt að nálgast réttar upplýsingar Norræn goðafræði hefur komist í tísku á undanförnum árum, ekki síst ofurhetjumyndum Marvel að þakka. „En mikið af þeim upplýsingum sem er auðvelt að nálgast eru afleitar. Þær koma frá fólki sem þekkir efnið illa eða frá fólki sem aðhyllist dulræn fyrirbæri. Það geri ég alls ekki,” segir Crawford. „Ég hef áhuga á því sem fólk trúði um galdra fyrir þúsund árum en ég hef ekki áhuga á að reyna að leggja álög á fólk.“ Hann segist síður en svo vera ósáttur með túlkun Marvel á ýmsu um norræna goðafræði en vilji með YouTube rásinni skapa vettvang fyrir þá sem vilja kynnast hinum raunverulegu sögum miðalda. Þegar Njörður var hafður að hlandtrogi Kennsluefni Crawford er fjölbreytt en á rás hans má meðal annars finna fyrirlestur um blótsyrði í íslenskum miðaldatextum. Til dæmis fræg fúkyrði Loka úr Eddukvæðinu Lokasennu: „Þegi þú, Njörðr, þú vart austr heðan gísl of sendr at goðum; Hymis meyjar höfðu þik at hlandtrogi ok þér i munn migu“ Í myndbandinu reynir Crawford að útskýra þessi orð Loka fyrir enskumælandi áhorfendum sínum: „Hér segir Lokið að dætur Hymis hafi notað hann sem pissuskál og migið upp í hann." Þetta klúra dæmi er þó ekki lýsandi fyrir alla kennslu Crawfords en kennslumyndbönd hans eru þó nokkur hundruð talsins. Hrifinn af Íslandi sem er þó allt of dýrt Crawford hefur einu sinni komið til Íslands og eyddi hér talsverðum tíma, sótti meðal annars kennslustundir við Háskóla Íslands. Hann er afar hrifinn af landinu en segir það allt of dýrt til að hann geti ferðast hingað reglulega. Hann kveðst þó ætla að safna sér fyrir að minnsta kosti einni ferð í viðbót. Áhugi hans á íslenskum miðaldatextum er sprottinn af áhuga hans á málfræði og málsögu en Crawford hóf nám sitt í fornensku sem leiddi hann síðan út í nám á fornnorrænu. Og þar kynntist hann og heillaðist af íslenskum miðaldabókmenntum. Sjálfur talar hann nokkuð góða íslensku enda kveðst hann lesa jafnmikla íslensku og ensku í starfi sínu. Það tekur hann þó dágóðan tíma að mynda setningar því honum til mikils ama eru fáir í nærumhverfi hans við Klettafjöll í Colorado sem hann getur rætt við á íslensku til að æfa talmálið. Ekki beint kúreki Crawford býr á nokkuð afskekktu svæði og tekur upp flest sín myndbönd með fallegt fjallalandslagið í Colorado í bakgrunni. Hann er oftar en ekki með kúrekahatt á meðan hann þylur upp alls kyns kenningar um íslenska miðaldatexta. En er hann kúreki? Tja, hann skilur vel að það sé eðlilegt að Íslendingar líti svo á hann en bendir á að í heimalandinu sé það heiti sérstakt starfsheiti. „Í þeim skilningi er ég alls ekki kúreki og væri aldrei kallaður það hér. En hér ganga nú bara allir um með svona hatta, það er tískan hér,“ segir hann.
Handritasafn Árna Magnússonar Bandaríkin Bókmenntir Íslensk fræði Mest lesið „Spurði hversu mörgum stelpum hann væri búinn að senda þessa línu“ Makamál Brynja og Þórhallur kveðja Nýlendugötuna Lífið Stjörnulífið: Allt á útopnu í sólinni Lífið Trítaði sig og fékk sér Teslu: „Hvað ertu með í laun eiginlega?“ Lífið Atli Örvarsson hlaut BAFTA verðlaunin Lífið Dulin blessun að missa Baðhúsið Lífið Andstaða frá Íslandi og vera Ísraelsmanna litar keppnina í ár Lífið Hönnunarhæð Karinar í Nola til sölu Lífið Baldurs og Felix-fáni falur Lífið „Oft sést ekki nógu vel út á við það sem gerist á bakvið tjöldin“ Lífið Fleiri fréttir Draumur Katrínar Eddu og Markúsar verður að veruleika Trítaði sig og fékk sér Teslu: „Hvað ertu með í laun eiginlega?“ Hönnunarhæð Karinar í Nola til sölu Baldurs og Felix-fáni falur Menningarunnendur nutu veðurblíðunnar í miðborginni Andstaða frá Íslandi og vera Ísraelsmanna litar keppnina í ár Allt það besta úr þáttaröðinni Öll þessi ár Fyrstu kaupendur hafi þessi atriði í huga Rikki G svaraði kallinu og lét draum Ólafs Jóhanns rætast Stjörnulífið: Allt á útopnu í sólinni Hera í gylltum galla á fyrstu æfingunni Ósáttir karlar flautuðu á Fríðu Dulin blessun að missa Baðhúsið „Oft sést ekki nógu vel út á við það sem gerist á bakvið tjöldin“ Atli Örvarsson hlaut BAFTA verðlaunin Brynja og Þórhallur kveðja Nýlendugötuna „Það var alltaf draumur hjá honum að heimsækja Ísland aftur“ 23 hvolpar á heimili í Þorlákshöfn Fjölmennt í framboðsteiti Arnars Þórs í Iðnó Þórdís Lóa um Júró-umfjöllun: „Hvers vegna þessi þögn?“ Vandamálaráðuneytið únefndi hinn fimmtán ára Viðar til sigurs Hugsar oft til fyrstu ástarinnar vegna ástandsins í Íran Krakkatían: Celebs, sumar og forseti Íslands Sveitarstjóri og sauðfjárbóndi fóru á kostum Hvetur fólk til að nota sólarvörn eftir krabbameinsgreiningu Metmæting á tískusýningu útskriftarnema LHÍ Mynd ársins af palestínskum flóttamanni Ætlar hvorki að hætta að vinna né opna kaffihús Milljónir hafa horft á stikluna fyrir Snertingu Karl konungur snýr aftur úr veikindaleyfi Sjá meira