Kærleikurinn er svarið Gunnar Smári Egilsson skrifar 27. apríl 2021 15:17 Við ættum að leyfa okkur að tala um stærri hugmyndir í samfélagsumræðunni, endurlífga hana með kröfum um að kærleikurinn verði grunnstef alls þess sem stjórnmálin og hið formlega samfélag snýst um. Til hvers ættum við annars að stefna? Hættan er sú að ef við stefnum ekki að samkennd, samhjálp og mannvirðingu þá muni samfélag okkar markast af grimmd og öllu því sem henni fylgir. Tölum um þetta; kærleika og grimmd. Við búum yfir hvoru tveggja sem einstaklingar. Ef við fæðumst ekki með þetta innbyggt í huga okkar og anda, þá er þetta nokkuð sem við lærum með því að lifa innan mannfélagsins, samfélags breyskra. Og það sem er líklegast til að gera okkur að kærleiksríkum manneskjum er að lifa í kærleiksríku samfélagi. Og auðvitað er það svo að grimmdin innra með okkur nærist ef við sitjum föst í samfélagi grimmdar. Og slíkt samfélag ýtir undir mannlega bresti á borð við snobb, hræsni, svik og mannhatur, sem aftur næra grimmdina. Við erum þannig óaðskiljanlegur hluti af samfélaginu sem við lifum innan. Við getum reynt að einangra okkur frá samneyti við annað fólk, en við erum bæði svo háð samfélaginu efnahagslega að við getum það aldrei fullkomlega, fæst sem reyna ná því að nokkru ráði; og svo erum við félagsverur og stærsti hluti manneskjunnar er samspil hennar við annað fólk í samfélaginu. Þetta var helsta erindi Jesú Krists á sínum tíma, en hann var mikill talsmaður kærleikans; að við stækkum í samskiptum við annað fólk og mest þegar við þjónum þeim sem eru hjálpar þurfi. Kærleikurinn fellur aldrei úr gildi, sagði Páll lærisveinn Jesú og lagði áhersluna á að við gætum ekki stólað á neitt annað sem grunn undir samfélag okkar. Við getum smíðað alls kyns stofnanir, reglur og kerfi en ef þetta þjónar ekki kærleikanum munu þessi kerfi snúast gegn okkur. Svona mikilvægur er kærleikurinn. Ef hann er ekki leiðarljósið þá rötum við í ógöngur. Þið þekkið það örugglega úr eigin lífi að þegar við erum föst í hópi sem ekki hefur háleit markmið, þá getur sá hópur ýtt undir alls kyns mannlega bresti. Það er eins og við þurfum háleit markmið til að hefja okkur upp úr brestunum. Ef við missum sjónar af þessum markmiðum, dofnar viljinn til að sækja fram og upp, og innan tíðar markast hópurinn af innri átökum, af klíkumyndun, af útilokun, kúgun og grimmd. Samfélag sem ekki byggir á kærleika sekkur niður í grimmd. Og erum við á þeirra leið? Erum við sem samfélag á leið til kærleika, samkenndar og samhjálpar? Eða erum við á leið til aukinnar grimmdar, útilokunar, andúðar, sjálfshygli og upphafinnar einstaklingshyggju? Þetta eru spurningar sem ættu að vera viðfang stjórnmálanna alla daga, kvöld og morgna. Þetta ætti að vera leiðarljós okkar alla daga en ekki eitthvað sem við veltum upp í einangruðum ræðum á hátíðardögum. En hvernig eru stjórnmálin okkar og hið formlega samfélag sem þau hafa byggt upp? Erum þetta að bera okkur til kærleika eða grimmdar? Ég hef tiltekið hér grimmd, hræsni, snobb, svik og mannhatur eða andúð vegna þess að þetta eru þeir mannlegu brestir sem heimspekingurinn Judith Shklar fjallaði um í bók sinni um mannlega bresti sem kom út 1984. Ef við snúum stíl Páls postula upp á Shklar, þá má segja að hún hafi talið alla þessa bresti hættulega en af þeim væri grimmdin verst. Í meðförum Shklar er grimmdin eins og andstaðan við kærleikann, deyðandi afl eins og kærleikur þeirra Jesús og Páls er nærandi og skapandi. Hinir brestirnir eru ekki eins skaðlegir, nema hvað þeir búa til andrúm fyrir grimmdina. Og sú er einmitt hættan af stjórnmálakúltúr sem einkennist af snobbi, þar sem stjórnmálafólkið samsamar sig við hópa og klíkur sem þykja fínar og ná hægt og bítandi að yfirtaka stjórnmálaflokkana og breyta þessum fyrrum almannasamtökum í valdastöðvar elítustjórnmálafólks. Og samstaða stjórnmálafólksins með valdaklíkum veldur svikum gagnvart umbjóðendum þess, almenningi í landinu, sem að nafninu til hefur vald til að velja sér stjórnvöld en í reynd er neyddur til að velja á milli nokkurra klíkuhópa sem náð hafa völdum innan flokkanna, velja á milli valkosta sem í reynd eru allir meira og minna sami kosturinn, óbreytt ástand. Til að réttlæta þessa stöðu grípur stjórnmálafólkið til hræsninnar, þykist í orði vera að berjast fyrir fjöldann þegar það í reynd starfar aðeins fyrir hin fáu, auðvaldið og elítustjórnmálin sem þjóna valdinu en ekki fólkinu. Og þessi aðgreining milli almennings og þeirra sem eru verðug til valda, þeirra sem þykjast vita betur en almenningur hvert skal stefna, hvað sé mikilvægt og tímabært, verður jarðvegur fyrir andúð gagnvart þeim sem verða undir þessu kerfi auðvalds og elítu; fátækraandúð gagnvart bjargarlausu fólki, andúð gagnvart öldruðum og börnum, fötluðum og veikum, innflytjendum, leigjendur og öllum þeim sem elítan samsamar sig ekki við. Andúðin er réttlæting þess að elítan tekur af þessu fólki völd og getuna til að ákvarða sjálft eigin örlög og röddina sem þarf til að móta samfélagið eftir eigin hagsmunum, von og væntingum. Og í þessum pytti snobbs, svika, hræsni og andúðar grasserar grimmdin. Og það er grimmdin sem er mælikvarðinn, segir Judith Shklar. Ef stjórnmálin eru svo veik af mannlegum brestum að þau leiða okkur til grimmdar gagnvart hinum fátæku, veiku og bjargarlausu þá ber okkur að bregðast við. Og þar sem hinir brestirnir eru mannlegir og okkur öllum kunnugir; öll höfum við snobbað og svikið, beitt fyrir okkur hræsni og öll glímum við andúð sem þröngvað hefur verið upp á okkur innan samfélags óréttlætis og grimmdar; svo við erum þess ekki umkomin að dæma þau hart sem bera þessa sömu bresti. En þegar afleiðing er grimmd gagnvart saklausu fólki ber okkur að rísa upp og berjast. Vandinn er ekki persónulegir brestir elítufólksins í sjálfu sér, það er ekki raunhæft markmið að ætla að losa allt fólk við brestina með siðaumvöndunum eða útilokunum. Vandinn er grimmdin sem brestirnir geta af sér. Hún er það sem við berum ábyrgð á sameiginlega. Hún er það sem við eigum að hafna. Og best vopnið gegn grimmdinni er kærleikurinn. Við þurfum nýjan samfélagssáttmála sem byggir á kærleika til að forða okkur frá grimmdinni. Það er ekki hægt að skrúfa grimmdina niður í núll án þess að vita hvað það heitir sem er andhverfa hennar. Á sumardaginn fyrsta lagði Sósíalistaflokkur Íslands fram fyrsta tilboð sitt til kjósenda í tilefni af þingkosningunum næsta haust, kærleikshagkerfið. Þetta er framlag flokksins til umræðu um endurreisn stjórnmálanna og hins formlega samfélags. Áður en við tölum um viðspyrnu samfélagsins eftir kórónafaraldurinn verðum við að ræða kærleikann, sem er grunnur alls, um samkennd, samhjálp, samvinnu og annað sem bætir ekki bara samfélagið heldur okkur sjálf sem einstaklingar. Þú getur lesið nánar um kærleikshagkerfið hér. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Skoðun: Kosningar 2021 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Skoðun Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Einokunarmjólk? Hilmar Vilberg Gylfason skrifar Skoðun Má þjóðin ráða? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Engin námslán fyrir fátækt fólk Gísli Laufeyjarson Höskuldsson skrifar Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmálin koma okkur öllum við Arnar Freyr Sigurðsson skrifar Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisráðuneytið er með forystu Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirgefðu mér mín kæra Harpa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Furðulegar verðlækkanir á mörkuðum Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Varanlegt vopnahlé og sjálfstæð Palestína Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Með of mikil völd Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar Skoðun Er sniðugt að vera með tilgreinda séreign? Guðný Helga Lárusdóttir skrifar Skoðun Ekki þykjast ekki vita neitt Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Athugasemdir við eignaumsýslu Landsbanka Íslands Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Framsókn stendur með bændum og neytendum Hópur þingmanna Framsóknar skrifar Skoðun Staðan í stjórnmálum vorið 2024 Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Bónus, viðbót eða umframorka Hörður Arnarson skrifar Skoðun Grímulaus sérhagsmunagæsla Andrés Magnússon skrifar Skoðun VI. Sköpunarsaga þjóðsögu – plottið í Síðumúla raunar hápólitískt Hafþór S. Ciesielski skrifar Sjá meira
Við ættum að leyfa okkur að tala um stærri hugmyndir í samfélagsumræðunni, endurlífga hana með kröfum um að kærleikurinn verði grunnstef alls þess sem stjórnmálin og hið formlega samfélag snýst um. Til hvers ættum við annars að stefna? Hættan er sú að ef við stefnum ekki að samkennd, samhjálp og mannvirðingu þá muni samfélag okkar markast af grimmd og öllu því sem henni fylgir. Tölum um þetta; kærleika og grimmd. Við búum yfir hvoru tveggja sem einstaklingar. Ef við fæðumst ekki með þetta innbyggt í huga okkar og anda, þá er þetta nokkuð sem við lærum með því að lifa innan mannfélagsins, samfélags breyskra. Og það sem er líklegast til að gera okkur að kærleiksríkum manneskjum er að lifa í kærleiksríku samfélagi. Og auðvitað er það svo að grimmdin innra með okkur nærist ef við sitjum föst í samfélagi grimmdar. Og slíkt samfélag ýtir undir mannlega bresti á borð við snobb, hræsni, svik og mannhatur, sem aftur næra grimmdina. Við erum þannig óaðskiljanlegur hluti af samfélaginu sem við lifum innan. Við getum reynt að einangra okkur frá samneyti við annað fólk, en við erum bæði svo háð samfélaginu efnahagslega að við getum það aldrei fullkomlega, fæst sem reyna ná því að nokkru ráði; og svo erum við félagsverur og stærsti hluti manneskjunnar er samspil hennar við annað fólk í samfélaginu. Þetta var helsta erindi Jesú Krists á sínum tíma, en hann var mikill talsmaður kærleikans; að við stækkum í samskiptum við annað fólk og mest þegar við þjónum þeim sem eru hjálpar þurfi. Kærleikurinn fellur aldrei úr gildi, sagði Páll lærisveinn Jesú og lagði áhersluna á að við gætum ekki stólað á neitt annað sem grunn undir samfélag okkar. Við getum smíðað alls kyns stofnanir, reglur og kerfi en ef þetta þjónar ekki kærleikanum munu þessi kerfi snúast gegn okkur. Svona mikilvægur er kærleikurinn. Ef hann er ekki leiðarljósið þá rötum við í ógöngur. Þið þekkið það örugglega úr eigin lífi að þegar við erum föst í hópi sem ekki hefur háleit markmið, þá getur sá hópur ýtt undir alls kyns mannlega bresti. Það er eins og við þurfum háleit markmið til að hefja okkur upp úr brestunum. Ef við missum sjónar af þessum markmiðum, dofnar viljinn til að sækja fram og upp, og innan tíðar markast hópurinn af innri átökum, af klíkumyndun, af útilokun, kúgun og grimmd. Samfélag sem ekki byggir á kærleika sekkur niður í grimmd. Og erum við á þeirra leið? Erum við sem samfélag á leið til kærleika, samkenndar og samhjálpar? Eða erum við á leið til aukinnar grimmdar, útilokunar, andúðar, sjálfshygli og upphafinnar einstaklingshyggju? Þetta eru spurningar sem ættu að vera viðfang stjórnmálanna alla daga, kvöld og morgna. Þetta ætti að vera leiðarljós okkar alla daga en ekki eitthvað sem við veltum upp í einangruðum ræðum á hátíðardögum. En hvernig eru stjórnmálin okkar og hið formlega samfélag sem þau hafa byggt upp? Erum þetta að bera okkur til kærleika eða grimmdar? Ég hef tiltekið hér grimmd, hræsni, snobb, svik og mannhatur eða andúð vegna þess að þetta eru þeir mannlegu brestir sem heimspekingurinn Judith Shklar fjallaði um í bók sinni um mannlega bresti sem kom út 1984. Ef við snúum stíl Páls postula upp á Shklar, þá má segja að hún hafi talið alla þessa bresti hættulega en af þeim væri grimmdin verst. Í meðförum Shklar er grimmdin eins og andstaðan við kærleikann, deyðandi afl eins og kærleikur þeirra Jesús og Páls er nærandi og skapandi. Hinir brestirnir eru ekki eins skaðlegir, nema hvað þeir búa til andrúm fyrir grimmdina. Og sú er einmitt hættan af stjórnmálakúltúr sem einkennist af snobbi, þar sem stjórnmálafólkið samsamar sig við hópa og klíkur sem þykja fínar og ná hægt og bítandi að yfirtaka stjórnmálaflokkana og breyta þessum fyrrum almannasamtökum í valdastöðvar elítustjórnmálafólks. Og samstaða stjórnmálafólksins með valdaklíkum veldur svikum gagnvart umbjóðendum þess, almenningi í landinu, sem að nafninu til hefur vald til að velja sér stjórnvöld en í reynd er neyddur til að velja á milli nokkurra klíkuhópa sem náð hafa völdum innan flokkanna, velja á milli valkosta sem í reynd eru allir meira og minna sami kosturinn, óbreytt ástand. Til að réttlæta þessa stöðu grípur stjórnmálafólkið til hræsninnar, þykist í orði vera að berjast fyrir fjöldann þegar það í reynd starfar aðeins fyrir hin fáu, auðvaldið og elítustjórnmálin sem þjóna valdinu en ekki fólkinu. Og þessi aðgreining milli almennings og þeirra sem eru verðug til valda, þeirra sem þykjast vita betur en almenningur hvert skal stefna, hvað sé mikilvægt og tímabært, verður jarðvegur fyrir andúð gagnvart þeim sem verða undir þessu kerfi auðvalds og elítu; fátækraandúð gagnvart bjargarlausu fólki, andúð gagnvart öldruðum og börnum, fötluðum og veikum, innflytjendum, leigjendur og öllum þeim sem elítan samsamar sig ekki við. Andúðin er réttlæting þess að elítan tekur af þessu fólki völd og getuna til að ákvarða sjálft eigin örlög og röddina sem þarf til að móta samfélagið eftir eigin hagsmunum, von og væntingum. Og í þessum pytti snobbs, svika, hræsni og andúðar grasserar grimmdin. Og það er grimmdin sem er mælikvarðinn, segir Judith Shklar. Ef stjórnmálin eru svo veik af mannlegum brestum að þau leiða okkur til grimmdar gagnvart hinum fátæku, veiku og bjargarlausu þá ber okkur að bregðast við. Og þar sem hinir brestirnir eru mannlegir og okkur öllum kunnugir; öll höfum við snobbað og svikið, beitt fyrir okkur hræsni og öll glímum við andúð sem þröngvað hefur verið upp á okkur innan samfélags óréttlætis og grimmdar; svo við erum þess ekki umkomin að dæma þau hart sem bera þessa sömu bresti. En þegar afleiðing er grimmd gagnvart saklausu fólki ber okkur að rísa upp og berjast. Vandinn er ekki persónulegir brestir elítufólksins í sjálfu sér, það er ekki raunhæft markmið að ætla að losa allt fólk við brestina með siðaumvöndunum eða útilokunum. Vandinn er grimmdin sem brestirnir geta af sér. Hún er það sem við berum ábyrgð á sameiginlega. Hún er það sem við eigum að hafna. Og best vopnið gegn grimmdinni er kærleikurinn. Við þurfum nýjan samfélagssáttmála sem byggir á kærleika til að forða okkur frá grimmdinni. Það er ekki hægt að skrúfa grimmdina niður í núll án þess að vita hvað það heitir sem er andhverfa hennar. Á sumardaginn fyrsta lagði Sósíalistaflokkur Íslands fram fyrsta tilboð sitt til kjósenda í tilefni af þingkosningunum næsta haust, kærleikshagkerfið. Þetta er framlag flokksins til umræðu um endurreisn stjórnmálanna og hins formlega samfélags. Áður en við tölum um viðspyrnu samfélagsins eftir kórónafaraldurinn verðum við að ræða kærleikann, sem er grunnur alls, um samkennd, samhjálp, samvinnu og annað sem bætir ekki bara samfélagið heldur okkur sjálf sem einstaklingar. Þú getur lesið nánar um kærleikshagkerfið hér. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands.
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun
Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar
Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar
Skoðun VI. Sköpunarsaga þjóðsögu – plottið í Síðumúla raunar hápólitískt Hafþór S. Ciesielski skrifar
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun