Við þurfum Rannsóknarskýrslu heimilanna Ólafur Ísleifsson skrifar 28. febrúar 2021 09:00 Í liðinni viku var rædd á Alþingi skýrsla um aðgerðir í stjórnsýslu samkvæmt ábendingum í rannsóknarskýrslum um hrunið. Er gagn að slíkri úttekt. Eftirleikur hrunsins sýnist hálfu verri en hrunið sjálft. Hrunið fólst í falli banka, verðfalli hlutabréfa, stórtjóni fyrir eigendur hlutabréfa. Efnahagslífið var í uppnámi. Verðbólgan rauk upp úr öllu valdi. Fjölskyldur og heimili landsmanna voru grátt leikin. Loforðið um skjaldborg um heimilin var ekki efnt. Á ábyrgð stjórnvalda var gerð aðför að heimilum landsmanna ólík því sem sést hefur hér eða annars staðar, fyrr eða síðar. Tugþúsundir hraktar af heimilum sínum Staðfest var með upplýsingum dómsmálaráðherra í svari við fyrirspurn frá mér 2018 að á tíunda þúsund fasteignir einstaklinga hafi verið seldar nauðungarsölu árin 2008–2017. Í ljósi þess að tölur afmarkast við nauðungarsölur sýnist óhætt að álykta að á annan tug þúsunda fjölskyldna hafi misst heimili sitt í eftirleik hrunsins. Foreldrar máttu þúsundum saman leiða börn sín sér við hönd út af heimilunum með öllu því raski, angist og þjáningu sem slíku fylgir. Svona snerti eftirleikurinn tugi þúsunda Íslendinga. Sú spurning vaknar hvort annað eins rask á högum almennra borgara gæti hafa gerst í nokkru öðru landi nema eftir stórfelldar náttúruhamfarir eða styrjaldarátök. Þessar skýringar eiga ekki við en við höfum verðtrygginguna. Rannsóknarskýrsla heimilanna Glöggt finnst sú reiði og gremja sem undir býr í íslensku samfélagi vegna þessarar reynslu þótt bætt hafi verið úr skák með leiðréttingunni svonefndu í tíð ríkisstjórnarinnar sem við tók 2013 undir forystu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar. Fullt tilefni er til að gerð verði úttekt á þessum atburðum, húsnæðismissi tugþúsunda Íslendinga sem varpað var út á götu, mat á aðgerðum sem gripið var til og mat á öðrum kostum sem kunna að hafa verið fyrir hendi. Eftir slíkri skýrslu hefur verið kallað af hálfu Hagsmunasamtaka heimilanna, Rannsóknarskýrslu heimilanna, og rökstutt er með svofelldum hætti af þeirra hálfu: „Rannsóknarskýrsla heimilanna er nauðsynleg forsenda þess að hægt verði að gera upp við hrunið og leitast við að græða þau sár sem það skildi eftir sig, að því marki sem kostur er. Án slíkrar rannsóknar og réttmætra viðbragða við niðurstöðum hennar, er hin raunverulega staða fjármálakerfisins óvissu háð því ekki eru öll kurl komin til grafar. Sem dæmi eru enn að koma upp mál þar sem lánastofnanir hafa orðið uppvísar að því að hlunnfara viðskiptavini og þurft að endurgreiða háar fjárhæðir.“ Miðflokkurinn vil bregðast við ákalli Hagsmunasamtakanna og mun á næstunni leggja fram skýrslubeiðni þessa efnis, Rannsóknarskýrslu heimilanna. Aðgerðir til að verja heimilin Fjölmörg mál til að bæta hag heimila með aukinni réttarvernd gætu þurft að bíða þess að þingstyrkur aukist við slík sjónarmið. Erfitt er að álykta með öðrum hætti í ljósi reynslu höfundar sem ítrekað hefur flutt á Alþingi í góðu samstarfi við Hagsmunasamtök heimilanna frumvörp og þingsályktunartillögur. Nefna má lyklafrumvarp, frumvarp um vexti og verðtryggingu, frumvarp um breytingu á innheimtulögum og þingsályktunartillögu um umgjörð vanskilaskrár. Lyklafrumvarp Markmið frumvarpsins er að stuðla að vandaðri lánastarfsemi með því að færa skuldurum að fasteignalánum í hendur þann möguleika að láta af hendi hina veðsettu fasteign að baki láninu og ganga skuldlausir frá borði ef engin önnur úræði finnast. Frumvarpið er mikilvægur liður í því að dreifa áhættu í fasteignalánaviðskiptum. Sé örvænt um að önnur úrræði dugi, þar á meðal samningaleið, á fólk þann rétt að skila lyklunum og ganga út án eftirmála. Tangarsókn gegn verðtryggingunni Frumvarp höfundar um verðtryggð íbúðalán felur í sér fjórar meginbreytingar: Fyrst ber að telja að taka húsnæðisliðinn úr vísitölunni. Í annan stað eru áhrif óbeinna skatta tekin út svo að hækkanir á áfengi, tóbaki, bensíngjöldum og kolefnisskatti leiði ekki til hækkunar húsnæðislána og þyngri greiðslubyrði. Í þriðja lagi er eitraði kokkteillinn svonefndi tekinn út, það er verðtryggð jafngreiðslulán til 40 ára sem hafa þann eiginleika að eftir skilvísar greiðslur í 20 ár hefur höfuðstóll ekki lækkað um svo mikið sem eina krónu. Í fjórða lagi gerir frumvarpið ráð fyrir að vextir á verðtryggðum lánum fari ekki upp fyrir 2% og styðst sú tala við viðurkennd viðmið um aukningu á framleiðni og hagvöxt til langs tíma. Frumvarpið felur í sér tangarsókn gegn verðtryggingunni úr öllum fjórum höfuðáttum. Innheimtumenn starfi undir eftirliti Frumvarpi um breytingu á innheimtulögum er ætlað að koma í veg fyrir að nokkur maður þurfi að þola innheimtuaðgerðir af hálfu aðila sem ganga um eftirlitslausir. Gildandi fyrirkomulag felur í sér glufur þannig að óvissa ríkir um hvort Fjármálaeftirliti eða Lögmannafélaginu sé ætlað sinna eftirliti með tilteknum aðilum. Í reynd hefur hvorugur aðilinn eftirlit. Auknar kröfur um vanskilaskrá og lánshæfismat Nýlegri þingsályktunartillögu er ætlað að stuðla að bættri umgjörð lánshæfismats og vanskilaskrár þannig að óvandaðir aðilar geti ekki misnotað kerfið til að varpa fólki fyrir þau björg sem það að lenda á vanskilaskrá felur í sér í fjárhagslegu tilliti. Ógnanir og hótanir smálánafyrirtækja eru nefnd í þessu sambandi. Verk að vinna Við höfum verk að vinna við að auka neytendavernd á fjármálamarkaði og verja þannig heimili landsmanna. Hvar í flokki sem við stöndum hljótum við að sameinast um stöðu heimilisins. Heimilið er griðastaður fjölskyldunnar. Heimilið er friðheilagt. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Hrunið Ólafur Ísleifsson Skoðun: Kosningar 2021 Húsnæðismál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Í liðinni viku var rædd á Alþingi skýrsla um aðgerðir í stjórnsýslu samkvæmt ábendingum í rannsóknarskýrslum um hrunið. Er gagn að slíkri úttekt. Eftirleikur hrunsins sýnist hálfu verri en hrunið sjálft. Hrunið fólst í falli banka, verðfalli hlutabréfa, stórtjóni fyrir eigendur hlutabréfa. Efnahagslífið var í uppnámi. Verðbólgan rauk upp úr öllu valdi. Fjölskyldur og heimili landsmanna voru grátt leikin. Loforðið um skjaldborg um heimilin var ekki efnt. Á ábyrgð stjórnvalda var gerð aðför að heimilum landsmanna ólík því sem sést hefur hér eða annars staðar, fyrr eða síðar. Tugþúsundir hraktar af heimilum sínum Staðfest var með upplýsingum dómsmálaráðherra í svari við fyrirspurn frá mér 2018 að á tíunda þúsund fasteignir einstaklinga hafi verið seldar nauðungarsölu árin 2008–2017. Í ljósi þess að tölur afmarkast við nauðungarsölur sýnist óhætt að álykta að á annan tug þúsunda fjölskyldna hafi misst heimili sitt í eftirleik hrunsins. Foreldrar máttu þúsundum saman leiða börn sín sér við hönd út af heimilunum með öllu því raski, angist og þjáningu sem slíku fylgir. Svona snerti eftirleikurinn tugi þúsunda Íslendinga. Sú spurning vaknar hvort annað eins rask á högum almennra borgara gæti hafa gerst í nokkru öðru landi nema eftir stórfelldar náttúruhamfarir eða styrjaldarátök. Þessar skýringar eiga ekki við en við höfum verðtrygginguna. Rannsóknarskýrsla heimilanna Glöggt finnst sú reiði og gremja sem undir býr í íslensku samfélagi vegna þessarar reynslu þótt bætt hafi verið úr skák með leiðréttingunni svonefndu í tíð ríkisstjórnarinnar sem við tók 2013 undir forystu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar. Fullt tilefni er til að gerð verði úttekt á þessum atburðum, húsnæðismissi tugþúsunda Íslendinga sem varpað var út á götu, mat á aðgerðum sem gripið var til og mat á öðrum kostum sem kunna að hafa verið fyrir hendi. Eftir slíkri skýrslu hefur verið kallað af hálfu Hagsmunasamtaka heimilanna, Rannsóknarskýrslu heimilanna, og rökstutt er með svofelldum hætti af þeirra hálfu: „Rannsóknarskýrsla heimilanna er nauðsynleg forsenda þess að hægt verði að gera upp við hrunið og leitast við að græða þau sár sem það skildi eftir sig, að því marki sem kostur er. Án slíkrar rannsóknar og réttmætra viðbragða við niðurstöðum hennar, er hin raunverulega staða fjármálakerfisins óvissu háð því ekki eru öll kurl komin til grafar. Sem dæmi eru enn að koma upp mál þar sem lánastofnanir hafa orðið uppvísar að því að hlunnfara viðskiptavini og þurft að endurgreiða háar fjárhæðir.“ Miðflokkurinn vil bregðast við ákalli Hagsmunasamtakanna og mun á næstunni leggja fram skýrslubeiðni þessa efnis, Rannsóknarskýrslu heimilanna. Aðgerðir til að verja heimilin Fjölmörg mál til að bæta hag heimila með aukinni réttarvernd gætu þurft að bíða þess að þingstyrkur aukist við slík sjónarmið. Erfitt er að álykta með öðrum hætti í ljósi reynslu höfundar sem ítrekað hefur flutt á Alþingi í góðu samstarfi við Hagsmunasamtök heimilanna frumvörp og þingsályktunartillögur. Nefna má lyklafrumvarp, frumvarp um vexti og verðtryggingu, frumvarp um breytingu á innheimtulögum og þingsályktunartillögu um umgjörð vanskilaskrár. Lyklafrumvarp Markmið frumvarpsins er að stuðla að vandaðri lánastarfsemi með því að færa skuldurum að fasteignalánum í hendur þann möguleika að láta af hendi hina veðsettu fasteign að baki láninu og ganga skuldlausir frá borði ef engin önnur úræði finnast. Frumvarpið er mikilvægur liður í því að dreifa áhættu í fasteignalánaviðskiptum. Sé örvænt um að önnur úrræði dugi, þar á meðal samningaleið, á fólk þann rétt að skila lyklunum og ganga út án eftirmála. Tangarsókn gegn verðtryggingunni Frumvarp höfundar um verðtryggð íbúðalán felur í sér fjórar meginbreytingar: Fyrst ber að telja að taka húsnæðisliðinn úr vísitölunni. Í annan stað eru áhrif óbeinna skatta tekin út svo að hækkanir á áfengi, tóbaki, bensíngjöldum og kolefnisskatti leiði ekki til hækkunar húsnæðislána og þyngri greiðslubyrði. Í þriðja lagi er eitraði kokkteillinn svonefndi tekinn út, það er verðtryggð jafngreiðslulán til 40 ára sem hafa þann eiginleika að eftir skilvísar greiðslur í 20 ár hefur höfuðstóll ekki lækkað um svo mikið sem eina krónu. Í fjórða lagi gerir frumvarpið ráð fyrir að vextir á verðtryggðum lánum fari ekki upp fyrir 2% og styðst sú tala við viðurkennd viðmið um aukningu á framleiðni og hagvöxt til langs tíma. Frumvarpið felur í sér tangarsókn gegn verðtryggingunni úr öllum fjórum höfuðáttum. Innheimtumenn starfi undir eftirliti Frumvarpi um breytingu á innheimtulögum er ætlað að koma í veg fyrir að nokkur maður þurfi að þola innheimtuaðgerðir af hálfu aðila sem ganga um eftirlitslausir. Gildandi fyrirkomulag felur í sér glufur þannig að óvissa ríkir um hvort Fjármálaeftirliti eða Lögmannafélaginu sé ætlað sinna eftirliti með tilteknum aðilum. Í reynd hefur hvorugur aðilinn eftirlit. Auknar kröfur um vanskilaskrá og lánshæfismat Nýlegri þingsályktunartillögu er ætlað að stuðla að bættri umgjörð lánshæfismats og vanskilaskrár þannig að óvandaðir aðilar geti ekki misnotað kerfið til að varpa fólki fyrir þau björg sem það að lenda á vanskilaskrá felur í sér í fjárhagslegu tilliti. Ógnanir og hótanir smálánafyrirtækja eru nefnd í þessu sambandi. Verk að vinna Við höfum verk að vinna við að auka neytendavernd á fjármálamarkaði og verja þannig heimili landsmanna. Hvar í flokki sem við stöndum hljótum við að sameinast um stöðu heimilisins. Heimilið er griðastaður fjölskyldunnar. Heimilið er friðheilagt. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins.
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun