Sýndarveruleiki grænþvottar Inger Erla Thomsen skrifar 26. mars 2019 12:30 Um daginn keypti ég mér sjampó-sápustykki í umhverfisvænni og umbúðalausri búð hér á Íslandi. Ég keypti mér þessa sápu vegna þess að ég er að minnka plastnotkunina mína og að nota sápustykki í stað fljótandi sápu í brúsa er ein leið til þess. Þegar ég opnaði svo bréfið sem sápan var pökkuð í var hún líka í plastpoka inn í bréfinu. Þarna var ég orðin fórnarlamb grænþvotts og fór þess vegna brjáluð út í búð og keypti mér fimmfalt ódýrara sjampó í plastbrúsa. Grænþvottur er þegar sem fyrirtæki og framleiðendur fá okkur, neytendurna, til þess að trúa því að varan þeirra eða framleiðslan sé umhverfisvæn án þess þó að vera það í raun og veru. Íslenska dæmið um grænþvott sem allir kannast við er Brúneggjarmálið, þar sem Íslendingar höfðu verið blekktir með markaðssetningu á eggjum í mörg ár. Við urðum öll brjáluð og flestir eru eflaust enn í dag efins þegar þau kaupa egg merkt „lausagöngu hænum“. Brúnegg voru ekki einungis ranglega merkt heldur voru þau líka einu eggin í grænum eggjabakka, sem lætur okkur líða af einhverjum ástæðum eins og þau séu betri fyrir umhverfið, hænurnar og þar af leiðandi okkur. Grænar pakkningar, myndir af plöntum og merkingar um að varan sé “náttúruleg” eru stór þáttur af grænþvotti. Grænþvottur er í raun bara heilaþvottur, okkur er talið trú um varan sem við kaupum sé umhverfisvæn og þess vegna allt í lagi að kaupa hana. Fyrirtæki á Íslandi sem selja vörurnar sínar, eins og safa eða hristinga, í „umhverfisvænu“ PLA plasti falla undir fyrirtæki sem stunda grænþvott. Maíssterkja eða sykurreyr er notað til þess að mynda polylactic acid sem er þetta umrædda PLA plast. Að sjálfsögðu er PLA plast margfalt betra en venjulegt plast, það er að segja ef kringumstæðurnar eru réttar. Þannig er mál með vexti að PLA plast endar flest í landfyllingum eins og margur annar úrgangur og eyðist ekki í náttúrunni nema við ofboðslega hátt hitastig. Það sama á við um „umhverfisvænu“ einnota höldupokana sem fer ört fjölgandi í matvöruverslunum hérlendis. Þeir eru niðurbrjótanlegir líkt og PLA plastið en aðeins við ákveðnar aðstæður. Ég geri ráð fyrir því að flestir noti þessa poka eins og aðra höldupoka í ruslatunnurnar sínar, þar sem ég geri það alveg. Málið er bara að þegar ruslið okkar fer í landfyllingu þá fær pokinn ekki það súrefni, sólarljós og raka sem hann þarf til þess að brotna niður og verður þess vegna bara hluti af þeim óbrjótanlegu efnum sem eru þar fyrir og hafa verið í áratugi. Ég er ennþá brjáluð út í þetta fyrirtæki sem að ég keypti sápustykkið hjá. Þetta snýst ekki bara um að þetta eina sápustykki sé pakkað í plast heldur veit ég núna að framleiðandinn er ekki traustsins verðugur. Ég get með engu móti verið viss um að framleiðslan á þessu sápustykki sé umhverfisvæn eins og sagt er á pakkningunni, ef því er svo pakkað í plast eins og ekkert sé. Ég hef alla mína tíð hugsað um umhverfið og reyni í alvöru mitt allra besta hvað það varðar. Hvernig get ég samt sem neytandi treyst því að vara sem markaðssett er sem umhverfisvæn vara sé það í raun og veru? Lesum um fyrirtækið, framleiðandann og vöruna áður en við kaupum hana, hugsum okkur tvisvar um; vantar okkur þetta í virkilega og hvar endar þessi vara þegar ég er búin að nota hana? Það umhverfisvænasta sem við getum gert sem einstaklingar er að kaupa minna og eyða minni pening í stórfyrirtæki sem eru í raun að blekkja okkur neytendurna. Ég fékk þá flugu líka allt í einu í hausinn að mér vantaði nauðsynlega margnota rör og keypti mér þess vegna mörg slík, ég sem hef eiginlega aldrei notað rör yfir höfuð. Ég keypti mér líka dýrum dómi álnestisbox þegar ég átti þegar mörg plastnestisbox heima sem ég get vel notað. Við megum ekki sem neytendur láta blekkjast svona auðveldlega, okkur vantar ekki þessa hluti, sleppum því þá að kaupa þá. Við verðum ekkert umhverfisvænni á að eiga hluti sem eru umhverfisvænir þegar við eigum nú þegar vel nýtanlega hluti. Hættum að vera fórnarlömb grænþvottar og hugsum okkur tvisvar um þegar við kaupum, vantar okkur virkilega allt þetta dót og hvar endar það svo þegar við erum búin að nota það? Höfundur er umhverfisaktívisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Brúneggjamálið Mest lesið Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson Skoðun Skoðun Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Um daginn keypti ég mér sjampó-sápustykki í umhverfisvænni og umbúðalausri búð hér á Íslandi. Ég keypti mér þessa sápu vegna þess að ég er að minnka plastnotkunina mína og að nota sápustykki í stað fljótandi sápu í brúsa er ein leið til þess. Þegar ég opnaði svo bréfið sem sápan var pökkuð í var hún líka í plastpoka inn í bréfinu. Þarna var ég orðin fórnarlamb grænþvotts og fór þess vegna brjáluð út í búð og keypti mér fimmfalt ódýrara sjampó í plastbrúsa. Grænþvottur er þegar sem fyrirtæki og framleiðendur fá okkur, neytendurna, til þess að trúa því að varan þeirra eða framleiðslan sé umhverfisvæn án þess þó að vera það í raun og veru. Íslenska dæmið um grænþvott sem allir kannast við er Brúneggjarmálið, þar sem Íslendingar höfðu verið blekktir með markaðssetningu á eggjum í mörg ár. Við urðum öll brjáluð og flestir eru eflaust enn í dag efins þegar þau kaupa egg merkt „lausagöngu hænum“. Brúnegg voru ekki einungis ranglega merkt heldur voru þau líka einu eggin í grænum eggjabakka, sem lætur okkur líða af einhverjum ástæðum eins og þau séu betri fyrir umhverfið, hænurnar og þar af leiðandi okkur. Grænar pakkningar, myndir af plöntum og merkingar um að varan sé “náttúruleg” eru stór þáttur af grænþvotti. Grænþvottur er í raun bara heilaþvottur, okkur er talið trú um varan sem við kaupum sé umhverfisvæn og þess vegna allt í lagi að kaupa hana. Fyrirtæki á Íslandi sem selja vörurnar sínar, eins og safa eða hristinga, í „umhverfisvænu“ PLA plasti falla undir fyrirtæki sem stunda grænþvott. Maíssterkja eða sykurreyr er notað til þess að mynda polylactic acid sem er þetta umrædda PLA plast. Að sjálfsögðu er PLA plast margfalt betra en venjulegt plast, það er að segja ef kringumstæðurnar eru réttar. Þannig er mál með vexti að PLA plast endar flest í landfyllingum eins og margur annar úrgangur og eyðist ekki í náttúrunni nema við ofboðslega hátt hitastig. Það sama á við um „umhverfisvænu“ einnota höldupokana sem fer ört fjölgandi í matvöruverslunum hérlendis. Þeir eru niðurbrjótanlegir líkt og PLA plastið en aðeins við ákveðnar aðstæður. Ég geri ráð fyrir því að flestir noti þessa poka eins og aðra höldupoka í ruslatunnurnar sínar, þar sem ég geri það alveg. Málið er bara að þegar ruslið okkar fer í landfyllingu þá fær pokinn ekki það súrefni, sólarljós og raka sem hann þarf til þess að brotna niður og verður þess vegna bara hluti af þeim óbrjótanlegu efnum sem eru þar fyrir og hafa verið í áratugi. Ég er ennþá brjáluð út í þetta fyrirtæki sem að ég keypti sápustykkið hjá. Þetta snýst ekki bara um að þetta eina sápustykki sé pakkað í plast heldur veit ég núna að framleiðandinn er ekki traustsins verðugur. Ég get með engu móti verið viss um að framleiðslan á þessu sápustykki sé umhverfisvæn eins og sagt er á pakkningunni, ef því er svo pakkað í plast eins og ekkert sé. Ég hef alla mína tíð hugsað um umhverfið og reyni í alvöru mitt allra besta hvað það varðar. Hvernig get ég samt sem neytandi treyst því að vara sem markaðssett er sem umhverfisvæn vara sé það í raun og veru? Lesum um fyrirtækið, framleiðandann og vöruna áður en við kaupum hana, hugsum okkur tvisvar um; vantar okkur þetta í virkilega og hvar endar þessi vara þegar ég er búin að nota hana? Það umhverfisvænasta sem við getum gert sem einstaklingar er að kaupa minna og eyða minni pening í stórfyrirtæki sem eru í raun að blekkja okkur neytendurna. Ég fékk þá flugu líka allt í einu í hausinn að mér vantaði nauðsynlega margnota rör og keypti mér þess vegna mörg slík, ég sem hef eiginlega aldrei notað rör yfir höfuð. Ég keypti mér líka dýrum dómi álnestisbox þegar ég átti þegar mörg plastnestisbox heima sem ég get vel notað. Við megum ekki sem neytendur láta blekkjast svona auðveldlega, okkur vantar ekki þessa hluti, sleppum því þá að kaupa þá. Við verðum ekkert umhverfisvænni á að eiga hluti sem eru umhverfisvænir þegar við eigum nú þegar vel nýtanlega hluti. Hættum að vera fórnarlömb grænþvottar og hugsum okkur tvisvar um þegar við kaupum, vantar okkur virkilega allt þetta dót og hvar endar það svo þegar við erum búin að nota það? Höfundur er umhverfisaktívisti.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun