Virkni og valdefling frá vöggu til grafar Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar 13. mars 2019 22:20 Menntun okkar hefst við fæðingu og lýkur ekki fyrr en við ævilok. Margir verða e.t.v. hvumsa þegar þeir verða þess varir að Menntavísindasvið Háskóla Íslands beinir sjónum sínum ekki bara að æskunni og menntun hennar. En starfsemi sviðsins teygir sig til allra aldursskeiða og þann 8. mars var velferð, virkni og lífsgæði eldri borgara í kastljósi á hinum árlega Tómstundadegi Menntavísindasviðs. Hvað er það sem skiptir í raun máli í lífinu, skiptir okkur öll máli? Það er virði manneskjunnar sjálfrar, óháð aldri. Heilsa, lífsgæði og virk þátttaka okkar allra skiptir máli. Tómstundafræðin stendur fyrir heildstæða sýn á menntun og þroskaferil manneskjunnar, og leggur áherslu á virka þátttöku hvers einstaklings. Þessi sýn endurspeglast raunar í öllu námi sem er í boði á Menntavísindasviði. Við bjóðum upp á sveigjanlegt nám, fjölbreyttar námsleiðir, og nám fyrir fólk með þroskahömlun. Algengt er að hingað sæki starfandi fagstéttir í námsleyfum og nemendahópurinn samstendur því af ungum og eldri, fólki að stíga sín fyrstu skref í atvinnulífinu sem og reynsluboltum með áratuga starfsreynslu.Ómetanlegt framlag eldri borgara Það er mikilvægt að trúa ekki í blindni staðalmyndum um ákveðna hópa, eldri borgarar eru ekki einsleitur hópur heldur margbreytilegur, með ólík áhugamál, þarfir og langanir. Við erum öll, hvað sem aldri líður, samverur á þessari jörð, í þessum heimi. Líf okkar er samofið lífi annarra, athafnir okkar hafa áhrif á aðra og við höfum öll ríka þörf fyrir að skipta máli. Rannsóknir okkar fræðafólks á Menntavísindasviði hafa dregið fram hið gríðarmikla framlag sem fólk á þriðja æviskeiðinu leggur til sinna nánustu og samfélagsins í heild. Þau passa börn, skutla í tómstundir, aðstoða við heimalærdóm, hjálpa til við heimilishald, bjóða í mat, veita fjárhagstuðning, tilfinningalegan stuðning, eru til staðar fyrir fjölskyldur sínar, börn, barnabörn og barnabarnabörn. Félagsleg virkni á efri árum skiptir miklu máli og styður við heilbrigði og vellíðan. Félagsmiðstöðvar víða um land bjóða upp á fjölbreytt félagsstarf og tómstundatilboð sem enginn ætti að hika við að nýta sér. Þá er fátt betra en útivist og hreyfing í góðra vina hópi, og það gildir auðvitað um okkur öll óháð aldri. Svo lengi lærir sem lifir. Nýlega kynntist ég félagsskap sem nefnist Háskóli þriðja æviskeiðsins. Það er alþjóðlegt fyrirbæri sem er nú að finna á Íslandi, samtök fólks sem hefur látið af störfum en vill sækja fræðslu, þekkingu og frekari menntun með því að skipuleggja fyrirlestra, fræðslukvöld og aðra viðburði. Heiti félagsins felur ekki í sér að félagsmenn skuli vera með háskólamenntun að baki, allir eru velkomnir sem vilja bæta við sig þekkingu. Fólk á þriðja æviskeiðinu býr yfir dýrmætri innsýn og reynslu sem er samfélaginu ómetanlegt.Blómi vorsins eða fölvaskrúði haustsins Það er umhugsunarvert hve oft hinu svokallaða þriðja æviskeiði er stillt upp sem andstæðu fyrsta æviskeiðsins, æskunnar, eins og ekki sé um eina samofna þroskabraut að ræða. Sigurður Nordal lýsir þessu vel í einum fyrirlestri sínum: „Æskan og fjölbreytni hennar er svo dásamleg, að það er von til að menn séu tregir að sleppa henni. En einmitt vegna þess að þeir dýrka æskuna of mikið, halda í hana dauðahaldi, leggja þeir minni rækt en skyldi við að skipta lífinu eðlilega milli þroskaskeiðanna, og læra að eldast. Því það er líka list, og mikil list. Ég þarf aldrei meira en að heyra menn tala um bernsku sína, skólaár sín, stúdentsár, sem besta part ævinnar til þess að vita, að líf þeirra hefur farið í handaskolum. Og þá vil ég heldur hlusta á Rabbi Ben Esra hjá Browning, þó að hann kunni að taka nokkuð djúpt í árinni, þegar hann segir: Grow old along with me, the best is yet to be: The last of life, for which the first was made … Hver aldur ætti auðvitað að eiga sér sín gæði, sem erfitt væri að bera saman og meta, eins og erfitt er að segja, hvort maður kýs fremur blóma vorsins eða ávöxtu og fölvaskrúða haustsins.“ Mikilvægt er að leggja góðan grunn að þriðja æviskeiðinu með því að leggja rækt við líf sitt utan vinnustaðar, eiga sér áhugamál og tómstundir. Ömmur og afar, og aðrir eldri borgarar, eru allskonar og gera margt. Þau eru oft upptekið fólk, þau ferðast um heiminn, skrifa bækur, spila golf, hitta vinina, fara í sund, búa til listaverk, eru uppí sumarbústað, sækja ráðstefnur. Það er ástæða til að hlakka til að verða eldri borgari.Höfundur er forseti menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Sjá meira
Menntun okkar hefst við fæðingu og lýkur ekki fyrr en við ævilok. Margir verða e.t.v. hvumsa þegar þeir verða þess varir að Menntavísindasvið Háskóla Íslands beinir sjónum sínum ekki bara að æskunni og menntun hennar. En starfsemi sviðsins teygir sig til allra aldursskeiða og þann 8. mars var velferð, virkni og lífsgæði eldri borgara í kastljósi á hinum árlega Tómstundadegi Menntavísindasviðs. Hvað er það sem skiptir í raun máli í lífinu, skiptir okkur öll máli? Það er virði manneskjunnar sjálfrar, óháð aldri. Heilsa, lífsgæði og virk þátttaka okkar allra skiptir máli. Tómstundafræðin stendur fyrir heildstæða sýn á menntun og þroskaferil manneskjunnar, og leggur áherslu á virka þátttöku hvers einstaklings. Þessi sýn endurspeglast raunar í öllu námi sem er í boði á Menntavísindasviði. Við bjóðum upp á sveigjanlegt nám, fjölbreyttar námsleiðir, og nám fyrir fólk með þroskahömlun. Algengt er að hingað sæki starfandi fagstéttir í námsleyfum og nemendahópurinn samstendur því af ungum og eldri, fólki að stíga sín fyrstu skref í atvinnulífinu sem og reynsluboltum með áratuga starfsreynslu.Ómetanlegt framlag eldri borgara Það er mikilvægt að trúa ekki í blindni staðalmyndum um ákveðna hópa, eldri borgarar eru ekki einsleitur hópur heldur margbreytilegur, með ólík áhugamál, þarfir og langanir. Við erum öll, hvað sem aldri líður, samverur á þessari jörð, í þessum heimi. Líf okkar er samofið lífi annarra, athafnir okkar hafa áhrif á aðra og við höfum öll ríka þörf fyrir að skipta máli. Rannsóknir okkar fræðafólks á Menntavísindasviði hafa dregið fram hið gríðarmikla framlag sem fólk á þriðja æviskeiðinu leggur til sinna nánustu og samfélagsins í heild. Þau passa börn, skutla í tómstundir, aðstoða við heimalærdóm, hjálpa til við heimilishald, bjóða í mat, veita fjárhagstuðning, tilfinningalegan stuðning, eru til staðar fyrir fjölskyldur sínar, börn, barnabörn og barnabarnabörn. Félagsleg virkni á efri árum skiptir miklu máli og styður við heilbrigði og vellíðan. Félagsmiðstöðvar víða um land bjóða upp á fjölbreytt félagsstarf og tómstundatilboð sem enginn ætti að hika við að nýta sér. Þá er fátt betra en útivist og hreyfing í góðra vina hópi, og það gildir auðvitað um okkur öll óháð aldri. Svo lengi lærir sem lifir. Nýlega kynntist ég félagsskap sem nefnist Háskóli þriðja æviskeiðsins. Það er alþjóðlegt fyrirbæri sem er nú að finna á Íslandi, samtök fólks sem hefur látið af störfum en vill sækja fræðslu, þekkingu og frekari menntun með því að skipuleggja fyrirlestra, fræðslukvöld og aðra viðburði. Heiti félagsins felur ekki í sér að félagsmenn skuli vera með háskólamenntun að baki, allir eru velkomnir sem vilja bæta við sig þekkingu. Fólk á þriðja æviskeiðinu býr yfir dýrmætri innsýn og reynslu sem er samfélaginu ómetanlegt.Blómi vorsins eða fölvaskrúði haustsins Það er umhugsunarvert hve oft hinu svokallaða þriðja æviskeiði er stillt upp sem andstæðu fyrsta æviskeiðsins, æskunnar, eins og ekki sé um eina samofna þroskabraut að ræða. Sigurður Nordal lýsir þessu vel í einum fyrirlestri sínum: „Æskan og fjölbreytni hennar er svo dásamleg, að það er von til að menn séu tregir að sleppa henni. En einmitt vegna þess að þeir dýrka æskuna of mikið, halda í hana dauðahaldi, leggja þeir minni rækt en skyldi við að skipta lífinu eðlilega milli þroskaskeiðanna, og læra að eldast. Því það er líka list, og mikil list. Ég þarf aldrei meira en að heyra menn tala um bernsku sína, skólaár sín, stúdentsár, sem besta part ævinnar til þess að vita, að líf þeirra hefur farið í handaskolum. Og þá vil ég heldur hlusta á Rabbi Ben Esra hjá Browning, þó að hann kunni að taka nokkuð djúpt í árinni, þegar hann segir: Grow old along with me, the best is yet to be: The last of life, for which the first was made … Hver aldur ætti auðvitað að eiga sér sín gæði, sem erfitt væri að bera saman og meta, eins og erfitt er að segja, hvort maður kýs fremur blóma vorsins eða ávöxtu og fölvaskrúða haustsins.“ Mikilvægt er að leggja góðan grunn að þriðja æviskeiðinu með því að leggja rækt við líf sitt utan vinnustaðar, eiga sér áhugamál og tómstundir. Ömmur og afar, og aðrir eldri borgarar, eru allskonar og gera margt. Þau eru oft upptekið fólk, þau ferðast um heiminn, skrifa bækur, spila golf, hitta vinina, fara í sund, búa til listaverk, eru uppí sumarbústað, sækja ráðstefnur. Það er ástæða til að hlakka til að verða eldri borgari.Höfundur er forseti menntavísindasviðs Háskóla Íslands.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun