Allt í messi Guðmundur Steingrímsson skrifar 10. september 2018 06:00 Ein athyglisverðasta fréttin sem ég las í liðinni viku var um tiltekna erfiðleika sem hafa komið upp við þróun sjálfkeyrandi bifreiða. Erfiðleikarnir felast í stuttu máli í því að sjálfkeyrandi bílar keyra of vel. Þeir fylgja öllum umferðarreglum og taka þær mjög bókstaflega. Þeir eru til fullkominnar fyrirmyndar. Mannlegir ökumenn eru hins vegar yfirleitt ekki að öllu leyti til fyrirmyndar, vægast sagt. Þeir leita leiða til að skjóta sér milli bíla, jafnvel þar sem það telst glapræði. Þeir skjóta sér yfir á umferðarljósum rétt eftir að það er komið rautt. Og svo framvegis. Mannskepnan er alltaf að redda sér, sveigja og beygja reglurnar. Ökumenn gera almennt ráð fyrir að hinir ökumennirnir séu eins og þeir hvað þetta varðar. Þannig verður til í umferðinni ákveðið mannlegt, kaótískt flæði, sem sjálfkeyrandi bílar skilja ekki. Niðurstaðan er sú að sjálfkeyrandi bílar eru farnir að valda árekstrum. Mannlegir ökumenn keyra aftan á þá. Löghlýðni tölvunnar og fullkomleiki er óeðlilegur og veldur fáti. Við þróun gervigreindar almennt skilst mér – eftir upplýsandi spjall við gervigreindarfræðing á göngum Háskólans í Reykjavík einu sinni – að einn meginerfiðleikinn sé einmitt þessi: Hvernig á að búa til tölvu sem er í rugli? Til þess að vera mannleg þarf tölva að geta brotið reglur, geta gert heimskulega hluti í stundarbrjálæði, geta sagt eitthvað án þess að meina það. Geta misskilið og misheppnast. Hún þarf að geta sett sama flugfélagið á hausinn á u.þ.b. 10 ára fresti. Geta tapað 6-0 fyrir Sviss. Síðast þegar ég vissi reyndist þetta verkefni verulegum erfiðleikum bundið. Hvernig býr maður til mannlegan ófullkomleika? Spegillinn á mannkynið Kannski finnst lausn á því einhvern daginn. Mér er í raun nokk sama um það. Það sem er athyglisvert við þessi vísindi er spegillinn sem í þeim felst, á mannkynið. Vísindin draga þarna fram úr óvæntri átt órækan vitnisburð um það sem margan hefur grunað, að stór hluti þess að lifa gæfuríku lífi sem manneskja hlýtur að felast í því að kunna að höndla ákveðið magn af vitleysisgangi og lifa með honum. Stór hluti af því að vera manneskja er að vera vitleysingur. Manneskjur eru breyskar. Þær gera hluti sem þær vilja ekkert endilega gera, í raun og veru. Þær ígrunda ekki allt sem þær segja og gera. Manneskjur kynna sér ekki mál. Þær misskilja endalaust. Ég held að verulega stór hluti mannlegra samskipta snúist um misskilning. Annar skilur orð öðruvísi en hinn. Risastór deilumál geta jafnvel verið þessu marki brennd. Í heimi hins mannlega er í raun allt meira og minna í messi. Oft er spurt: Mun mannkynið læra af mistökum? Verður mannkynið skynsamara eftir því sem sögunni vindur fram? Þegar maður nálgast svona spurningar eins og tölva er svarið auðvitað já. Hið rökrétta er að maður læri af mistökum. Að maður endurtaki ekki mistök. Hvers vegna ætti maður að endurtaka eitthvað sem var rangt og vitlaust? Maður lærir. Auðvitað verður maður gáfaðri. Ef maður nálgast þessar spurningar eins og manneskja er svarið hins vegar öllu óljósara. Tja, það er ekki gott að segja. Kannski. Líklega ekki. Kraftarnir að verki Ég er enginn svartsýnismaður. Ég tel heiminn að mjög mörgu leyti, og á veigamikinn hátt, vera betri en áður. Margt hefur þróast á góðan veg. Hins vegar er ekki hægt að horfa fram hjá því að veröldin í dag siglir hraðbyri inn í alls konar endurtekningar á hinum fjölbreytilegasta vitleysisgangi. Þjóðernispopúlistar eru að sölsa undir sig völd í Evrópu. Það er góð hugmynd, út frá sögunni, eða hittó. Jafnframt gefur að líta í samtíma okkar stórbrotin dæmi um jafnvel alveg nýja tegund af bjánaskap sem hefur þegar farið yfir öll mörk. Seint eða aldrei verður hægt að þróa gervigreind sem endurspeglar hegðun og gáfnafar Donalds Trump. Ef hann mætti ráða væri hann líklega farinn í stríð við Kanada. Það þarf ekki að spá lengi í veröldina til að fá það sterklega á tilfinninguna að þrátt fyrir allar framfarir, lærdóma sögunnar, uppgötvanir vísindanna, verður mannkynið alltaf fyrst og fremst þetta: Mannlegt. Ekki tölva. Kexruglað jafnvel. Ekki þarf maður að líta lengi í eigin barm til að upplifa sterkt hina sífelldu viðureign skynseminnar og heimskunnar í sálarlífinu. Svona er að vera til. En hvað er þá til ráða? Jú, maður getur vonað að þrátt fyrir allt séu aðrir kraftar vitleysunni sterkari. Eins og nafnlausi skrifarinn í New York Times orðaði það um ástandið í Hvíta húsinu: Við erum nokkur hér, fullorðið fólk, sem erum að vinna í að bjarga þessu. Með öðrum orðum: Þetta reddast. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Steingrímsson Skoðun Mest lesið Ég vil óumdeildan forseta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Orkan hjá Höllu Hrund Sara Oskarsson Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir Skoðun Hver á að vera minn forseti? Auður Aþena Einarsdóttir Skoðun Þjóðhöfðinginn Katrín Sigríður Gísladóttir Skoðun Mér finnst á mig hlustað Tinna Martinsdóttir Skoðun Brjótum heimsblað! Hallgrímur Helgason Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir Skoðun Skoðun Skoðun Halla Hrund fyrir framtíðina Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir skrifar Skoðun Ferðamálastefna til framtíðar Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir öryggi okkar allra Ragnheiður Hergeirsdóttir skrifar Skoðun Fótbolti og forseti Tómas Ingi Tómasson skrifar Skoðun Taktík. - Fyrir fegurðina og lýðræðið Gunnlaugur Ólafsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir öryggi okkar allra Ragnheiður Hergeirsdóttir skrifar Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosning, auðlindir í þágu almennings Gunnar Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir lætur verkin tala Sigurborg Arnarsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosningar: Menningarlegt forræði fjórða valdsins Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hver á að vera minn forseti? Auður Aþena Einarsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar Skoðun Vélakaup valdaelítunnar skal að vettugi hafa Ívar Hauksson skrifar Skoðun Báðar eru þær góður kostur, Katrín og Halla Hrund. Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Orkan hjá Höllu Hrund Sara Oskarsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir unga fólkið Brynja Kristín Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Mér finnst á mig hlustað Tinna Martinsdóttir skrifar Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þjóðhöfðinginn Katrín Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Ég vil óumdeildan forseta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Jón Þór Stefánsson skrifar Skoðun Kvenskörung á Bessastaði Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Traustir skulu hornsteinar Jakob Bragi Hannesson skrifar Skoðun Ég treysti Katrínu Guðný Hildur Magnúsdóttir skrifar Skoðun ALDIN kallar eftir loftslagsaðgerðum Árni Bragason,Halldór Reynisson,Heiðrun Guðmundsdóttir,Dagný Halldórsdóttir,Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Gallar frambjóðandans - hjálparhönd til óákveðinna Gunnar Helgason skrifar Sjá meira
Ein athyglisverðasta fréttin sem ég las í liðinni viku var um tiltekna erfiðleika sem hafa komið upp við þróun sjálfkeyrandi bifreiða. Erfiðleikarnir felast í stuttu máli í því að sjálfkeyrandi bílar keyra of vel. Þeir fylgja öllum umferðarreglum og taka þær mjög bókstaflega. Þeir eru til fullkominnar fyrirmyndar. Mannlegir ökumenn eru hins vegar yfirleitt ekki að öllu leyti til fyrirmyndar, vægast sagt. Þeir leita leiða til að skjóta sér milli bíla, jafnvel þar sem það telst glapræði. Þeir skjóta sér yfir á umferðarljósum rétt eftir að það er komið rautt. Og svo framvegis. Mannskepnan er alltaf að redda sér, sveigja og beygja reglurnar. Ökumenn gera almennt ráð fyrir að hinir ökumennirnir séu eins og þeir hvað þetta varðar. Þannig verður til í umferðinni ákveðið mannlegt, kaótískt flæði, sem sjálfkeyrandi bílar skilja ekki. Niðurstaðan er sú að sjálfkeyrandi bílar eru farnir að valda árekstrum. Mannlegir ökumenn keyra aftan á þá. Löghlýðni tölvunnar og fullkomleiki er óeðlilegur og veldur fáti. Við þróun gervigreindar almennt skilst mér – eftir upplýsandi spjall við gervigreindarfræðing á göngum Háskólans í Reykjavík einu sinni – að einn meginerfiðleikinn sé einmitt þessi: Hvernig á að búa til tölvu sem er í rugli? Til þess að vera mannleg þarf tölva að geta brotið reglur, geta gert heimskulega hluti í stundarbrjálæði, geta sagt eitthvað án þess að meina það. Geta misskilið og misheppnast. Hún þarf að geta sett sama flugfélagið á hausinn á u.þ.b. 10 ára fresti. Geta tapað 6-0 fyrir Sviss. Síðast þegar ég vissi reyndist þetta verkefni verulegum erfiðleikum bundið. Hvernig býr maður til mannlegan ófullkomleika? Spegillinn á mannkynið Kannski finnst lausn á því einhvern daginn. Mér er í raun nokk sama um það. Það sem er athyglisvert við þessi vísindi er spegillinn sem í þeim felst, á mannkynið. Vísindin draga þarna fram úr óvæntri átt órækan vitnisburð um það sem margan hefur grunað, að stór hluti þess að lifa gæfuríku lífi sem manneskja hlýtur að felast í því að kunna að höndla ákveðið magn af vitleysisgangi og lifa með honum. Stór hluti af því að vera manneskja er að vera vitleysingur. Manneskjur eru breyskar. Þær gera hluti sem þær vilja ekkert endilega gera, í raun og veru. Þær ígrunda ekki allt sem þær segja og gera. Manneskjur kynna sér ekki mál. Þær misskilja endalaust. Ég held að verulega stór hluti mannlegra samskipta snúist um misskilning. Annar skilur orð öðruvísi en hinn. Risastór deilumál geta jafnvel verið þessu marki brennd. Í heimi hins mannlega er í raun allt meira og minna í messi. Oft er spurt: Mun mannkynið læra af mistökum? Verður mannkynið skynsamara eftir því sem sögunni vindur fram? Þegar maður nálgast svona spurningar eins og tölva er svarið auðvitað já. Hið rökrétta er að maður læri af mistökum. Að maður endurtaki ekki mistök. Hvers vegna ætti maður að endurtaka eitthvað sem var rangt og vitlaust? Maður lærir. Auðvitað verður maður gáfaðri. Ef maður nálgast þessar spurningar eins og manneskja er svarið hins vegar öllu óljósara. Tja, það er ekki gott að segja. Kannski. Líklega ekki. Kraftarnir að verki Ég er enginn svartsýnismaður. Ég tel heiminn að mjög mörgu leyti, og á veigamikinn hátt, vera betri en áður. Margt hefur þróast á góðan veg. Hins vegar er ekki hægt að horfa fram hjá því að veröldin í dag siglir hraðbyri inn í alls konar endurtekningar á hinum fjölbreytilegasta vitleysisgangi. Þjóðernispopúlistar eru að sölsa undir sig völd í Evrópu. Það er góð hugmynd, út frá sögunni, eða hittó. Jafnframt gefur að líta í samtíma okkar stórbrotin dæmi um jafnvel alveg nýja tegund af bjánaskap sem hefur þegar farið yfir öll mörk. Seint eða aldrei verður hægt að þróa gervigreind sem endurspeglar hegðun og gáfnafar Donalds Trump. Ef hann mætti ráða væri hann líklega farinn í stríð við Kanada. Það þarf ekki að spá lengi í veröldina til að fá það sterklega á tilfinninguna að þrátt fyrir allar framfarir, lærdóma sögunnar, uppgötvanir vísindanna, verður mannkynið alltaf fyrst og fremst þetta: Mannlegt. Ekki tölva. Kexruglað jafnvel. Ekki þarf maður að líta lengi í eigin barm til að upplifa sterkt hina sífelldu viðureign skynseminnar og heimskunnar í sálarlífinu. Svona er að vera til. En hvað er þá til ráða? Jú, maður getur vonað að þrátt fyrir allt séu aðrir kraftar vitleysunni sterkari. Eins og nafnlausi skrifarinn í New York Times orðaði það um ástandið í Hvíta húsinu: Við erum nokkur hér, fullorðið fólk, sem erum að vinna í að bjarga þessu. Með öðrum orðum: Þetta reddast.
Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir Skoðun
Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar
Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar
Skoðun ALDIN kallar eftir loftslagsaðgerðum Árni Bragason,Halldór Reynisson,Heiðrun Guðmundsdóttir,Dagný Halldórsdóttir,Tryggvi Felixson skrifar
Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir Skoðun