Systkin þurfa að endurgreiða Tryggingastofnun ríkisins (TR) ofgreiddan örorkulífeyri föður síns heitins. Systkinin eru tekjulitlir námsmenn og töldu að fella ætti kröfuna niður vegna sérstakra aðstæðna. TR og úrskurðarnefnd velferðarmála (ÚRV) féllust ekki á þau rök.

Faðir systkinanna fékk örorkulífeyri greiddan frá 1. júlí 2015 og þar til hann lést árið 2016. Í tekjuáætlun var gerð grein fyrir tekjum vegna atvinnuleysisbóta en ekki var gerð grein fyrir greiðslum úr lífeyrissjóði og séreignarsparnaði. Fékk hann því ofgreiddar bætur sem því nam. TR lýsti þeirri kröfu í dánarbú mannsins.

Skipti á dánarbúinu standa yfir. Í ljós hafi komið að búið var skuldugt og í því var meðal annars að finna yfirdráttarskuld, skuld vegna VISA-korts og skuld við ríkisskattstjóra.

Systkinin eru bæði í námi í háskóla. Annað þeirra vinnur lítið samhliða námi en hitt reiðir sig alfarið á framfærslulán frá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Vísuðu þau til ákvæðis í reglugerð um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags þar sem segir að heimilt sé að falla frá endurkröfu ofgreiddra bóta „ef alveg sérstakar aðstæður eru fyrir hendi“.

Í kæru systkinanna til ÚRV segir að það að missa föður sinn skyndilega hafi reynst þeim erfið þraut sem meðal annars hafi seinkað þeim í námi. Ekki hafi bætt úr skák að faðir þeirra hafi skilið eftir sig skuldir. Útlit sé fyrir að þau þurfi að taka bankalán til að greiða skattskuld hans og það sé aðeins lítill hluti þess sem greiða þurfi.

Í greinargerð TR segir að þar sem skiptum sé ekki lokið beri dánarbúið ábyrgð á skuldinni. Ljúki skiptunum með einkaskiptum muni þau bera ábyrgð á skuldinni. Ljúki skiptunum með því að búið sé lýst eignalaust beri systkinin ekki ábyrgð á þeim.

Þar segir enn fremur að stofnunin hafi metið fjárhagsstöðu búsins og erfingja þess í kjölfar kröfu þess efnis. Það var niðurstaða TR að eignir þess væru umfram skuldir. Þá væru erfingjarnir tveir um greiðslu skuldar föður síns og hefðu ekki sýnt fram á nein vanskil. Því væri ekki ástæða til að taka kröfu þeirra til greina.

ÚRV taldi að föður þeirra hefði mátt vera ljóst að tekjur úr lífeyrissjóði og séreignarsparnaði ættu að hafa áhrif á bætur hans. Þá taldi nefndin að þrátt fyrir að systkinin hefðu litlar tekjur þá væru eignir þeirra umfram skuldir. Nefndin féllst á rök TR og hafnaði kröfum systkinanna.

„Eins og staðan er í dag þá skerða allar skattskyldar tekjur örorkulífeyri. Í mínum huga þá finnst mér þetta afskaplega óréttlátt,“ segir Þuríður Harpa Sigurðardóttir, formaður Öryrkjabandalags Íslands.

„Mörgum finnst þetta nánast eignaupptaka. Við vinnum ævina alla og borgum í lífeyrissjóð og síðan hirðir ríkið það allt til baka. Við búum hreinlega við ömurlegt kerfi,“ segir Þuríður.