Nokkrar hugleiðingar listamannalaunþega Greta Salóme skrifar 12. janúar 2017 16:00 Það er þessi árstími aftur. Listamannalaunin eru tilkynnt sem og viðtakendur þeirra og umræðan fer í gang á mismálefnalegum nótum rétt eins og árið á undan. Ég er ein þeirra sem fékk úthlutað í ár og er það í fyrsta skipti sem ég fæ listamannalaun. Ég er fyrst og fremst þakklát fyrir að lifa í landi þar sem hlúð er að listum og menningu en ekki síður þakklát fyrir að vera treyst fyrir styrk sem þessum. Ég tek því ekki sem sjálfsögðum hlut og hyggst nýta þennan tíma til hins ýtrasta. Mig langaði að því tilefni að fá að viðra í nokkrum orðum mína sýn á úthlutun listamannalauna til mótvægis við háværar raddir öndverðra sjónarmiða. Ég get fyllilega skilið að fyrir þeim sem ekki þekkja starfsumhverfi listamanna og hafa ekki kynnt sér þau lög og reglur sem gilda um listamannalaun, geti þessar úthhutanir virðst virst lottóvinningur þeirra sem ekki nenna að vinna. Röksemdafærsla þeirra er yfirleitt á þá leið að ef fólk nær ekki að lifa af list sinni eigi það einfaldlega að finna sér eitthvað annað að gera og ,,hætta að sóa skattfé almennings.“ Setningin: ,,getur þetta fólk ekki unnið almennilega vinnu?” er einnig orðin klassísk. Hjá einhverjum virðist því miður sá misskilningu enn vera til staðar að þegar listamenn séu sokknir á botn volæðis og eymdar sæki þeir um listamannalaun fyrir það eitt að kalla sig listamenn. Þannig geti það haldið áfram að drekka latte-ið sitt, sofa til hádegis og njóta þess að vera á ríkisstyrk án nokkurar eftirfylgni eða kröfu um afköst. Þetta er auðvitað alrangt. Ég hóf mitt tónlistarnám 4 ára gömul og lauk mínu sérnámi 22 árum seinna með mastersgráðu eftir nám hérlendis og erlendis. Frá því að ég var 4 ára hefur nánast hver einasta stund snúist um tónlist og fórnirnar verið margar. Sömu sögu má segja um fjölmarga aðila sem eru á lista þeirra sem fá úthlutað listamannalaunum nú. Árið 2016 var skemmtilegt ár og 2017 er uppbókað fram á haust. Nú um jólin eyddi ég hvorki aðfangadegi, jóladegi né gamlársdegi með fjölskyldunni minni. Ekki frekar en jól síðustu ára. Hvers vegna? Jú vegna þess að ég var að vinna. Ég hef verið svo lánsöm að hafa lifað á listinni minni frá því að ég var unglingur og það sem meira er, ég hef virkilega gaman af vinnunni minni. Ég eiginlega elska hana. Vinnudagarnir spanna oft miklu meira en það sem eðlilegt telst og ég þekki varla frídaga. Sem tónlistarkona og hljóðfæraleikari þá þarf ég einnig að sjá til þess að ég sé í nægilega góðu spilaformi til að takast á við öll þessi verkefni þannig að í þau örfáu skipti sem koma rólegri dagar þá þarf ég að æfa mig og undirbúa þannig næsta verkefni á eftir. Með öðrum orðum þá stimpla ég mig aldrei út úr vinnunni. Sem verktaki þarf ég einnig að sjá um öll mín fjármál, réttindi, skil o.fl. sjálf. Þessi upptalning er ekki til að státa sig af því að hafa nóg að gera eða til að kalla á samúð vegna skorts á frídögum heldur einungis til að hrekja þau rök að listamannalaunþegar nenni ekki að vinna og sæki þess vegna um mánaðarlega ölmusu frá ríkinu. Þá vaknar sennilega spurningin: „Ef það er svona mikið að gera hjá þér, af hverju þarftu þá listamannalaun?“ Listamannalaunin eru fjárfesting ríkisins í einstaklings- eða hópframtaki listamanna sem hafa sýnt fram á getu til að skapa og framkvæma. Það virðist vera algengur misskilningur að umsóknum sé þannig háttað að þú kynnir þig með nafni, vonar að fólk þekki nafnið þitt og krossar svo putta fram í janúar þegar ölmusunni er úthlutað. Þegar þú svo hlýtur vinninginn þá taka við mánuðir af afslöppun þar sem þú bíður eftir að andinn komi yfir þig og vonar að eitthvað sæmilega viturlegt eða rétt nægilega sannfærandi komi nú út úr þessu fríi. Því fer fjærri. Umsóknir eru þannig að þú sækir um með fyrirfram ákveðin verkefni í huga. Þú þarft að skila nákvæmri skýrslu um hvað felst í verkefnunum, hverjir koma að þeim sem og nákvæmum tímaramma. Þetta er því í raun fjárfesting ríkisins í nýsköpun og frumkvöðlastarfi lista og menningar. Með öðrum orðum er þetta einfaldlega verktakavinna sem listamenn sækja um. Í lögum um listamannalaun segir að komi í ljós að listamaður sinni ekki því verkefni sem lá til grundvallar úthlutunar megi fella niður starfslaunin eða krefja viðkomandi um endurgreiðslu. Í lok tímabils skal einnig skilað skýrslu þar sem framvindu og framkvæmd verkefna skal lýst í smáatriðum. Listamaður má svo ekki sinna öðrum verkefnum eða starfi á starfslaunatíma sem teljist meira en þriðjungur úr stöðugildi. Sumir af tekjuhæstu listamönnum landsins (samkvæmt tekjublaði Frjálsrar verslunar) fá úthlutað listamannalaunum og kemur oft upp sú gagnrýni að þeir hafi ekkert við þessi laun að gera. Það vantar þó inn í þá röksemdafærslu að launin snúast meira um skuldbindinguna og viðurkenninguna á virði verkefnisins en fjárupphæðina sjálfa þar sem þetta er í einhverjum tilfellum jafnvel tekjutap. Listamannalaunin eru því í raun samningur og fjárfesting ríkis í fyrirfram ákveðnum verkefnum listamanna þar sem báðir aðilar skuldbinda sig til að framkvæma þau. Listamaðurinn uppfyllir skilyrði samningsins í formi vinnuskyldu og ríkið í formi fjárframlags. Þetta er því í rauninni að miklu leiti nýsköpunarsjóður sem fjárfestir í hugmyndum og einstaklingum sem geta skapað verðmæti hvort sem það eru jákvæð samfélagsleg áhrif eða fjármunir. Listir eru orðin ein stærsta útflutningsvara Íslands og skapa miklar gjaldeyristekjur fyrir utan að auðga samfélagið allt. Í listum þarf að skapa áður en er framkvæmt og oft strandar framkvæmdin á skorti af tíma til að skapa. Ótrúlegt en satt þá er listafólk nefnilega margt hvert harðduglegt vinnandi fólk. Þess fyrir utan veit ég um fáar stéttir sem eru jafnörlátar á tímann sinn þegar kemur að því að vinna frítt fyrir góðan málstað. Ég tek við minni úthlutun með auðmýkt og þakklæti og vona að í lok míns starfstímabils skilji ég eftir mig jákvætt mark á lista-og menningarlíf landsins og hyggst gegna öllum þeim skyldum og uppfylla þau skilyrði sem mér eru sett í þessu verkefni. Ég hlakka mikið til að takast á við þetta en þarf þó að fresta starfstímabilinu um 9 mánuði þar sem það er svo mikið að gera í vinnunni minni fram að því. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Listamannalaun Mest lesið Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Það er þessi árstími aftur. Listamannalaunin eru tilkynnt sem og viðtakendur þeirra og umræðan fer í gang á mismálefnalegum nótum rétt eins og árið á undan. Ég er ein þeirra sem fékk úthlutað í ár og er það í fyrsta skipti sem ég fæ listamannalaun. Ég er fyrst og fremst þakklát fyrir að lifa í landi þar sem hlúð er að listum og menningu en ekki síður þakklát fyrir að vera treyst fyrir styrk sem þessum. Ég tek því ekki sem sjálfsögðum hlut og hyggst nýta þennan tíma til hins ýtrasta. Mig langaði að því tilefni að fá að viðra í nokkrum orðum mína sýn á úthlutun listamannalauna til mótvægis við háværar raddir öndverðra sjónarmiða. Ég get fyllilega skilið að fyrir þeim sem ekki þekkja starfsumhverfi listamanna og hafa ekki kynnt sér þau lög og reglur sem gilda um listamannalaun, geti þessar úthhutanir virðst virst lottóvinningur þeirra sem ekki nenna að vinna. Röksemdafærsla þeirra er yfirleitt á þá leið að ef fólk nær ekki að lifa af list sinni eigi það einfaldlega að finna sér eitthvað annað að gera og ,,hætta að sóa skattfé almennings.“ Setningin: ,,getur þetta fólk ekki unnið almennilega vinnu?” er einnig orðin klassísk. Hjá einhverjum virðist því miður sá misskilningu enn vera til staðar að þegar listamenn séu sokknir á botn volæðis og eymdar sæki þeir um listamannalaun fyrir það eitt að kalla sig listamenn. Þannig geti það haldið áfram að drekka latte-ið sitt, sofa til hádegis og njóta þess að vera á ríkisstyrk án nokkurar eftirfylgni eða kröfu um afköst. Þetta er auðvitað alrangt. Ég hóf mitt tónlistarnám 4 ára gömul og lauk mínu sérnámi 22 árum seinna með mastersgráðu eftir nám hérlendis og erlendis. Frá því að ég var 4 ára hefur nánast hver einasta stund snúist um tónlist og fórnirnar verið margar. Sömu sögu má segja um fjölmarga aðila sem eru á lista þeirra sem fá úthlutað listamannalaunum nú. Árið 2016 var skemmtilegt ár og 2017 er uppbókað fram á haust. Nú um jólin eyddi ég hvorki aðfangadegi, jóladegi né gamlársdegi með fjölskyldunni minni. Ekki frekar en jól síðustu ára. Hvers vegna? Jú vegna þess að ég var að vinna. Ég hef verið svo lánsöm að hafa lifað á listinni minni frá því að ég var unglingur og það sem meira er, ég hef virkilega gaman af vinnunni minni. Ég eiginlega elska hana. Vinnudagarnir spanna oft miklu meira en það sem eðlilegt telst og ég þekki varla frídaga. Sem tónlistarkona og hljóðfæraleikari þá þarf ég einnig að sjá til þess að ég sé í nægilega góðu spilaformi til að takast á við öll þessi verkefni þannig að í þau örfáu skipti sem koma rólegri dagar þá þarf ég að æfa mig og undirbúa þannig næsta verkefni á eftir. Með öðrum orðum þá stimpla ég mig aldrei út úr vinnunni. Sem verktaki þarf ég einnig að sjá um öll mín fjármál, réttindi, skil o.fl. sjálf. Þessi upptalning er ekki til að státa sig af því að hafa nóg að gera eða til að kalla á samúð vegna skorts á frídögum heldur einungis til að hrekja þau rök að listamannalaunþegar nenni ekki að vinna og sæki þess vegna um mánaðarlega ölmusu frá ríkinu. Þá vaknar sennilega spurningin: „Ef það er svona mikið að gera hjá þér, af hverju þarftu þá listamannalaun?“ Listamannalaunin eru fjárfesting ríkisins í einstaklings- eða hópframtaki listamanna sem hafa sýnt fram á getu til að skapa og framkvæma. Það virðist vera algengur misskilningur að umsóknum sé þannig háttað að þú kynnir þig með nafni, vonar að fólk þekki nafnið þitt og krossar svo putta fram í janúar þegar ölmusunni er úthlutað. Þegar þú svo hlýtur vinninginn þá taka við mánuðir af afslöppun þar sem þú bíður eftir að andinn komi yfir þig og vonar að eitthvað sæmilega viturlegt eða rétt nægilega sannfærandi komi nú út úr þessu fríi. Því fer fjærri. Umsóknir eru þannig að þú sækir um með fyrirfram ákveðin verkefni í huga. Þú þarft að skila nákvæmri skýrslu um hvað felst í verkefnunum, hverjir koma að þeim sem og nákvæmum tímaramma. Þetta er því í raun fjárfesting ríkisins í nýsköpun og frumkvöðlastarfi lista og menningar. Með öðrum orðum er þetta einfaldlega verktakavinna sem listamenn sækja um. Í lögum um listamannalaun segir að komi í ljós að listamaður sinni ekki því verkefni sem lá til grundvallar úthlutunar megi fella niður starfslaunin eða krefja viðkomandi um endurgreiðslu. Í lok tímabils skal einnig skilað skýrslu þar sem framvindu og framkvæmd verkefna skal lýst í smáatriðum. Listamaður má svo ekki sinna öðrum verkefnum eða starfi á starfslaunatíma sem teljist meira en þriðjungur úr stöðugildi. Sumir af tekjuhæstu listamönnum landsins (samkvæmt tekjublaði Frjálsrar verslunar) fá úthlutað listamannalaunum og kemur oft upp sú gagnrýni að þeir hafi ekkert við þessi laun að gera. Það vantar þó inn í þá röksemdafærslu að launin snúast meira um skuldbindinguna og viðurkenninguna á virði verkefnisins en fjárupphæðina sjálfa þar sem þetta er í einhverjum tilfellum jafnvel tekjutap. Listamannalaunin eru því í raun samningur og fjárfesting ríkis í fyrirfram ákveðnum verkefnum listamanna þar sem báðir aðilar skuldbinda sig til að framkvæma þau. Listamaðurinn uppfyllir skilyrði samningsins í formi vinnuskyldu og ríkið í formi fjárframlags. Þetta er því í rauninni að miklu leiti nýsköpunarsjóður sem fjárfestir í hugmyndum og einstaklingum sem geta skapað verðmæti hvort sem það eru jákvæð samfélagsleg áhrif eða fjármunir. Listir eru orðin ein stærsta útflutningsvara Íslands og skapa miklar gjaldeyristekjur fyrir utan að auðga samfélagið allt. Í listum þarf að skapa áður en er framkvæmt og oft strandar framkvæmdin á skorti af tíma til að skapa. Ótrúlegt en satt þá er listafólk nefnilega margt hvert harðduglegt vinnandi fólk. Þess fyrir utan veit ég um fáar stéttir sem eru jafnörlátar á tímann sinn þegar kemur að því að vinna frítt fyrir góðan málstað. Ég tek við minni úthlutun með auðmýkt og þakklæti og vona að í lok míns starfstímabils skilji ég eftir mig jákvætt mark á lista-og menningarlíf landsins og hyggst gegna öllum þeim skyldum og uppfylla þau skilyrði sem mér eru sett í þessu verkefni. Ég hlakka mikið til að takast á við þetta en þarf þó að fresta starfstímabilinu um 9 mánuði þar sem það er svo mikið að gera í vinnunni minni fram að því.
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun