Hverjir verða Borgunarmenn fyrir bönkum? Árni Páll Árnason skrifar 17. febrúar 2016 07:00 Umræðan um Borgunarhneykslið má ekki staðnæmast við það eitt. Það sem við vitum nú þegar um atburðarásina í málinu dugar til að vekja verulegar efasemdir um vinnubrögð og siðferði í efstu lögum fjármálakerfisins. Það þarf að upplýsa til fulls um allar ákvarðanir í málinu, hvernig verðmat fór fram og hvernig stjórnendur Landsbankans tóku ákvörðunina um þessa sölu, lið fyrir lið. Það vekur nefnilega athygli að stjórnendur Landsbankans hafa fært það fram sem röksemd fyrir því að selja hinum stálheppnu útvöldu kaupendum á vegum stjórnenda Borgunar eignarhlutinn í leyni að stjórnendur Borgunar væru í lykilstöðu til að hafa áhrif á upplýsingar um framtíðarhorfur Borgunar ef aðrir kaupendur myndu sækjast eftir hlutnum. Eitt er nú það að stjórnendur Landsbankans gefi sér að stjórnendur Borgunar muni koma fram með sviksamlegum hætti. Annað er það hvers vegna stjórnendur Landsbankans ákváðu þá að treysta þeim upplýsingum sem þessir sömu stjórnendur veittu Landsbankanum sjálfum um framtíðarhorfur fyrirtækisins. Hvernig í ósköpunum réttlætir þú að trúa manni sem þú býst við að svíki aðra?Gamlar og nýjar hættur En Borgunarmálið varpar líka ljósi á hættur sem eru fram undan í íslensku viðskiptalífi og fjármálalífi. Það er ekkert nýtt að vel tengdir fjárfestar, handvaldir af Sjálfstæðisflokki og Framsóknarflokki, fái tækifæri til að kaupa ríkiseignir eða sölsa undir sig aðstöðu sem ríkið hefur. Efnahagssaga Íslands hefur einkennst af því alla tíð. Það voru vel tengdir einstaklingar sem fengu tækifæri til að fá til sín Marshall-aðstoðina sem Ísland fékk eftir stríð. Það voru vel tengdir einstaklingar sem fengu einkaleyfi til að bjóða í verk fyrir varnarliðið og voru áratugum saman í aðstöðu til að rukka margfaldan raunkostnað fyrir hvert einasta viðvik á Keflavíkurflugvelli. Það voru vel tengdir aðilar sem gátu sölsað undir sig hlutabréf almennings og Vestur-Íslendinga í Eimskipafélaginu og nýtt agnarlítinn eignarhlut til að ná yfirtökum á Eimskipafélaginu. Þá aðstöðu nýttu þeir svo til að sölsa undir sig hvert fyrirtækið á fætur öðru í viðskiptalífinu og byggja viðskiptaveldi sem stóð áratugum saman, án nokkurrar innistæðu. Það voru vel tengdir kaupendur sem fengu að kaupa SR-mjöl í upphafi tíunda áratugarins og gátu svo selt eignir út úr fyrirtækinu og borgað sér kaupverðið á einu ári. Og síðast en ekki síst voru það vel tengdir aðilar sem fengu einir að kaupa bankana við einkavæðinguna 2003. Þá voru allar reglur beygðar og öll viðmið um mat á tilboðum skekkt, til að réttir menn fengju á endanum að kaupa. Þeir keyptu á ágætu verði, en lánuðu hverjir öðrum fyrir kaupverðinu. Þeir keyptu banka til að geta nýtt þá til að skammta sér auð og aðstöðu þaðan í frá. Þeir höfðu ekkert efni á að kaupa bankana – þeir gerðu það bara og nýttu sér íslenskt fákeppnisumhverfi til að klóra útlagt fé til baka af almenningi og verðmætaskapandi fyrirtækjum.Nýir Borgunarmenn verða fundnir Nú er enn rætt um bankasölu. Í nýlegri skýrslu Bankasýslu ríkisins kemur samt fram að engir Íslendingar hafi ráð á að kaupa banka fyrir eigin rammleik. Þá liggur fyrir að engir útlendingar hafa sýnt áhuga á að kaupa íslenskan banka, þrátt fyrir ítrekaðar sölutilraunir a.m.k. eins slitabús á erlendum vettvangi undanfarin ár. En þótt engir Íslendingar geti keypt einn einasta banka og engir útlendingar vilji kaupa einn einasta banka eru nú allt í einu ÞRÍR bankar til sölu. Hverjir munu kaupa? Svarið liggur í augum uppi. Hættan er sú að einhverjir nýir Borgunarmenn verði fundnir. Þeir verða sannarlega ekki borgunarmenn fyrir banka í hefðbundnum skilningi þess orðs, en þeir verða Borgunarmenn í þeim séríslenska skilningi sem hér hefur verið rakinn. Þeir munu kaupa bankana á háu verði og nýta sér síðan fákeppnisumhverfi hinnar íslensku krónu til að sjúga kaupverðið úr landsmönnum um ókomin ár.Röðum upp á nýtt Mikilvægasta verkefni stjórnmálanna er að stöðva þetta rugl. Það munu núverandi stjórnarflokkar ekki gera. Það þarf að setja landinu efnahagslega stjórnarskrá. Hluti hennar mun þurfa að felast í að laga bankakerfið að þörfum almennings, heimilanna og verðmætaskapandi fyrirtækja. Það þarf að nýta það tækifæri sem nú er að opnast með ráðandi umsvifum ríkisvaldsins á fjármálamarkaði til að brjóta bankana upp og raða bútunum upp á nýtt. Sumir þættir bankarekstrar eiga einfaldlega ekki heima með öðrum í fákeppnisumhverfi. Samhliða þarf að breyta lagaumhverfi fjármálakerfisins og torvelda ofurvald fjármálafyrirtækja yfir fólki. Úrvinnsla skuldamála frá hruni á að verða okkur verðmætur lærdómur. Það þarf að styrkja lagaumhverfi greiðsluaðlögunar, auka áhættu banka af útlánum og torvelda bönkum að ganga að fólki ef greiðslugeta bregst. Þá þarf að tryggja almenningi í landinu arð af ríkiseignum og gefa ófrávíkjanleg fyrirmæli um samkeppni um sölu þeirra. Tækifærið til þessara breytinga er núna. Það verður farið eftir að ríkið selur hluta í bönkunum. Þess vegna þarf að koma í veg fyrir að núverandi stjórnarflokkar selji bankana og gefa nýrri ríkisstjórn færi á raða spilunum upp á nýtt, með hagsmuni almennings að leiðarljósi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Páll Árnason Borgunarmálið Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Umræðan um Borgunarhneykslið má ekki staðnæmast við það eitt. Það sem við vitum nú þegar um atburðarásina í málinu dugar til að vekja verulegar efasemdir um vinnubrögð og siðferði í efstu lögum fjármálakerfisins. Það þarf að upplýsa til fulls um allar ákvarðanir í málinu, hvernig verðmat fór fram og hvernig stjórnendur Landsbankans tóku ákvörðunina um þessa sölu, lið fyrir lið. Það vekur nefnilega athygli að stjórnendur Landsbankans hafa fært það fram sem röksemd fyrir því að selja hinum stálheppnu útvöldu kaupendum á vegum stjórnenda Borgunar eignarhlutinn í leyni að stjórnendur Borgunar væru í lykilstöðu til að hafa áhrif á upplýsingar um framtíðarhorfur Borgunar ef aðrir kaupendur myndu sækjast eftir hlutnum. Eitt er nú það að stjórnendur Landsbankans gefi sér að stjórnendur Borgunar muni koma fram með sviksamlegum hætti. Annað er það hvers vegna stjórnendur Landsbankans ákváðu þá að treysta þeim upplýsingum sem þessir sömu stjórnendur veittu Landsbankanum sjálfum um framtíðarhorfur fyrirtækisins. Hvernig í ósköpunum réttlætir þú að trúa manni sem þú býst við að svíki aðra?Gamlar og nýjar hættur En Borgunarmálið varpar líka ljósi á hættur sem eru fram undan í íslensku viðskiptalífi og fjármálalífi. Það er ekkert nýtt að vel tengdir fjárfestar, handvaldir af Sjálfstæðisflokki og Framsóknarflokki, fái tækifæri til að kaupa ríkiseignir eða sölsa undir sig aðstöðu sem ríkið hefur. Efnahagssaga Íslands hefur einkennst af því alla tíð. Það voru vel tengdir einstaklingar sem fengu tækifæri til að fá til sín Marshall-aðstoðina sem Ísland fékk eftir stríð. Það voru vel tengdir einstaklingar sem fengu einkaleyfi til að bjóða í verk fyrir varnarliðið og voru áratugum saman í aðstöðu til að rukka margfaldan raunkostnað fyrir hvert einasta viðvik á Keflavíkurflugvelli. Það voru vel tengdir aðilar sem gátu sölsað undir sig hlutabréf almennings og Vestur-Íslendinga í Eimskipafélaginu og nýtt agnarlítinn eignarhlut til að ná yfirtökum á Eimskipafélaginu. Þá aðstöðu nýttu þeir svo til að sölsa undir sig hvert fyrirtækið á fætur öðru í viðskiptalífinu og byggja viðskiptaveldi sem stóð áratugum saman, án nokkurrar innistæðu. Það voru vel tengdir kaupendur sem fengu að kaupa SR-mjöl í upphafi tíunda áratugarins og gátu svo selt eignir út úr fyrirtækinu og borgað sér kaupverðið á einu ári. Og síðast en ekki síst voru það vel tengdir aðilar sem fengu einir að kaupa bankana við einkavæðinguna 2003. Þá voru allar reglur beygðar og öll viðmið um mat á tilboðum skekkt, til að réttir menn fengju á endanum að kaupa. Þeir keyptu á ágætu verði, en lánuðu hverjir öðrum fyrir kaupverðinu. Þeir keyptu banka til að geta nýtt þá til að skammta sér auð og aðstöðu þaðan í frá. Þeir höfðu ekkert efni á að kaupa bankana – þeir gerðu það bara og nýttu sér íslenskt fákeppnisumhverfi til að klóra útlagt fé til baka af almenningi og verðmætaskapandi fyrirtækjum.Nýir Borgunarmenn verða fundnir Nú er enn rætt um bankasölu. Í nýlegri skýrslu Bankasýslu ríkisins kemur samt fram að engir Íslendingar hafi ráð á að kaupa banka fyrir eigin rammleik. Þá liggur fyrir að engir útlendingar hafa sýnt áhuga á að kaupa íslenskan banka, þrátt fyrir ítrekaðar sölutilraunir a.m.k. eins slitabús á erlendum vettvangi undanfarin ár. En þótt engir Íslendingar geti keypt einn einasta banka og engir útlendingar vilji kaupa einn einasta banka eru nú allt í einu ÞRÍR bankar til sölu. Hverjir munu kaupa? Svarið liggur í augum uppi. Hættan er sú að einhverjir nýir Borgunarmenn verði fundnir. Þeir verða sannarlega ekki borgunarmenn fyrir banka í hefðbundnum skilningi þess orðs, en þeir verða Borgunarmenn í þeim séríslenska skilningi sem hér hefur verið rakinn. Þeir munu kaupa bankana á háu verði og nýta sér síðan fákeppnisumhverfi hinnar íslensku krónu til að sjúga kaupverðið úr landsmönnum um ókomin ár.Röðum upp á nýtt Mikilvægasta verkefni stjórnmálanna er að stöðva þetta rugl. Það munu núverandi stjórnarflokkar ekki gera. Það þarf að setja landinu efnahagslega stjórnarskrá. Hluti hennar mun þurfa að felast í að laga bankakerfið að þörfum almennings, heimilanna og verðmætaskapandi fyrirtækja. Það þarf að nýta það tækifæri sem nú er að opnast með ráðandi umsvifum ríkisvaldsins á fjármálamarkaði til að brjóta bankana upp og raða bútunum upp á nýtt. Sumir þættir bankarekstrar eiga einfaldlega ekki heima með öðrum í fákeppnisumhverfi. Samhliða þarf að breyta lagaumhverfi fjármálakerfisins og torvelda ofurvald fjármálafyrirtækja yfir fólki. Úrvinnsla skuldamála frá hruni á að verða okkur verðmætur lærdómur. Það þarf að styrkja lagaumhverfi greiðsluaðlögunar, auka áhættu banka af útlánum og torvelda bönkum að ganga að fólki ef greiðslugeta bregst. Þá þarf að tryggja almenningi í landinu arð af ríkiseignum og gefa ófrávíkjanleg fyrirmæli um samkeppni um sölu þeirra. Tækifærið til þessara breytinga er núna. Það verður farið eftir að ríkið selur hluta í bönkunum. Þess vegna þarf að koma í veg fyrir að núverandi stjórnarflokkar selji bankana og gefa nýrri ríkisstjórn færi á raða spilunum upp á nýtt, með hagsmuni almennings að leiðarljósi.
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun