Rétturinn til vanlíðunar Jóhanna Andrésdóttir skrifar 7. október 2016 10:00 Við þekkjum öll fólkið – eða heyrum af því reglulega, að minnsta kosti. Hjónunum sem misstu barnið sitt, konunni sem hefur þurft að búa við ofbeldi í fleiri ár, stráknum með krabbameinið, fólkinu sem þurfti að flýja heimili sín. Og við finnum til samkenndar. Hluti af sálartetrinu í okkur þjáist jafnvel með þeim. Einn daginn finnum við sjálf til vanlíðunar. Og áður en við vitum af, án þess að skilja hvað veldur því, hafa liðið vikur og jafnvel mánuðir, og innra með okkur er enn þessi nagandi vanlíðan. Einhvers konar þjáning, einhver einmanaleiki, eitthvað tóm. En við vorum ekki að missa fjölskyldumeðlim. Við vorum ekki að greinast með banvænan sjúkdóm. Við búum ekki í stríðshrjáðu landi. Hvaða rétt höfum við til þess að líða illa? Við gerum náttúrulega ekkert mál úr þessu. Ekkert rugl. Við snúum okkur bara að einhverju öðru, dreifum huganum. Virðist ganga ágætlega þannig; á meðan það er eitthvað að gerast í kringum okkur. Svo förum við úr jafnvægi þegar Serrano konan setur óvart svartar baunir á burritoinn okkar. Og það fer í taugarnar á okkur hvað það má varla blása á okkur án þess að við verðum pirruð. Hvaða afsökun höfum við til þess að missa áhugann á að umgangast fólk eða hrynja grátandi í eldhúsgólfið af því að við bara getum ekki meir? Mörg okkar munu ekki stoppa fyrr en við hjólum fram af brúninni. Fyrr en kerfið hrynur, fyrr en allt fer í fokk. Sumir átta sig á þróuninni og snúa sjálfir við. Aðrir halda sér á brúninni allan tímann. Flest okkar eru það heppin að, ef við sjálf leyfum, þá eru margir reiðubúnir til þess að hjálpa okkur aftur inn á veginn. Það tekur mislangan tíma, og getur gengið upp og niður, en er þess virði að reyna. Mögulega horfum við til baka og áttum okkur á því að Serrano-jafnvægisleysið var búið að vera í uppsiglingu í svolítinn tíma. Skiljum jafnvel ekki hvað við gátum verið blind á eigin líðan. Við lærum að við höfum öll rétt til vanlíðunar. Og við lærum að við þurfum að viðurkenna það, einkum fyrir okkur sjálfum, þegar okkur líður ekki nógu vel. Við lærum að við getum gert ýmislegt til þess að stuðla að góðri geðheilsu, líkt og við getum gert með líkamlega heilsu, en, líkt og með líkamlegu heilsuna, þá getur geðheilsan okkar þurft að kljást við ýmislegt þrátt fyrir að við lifum heilbrigðu og almennt góðu lífi. Við lærum að það virkar ekki að sparka vanlíðaninni út um gluggann og láta eins og hún hafi ekki bankað upp á. Við lærum að okkur má líða illa, og að okkur má líða vel, og að við megum alveg fá hjálp við að rétta okkur af. Það er eðlilegt að fara allan skalann af tilfinningum, en þegar tilfinning er orðin það viðvarandi að hún er farin að hamla okkur, þá er tími til að bremsa og meta aðstæður, jafnvel spyrja til vegar. Sýnum hvert öðru vægð – en líka okkur sjálfum.Greinin er hluti af greinaskriftaátaki Hugrúnar, nýstofnaðs geðfræðslufélags við Háskóla Íslands, í tilefni Alþjóðlega geðheilbrigðisdagsins 10. október Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Við þekkjum öll fólkið – eða heyrum af því reglulega, að minnsta kosti. Hjónunum sem misstu barnið sitt, konunni sem hefur þurft að búa við ofbeldi í fleiri ár, stráknum með krabbameinið, fólkinu sem þurfti að flýja heimili sín. Og við finnum til samkenndar. Hluti af sálartetrinu í okkur þjáist jafnvel með þeim. Einn daginn finnum við sjálf til vanlíðunar. Og áður en við vitum af, án þess að skilja hvað veldur því, hafa liðið vikur og jafnvel mánuðir, og innra með okkur er enn þessi nagandi vanlíðan. Einhvers konar þjáning, einhver einmanaleiki, eitthvað tóm. En við vorum ekki að missa fjölskyldumeðlim. Við vorum ekki að greinast með banvænan sjúkdóm. Við búum ekki í stríðshrjáðu landi. Hvaða rétt höfum við til þess að líða illa? Við gerum náttúrulega ekkert mál úr þessu. Ekkert rugl. Við snúum okkur bara að einhverju öðru, dreifum huganum. Virðist ganga ágætlega þannig; á meðan það er eitthvað að gerast í kringum okkur. Svo förum við úr jafnvægi þegar Serrano konan setur óvart svartar baunir á burritoinn okkar. Og það fer í taugarnar á okkur hvað það má varla blása á okkur án þess að við verðum pirruð. Hvaða afsökun höfum við til þess að missa áhugann á að umgangast fólk eða hrynja grátandi í eldhúsgólfið af því að við bara getum ekki meir? Mörg okkar munu ekki stoppa fyrr en við hjólum fram af brúninni. Fyrr en kerfið hrynur, fyrr en allt fer í fokk. Sumir átta sig á þróuninni og snúa sjálfir við. Aðrir halda sér á brúninni allan tímann. Flest okkar eru það heppin að, ef við sjálf leyfum, þá eru margir reiðubúnir til þess að hjálpa okkur aftur inn á veginn. Það tekur mislangan tíma, og getur gengið upp og niður, en er þess virði að reyna. Mögulega horfum við til baka og áttum okkur á því að Serrano-jafnvægisleysið var búið að vera í uppsiglingu í svolítinn tíma. Skiljum jafnvel ekki hvað við gátum verið blind á eigin líðan. Við lærum að við höfum öll rétt til vanlíðunar. Og við lærum að við þurfum að viðurkenna það, einkum fyrir okkur sjálfum, þegar okkur líður ekki nógu vel. Við lærum að við getum gert ýmislegt til þess að stuðla að góðri geðheilsu, líkt og við getum gert með líkamlega heilsu, en, líkt og með líkamlegu heilsuna, þá getur geðheilsan okkar þurft að kljást við ýmislegt þrátt fyrir að við lifum heilbrigðu og almennt góðu lífi. Við lærum að það virkar ekki að sparka vanlíðaninni út um gluggann og láta eins og hún hafi ekki bankað upp á. Við lærum að okkur má líða illa, og að okkur má líða vel, og að við megum alveg fá hjálp við að rétta okkur af. Það er eðlilegt að fara allan skalann af tilfinningum, en þegar tilfinning er orðin það viðvarandi að hún er farin að hamla okkur, þá er tími til að bremsa og meta aðstæður, jafnvel spyrja til vegar. Sýnum hvert öðru vægð – en líka okkur sjálfum.Greinin er hluti af greinaskriftaátaki Hugrúnar, nýstofnaðs geðfræðslufélags við Háskóla Íslands, í tilefni Alþjóðlega geðheilbrigðisdagsins 10. október
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun