Að semja við sjálfan sig Þröstur Ólafsson skrifar 30. júní 2016 07:00 Þegar fyrrverandi ríkisstjórn sameinaði öll atvinnuvegaráðuneytin í eitt ráðuneyti, var sú hugsun ráðandi að þannig fengist sterkari og markvissari stjórnsýsla sem fær væri um að takast á við flókin og erfið mál. Íslensk stjórnsýsla er veik og þarf í meiri eða minni mæli að reiða sig á vinnu einkaaðila eða hagsmunaaðila við undirbúning og frágang frumvarpa eða annarra opinberra gjörninga. Í seinna tilviki verður niðurstaðan óhjákvæmilega lituð af stefnu og skoðunum hagsmunaaðilanna, sem hvorki þarf að vera í samræmi við almannahagsmuni, ríkishagsmuni hvað þá góða stjórnsýslu. Ekkert ráðuneyti hefur, í tímans rás, verið stjórnsýslulega veikara en landbúnaðarráðuneytið. Snemma virðist sú ákvörðun hafa verið tekin, að ráðuneytið myndi nýta vinnu frá hagsmunasamtökum bænda , enda voru þau, og eru kannski enn, hálf opinber samtök, í stað þess að byggja upp sterkt ráðuneyti sem gæti sjálft metið verkefni og unnið úr málum á eigin forsendum. Með tímanum hætti almenningur að taka eftir því, að það varð fremur regla en undantekning að Stéttarsamband bænda, síðar Bændasamtök Íslands voru í eins konar fastri en þó endurgjaldslítilli verktöku, þegar ráðuneytið þurfti að semja lagafrumvörp eða drög að reglugerðum, sem snertu verksvið þess. Undir þetta féllu einnig búvörusamningarnir. Eitt atvinnuvegaráðuneyti Með sameiningu allra atvinnuvegaráðuneyta í eitt ráðuneyti var gerð tilraun til að búa til sterkari stjórnsýslueiningu þar sem saman væri komin sú sérþekking og sá mannauður sem gæti staðið í og klárað samninga og unnið frumvörp á eigin forsendum í stað þess að vera upp á vinnuframlag hagsmunaaðila komin. Það kom því frekar á óvart að við myndun núverandi ríkisstjórnar skyldi vera farið í gamla farið og opinber stjórnsýslan þannig veikt. Landbúnaðar- og sjávarútvegsmál voru á ný sett undir sérstakan ráðherra og klofin frá málaflokkum annarra atvinnuvega. Þannig var hægt að viðhalda gömlum vinnubrögðum og leyfa bændum að semja við sjálfa sig, í stað þess að semja við öfluga samninganefnd frá ríkinu, því innan nýs ráðuneytis var engin sjálfstæð samningsgeta til staðar. Bændasamtökin voru því í reynd að semja við sig sjálf og landbúnaðarráðherra kvittaði undir til staðfestingar. Hvað skyldi verða sagt ef fjármálaráðherra gæfi BSRB sjálfdæmi um að semja nýja kjarasamninga til margra ára, en hans hlutverk væri eitt að undirrita gjörninginn? Því miður virðist aðgæsla fjármálaráðherra ekki hafa verið sem skyldi, því samningarnir eru gildir sem slíkir, þótt í þetta skipti fylgi önnur frumvörp, sem hangi á sömu spýtunni. Niðurstaðan í samræmi við vinnubrögðin Niðurstaða samninganna er því í samræmi við vinnubrögðin. Þeir eru gerðir án nokkurrar aðkomu almannavaldsins og hagsmunir almennings þ.e. neytenda fyrir borð bornir. Sterkustu hagsmunaaðilar innan samtaka bænda, stórbændur og afurðastöðvar þeirra hafa fengið að spenna samningana fyrir eigin vagna. Búvörusamningar fjalla núorðið ekki síður um markaðsstöðu og afkomu afurðastöðvanna frekar en afkomu almennra bænda. Í sauðfjárrækt er engin viðmiðun tekin af getu innlends markaðar til að kaupa allt þetta kjöt. Til að réttlæta þessa vitleysu er ausið mörg hundruð milljónum í markaðsátök bæði hér heima og erlendis. Forsvarsmenn bænda fabúlera um að kenna þurfi erlendu ferðafólki að meta íslenskt lambakjöt. Á að setja ferðamenn á námskeið í lambakjötsáti? Barnaskapurinn og bullið er greinilega sífrjó auðlind! Það vottar hvergi fyrir framtíðarhugsun um umhverfisvænan landbúnað, sem starfi með þarfir íslenskra neytenda að leiðarljósi, í sátt við náttúruna og sem jafnframt tryggi bændum góða lífsafkomu. Þá er athygli almennings og smábænda dreift með því að klifa stöðugt á því að búvörusamningar séu jafnframt aðgerð í dreifbýlismálum. Fortíð í stað framtíðar Raunverulegan árangur þessarar áratuga samtvinnunar má glöggt kenna í dreifðustu sveitum landsins. Þær eru að verða að mannlífsöræfum; yfirgefnar, fátækar og niðurníddar. Þar blasir við dapurlegt árangursleysi afturhaldsstefnu sem neitar að horfast í augu við nútímann. Flestar þjóðir Vesturlanda hafa þurft að hrista af sér strúktúrvanda úr fortíð, sem búið hefur lengi um sig og hefur hindrað þjóðir í að nútímavæðast. Landbúnaðurinn á það eftir. Þrátt fyrir – eða kannski vegna – milljarða moksturs úr ríkissjóði til sauðfjárbúskapar mjakast ekkert áfram, framleiðni vinnu og fjármagns nánast engin og afkoman eftir því. Forystufólk bænda virðist ófært um að eygja nokkra hugsun í átt að breytingum eða til nýsköpunar. Það eina sem þeim dettur í hug eru viðbótarpeningar úr ríkissjóði. Þarna koma einnig í ljós annmarkar þess að láta bændaforystuna semja við sjálfa sig. Það er ófrjótt og útilokar sjónarmið að utan. Það er árangursríkasta leiðin til að hjakka áfram í sama farinu. Það er löngu tímabært að slíta naflastrenginn milli samninga við bændur og afurðastöðva, þó þær séu formlega í eigu bænda. Þær verða eins og önnur iðnaðarframleiðsla að starfa innan reglna markaðskerfisins. Þetta var önnur ástæða þess að búa varð til nýtt ráðuneyti svo hægt væri að viðhalda og auka enn sérreglur fyrir úrvinnslu og markaðssetningu landbúnaðarafurða. Hollir eru heimanfengnir búvörusamningar! Tíu ára gildistími tryggir fullkomlega, þann ásetning sem ræður ferð meðal bændasamtakanna. Nú þyrfti að stofna „BúSave“ til að vernda þjóðina gegn yfirgangi samtaka landbúnaðarins, sem þessi tíu ára búvörusamningur vissulega er. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þröstur Ólafsson Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson Skoðun Skoðun Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Sjá meira
Þegar fyrrverandi ríkisstjórn sameinaði öll atvinnuvegaráðuneytin í eitt ráðuneyti, var sú hugsun ráðandi að þannig fengist sterkari og markvissari stjórnsýsla sem fær væri um að takast á við flókin og erfið mál. Íslensk stjórnsýsla er veik og þarf í meiri eða minni mæli að reiða sig á vinnu einkaaðila eða hagsmunaaðila við undirbúning og frágang frumvarpa eða annarra opinberra gjörninga. Í seinna tilviki verður niðurstaðan óhjákvæmilega lituð af stefnu og skoðunum hagsmunaaðilanna, sem hvorki þarf að vera í samræmi við almannahagsmuni, ríkishagsmuni hvað þá góða stjórnsýslu. Ekkert ráðuneyti hefur, í tímans rás, verið stjórnsýslulega veikara en landbúnaðarráðuneytið. Snemma virðist sú ákvörðun hafa verið tekin, að ráðuneytið myndi nýta vinnu frá hagsmunasamtökum bænda , enda voru þau, og eru kannski enn, hálf opinber samtök, í stað þess að byggja upp sterkt ráðuneyti sem gæti sjálft metið verkefni og unnið úr málum á eigin forsendum. Með tímanum hætti almenningur að taka eftir því, að það varð fremur regla en undantekning að Stéttarsamband bænda, síðar Bændasamtök Íslands voru í eins konar fastri en þó endurgjaldslítilli verktöku, þegar ráðuneytið þurfti að semja lagafrumvörp eða drög að reglugerðum, sem snertu verksvið þess. Undir þetta féllu einnig búvörusamningarnir. Eitt atvinnuvegaráðuneyti Með sameiningu allra atvinnuvegaráðuneyta í eitt ráðuneyti var gerð tilraun til að búa til sterkari stjórnsýslueiningu þar sem saman væri komin sú sérþekking og sá mannauður sem gæti staðið í og klárað samninga og unnið frumvörp á eigin forsendum í stað þess að vera upp á vinnuframlag hagsmunaaðila komin. Það kom því frekar á óvart að við myndun núverandi ríkisstjórnar skyldi vera farið í gamla farið og opinber stjórnsýslan þannig veikt. Landbúnaðar- og sjávarútvegsmál voru á ný sett undir sérstakan ráðherra og klofin frá málaflokkum annarra atvinnuvega. Þannig var hægt að viðhalda gömlum vinnubrögðum og leyfa bændum að semja við sjálfa sig, í stað þess að semja við öfluga samninganefnd frá ríkinu, því innan nýs ráðuneytis var engin sjálfstæð samningsgeta til staðar. Bændasamtökin voru því í reynd að semja við sig sjálf og landbúnaðarráðherra kvittaði undir til staðfestingar. Hvað skyldi verða sagt ef fjármálaráðherra gæfi BSRB sjálfdæmi um að semja nýja kjarasamninga til margra ára, en hans hlutverk væri eitt að undirrita gjörninginn? Því miður virðist aðgæsla fjármálaráðherra ekki hafa verið sem skyldi, því samningarnir eru gildir sem slíkir, þótt í þetta skipti fylgi önnur frumvörp, sem hangi á sömu spýtunni. Niðurstaðan í samræmi við vinnubrögðin Niðurstaða samninganna er því í samræmi við vinnubrögðin. Þeir eru gerðir án nokkurrar aðkomu almannavaldsins og hagsmunir almennings þ.e. neytenda fyrir borð bornir. Sterkustu hagsmunaaðilar innan samtaka bænda, stórbændur og afurðastöðvar þeirra hafa fengið að spenna samningana fyrir eigin vagna. Búvörusamningar fjalla núorðið ekki síður um markaðsstöðu og afkomu afurðastöðvanna frekar en afkomu almennra bænda. Í sauðfjárrækt er engin viðmiðun tekin af getu innlends markaðar til að kaupa allt þetta kjöt. Til að réttlæta þessa vitleysu er ausið mörg hundruð milljónum í markaðsátök bæði hér heima og erlendis. Forsvarsmenn bænda fabúlera um að kenna þurfi erlendu ferðafólki að meta íslenskt lambakjöt. Á að setja ferðamenn á námskeið í lambakjötsáti? Barnaskapurinn og bullið er greinilega sífrjó auðlind! Það vottar hvergi fyrir framtíðarhugsun um umhverfisvænan landbúnað, sem starfi með þarfir íslenskra neytenda að leiðarljósi, í sátt við náttúruna og sem jafnframt tryggi bændum góða lífsafkomu. Þá er athygli almennings og smábænda dreift með því að klifa stöðugt á því að búvörusamningar séu jafnframt aðgerð í dreifbýlismálum. Fortíð í stað framtíðar Raunverulegan árangur þessarar áratuga samtvinnunar má glöggt kenna í dreifðustu sveitum landsins. Þær eru að verða að mannlífsöræfum; yfirgefnar, fátækar og niðurníddar. Þar blasir við dapurlegt árangursleysi afturhaldsstefnu sem neitar að horfast í augu við nútímann. Flestar þjóðir Vesturlanda hafa þurft að hrista af sér strúktúrvanda úr fortíð, sem búið hefur lengi um sig og hefur hindrað þjóðir í að nútímavæðast. Landbúnaðurinn á það eftir. Þrátt fyrir – eða kannski vegna – milljarða moksturs úr ríkissjóði til sauðfjárbúskapar mjakast ekkert áfram, framleiðni vinnu og fjármagns nánast engin og afkoman eftir því. Forystufólk bænda virðist ófært um að eygja nokkra hugsun í átt að breytingum eða til nýsköpunar. Það eina sem þeim dettur í hug eru viðbótarpeningar úr ríkissjóði. Þarna koma einnig í ljós annmarkar þess að láta bændaforystuna semja við sjálfa sig. Það er ófrjótt og útilokar sjónarmið að utan. Það er árangursríkasta leiðin til að hjakka áfram í sama farinu. Það er löngu tímabært að slíta naflastrenginn milli samninga við bændur og afurðastöðva, þó þær séu formlega í eigu bænda. Þær verða eins og önnur iðnaðarframleiðsla að starfa innan reglna markaðskerfisins. Þetta var önnur ástæða þess að búa varð til nýtt ráðuneyti svo hægt væri að viðhalda og auka enn sérreglur fyrir úrvinnslu og markaðssetningu landbúnaðarafurða. Hollir eru heimanfengnir búvörusamningar! Tíu ára gildistími tryggir fullkomlega, þann ásetning sem ræður ferð meðal bændasamtakanna. Nú þyrfti að stofna „BúSave“ til að vernda þjóðina gegn yfirgangi samtaka landbúnaðarins, sem þessi tíu ára búvörusamningur vissulega er. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun