Skammdegisþunglyndið hvolfist yfir Jakob Bjarnar skrifar 26. september 2016 09:55 Valgerður Margrét og Anna Kristín. Í stefnir að þunglyndi almennt sé og verði eitt þyngsta og dýrasta vandamálið á heimsvísu. visir/gva/getty Nú þegar daginn styttir hvolfist skammdegisþunglyndið yfir hjá þeim sem eiga við þann vanda að stríða. Þetta er vandi sem fólk ætti ekki að vanmeta. Þegar að er gáð kemur reyndar á óvart að erfðafræðilega eru Íslendingar býsna vel í stakk búnir til að takast á við þennan vanda, þá í samanburði við aðrar þjóðir. Vísir ræddi sálfræðinginn Önnu Kristínu Cartesegna um skammdegisþunglyndi, en hún, ásamt Valgerði Margréti Magnúsdóttur hjúkrunarfræðingi gengst fyrir námskeiði um þennan svarta hund sem svo margir eiga við að etja.Íslendingar hafa aðlagast myrkrinu Reyndar er það svo að skammdegisþunglyndi er í öllum samanburði tiltölulega sjaldgæft á Íslandi, í öllum samanburði, segir Anna Kristín. „Algengi þess um 3,5%. Þunglyndi sem er óháð árstíðum er hins vegar mun algengara, búast má við því að um 15-25 prósent fólks finni fyrir því einhvern tíman á ævinni.“ Anna Kristín segir að rökrétt ályktun að draga væri sú að telja skammdegisþunglyndi algengara hér á landi en sunnar á hnettinum vegna skorts á dagsbirtu yfir vetrarmánuðina. „Hins vegar benda rannsóknir til þess að skammdegisþunglyndi sé um helmingi sjaldgæfara hér á landi en til dæmis á austurströnd Bandaríkjanna sem liggur sunnar en Ísland. Frekari rannsóknir virðast styðja hugmyndir um að Íslendingar hafi náð að aðlagast myrkrinu og búi erfðafræðilega yfir betra þoli gagnvart því en aðrar þjóðir.“Þunglyndi einn erfiðasti og dýrasti vandi sem við er að etja Þannig er ekki hægt að segja, í ljósi þeirra rannsókna sem Anna vísar til, að þessi vandi sé stórkostlega vanmetinn á Íslandi. Og það sem meira er: „Rannsóknir benda til þess að við séum sterkari en aðrar þjóðir á svipuðum breiddargráðum. Hins vegar greinir Alþjóðaheilbrigðismálastofnun frá því að þunglyndi almennt sé og verði eitt þyngsta og dýrasta vandamálið á heimsvísu. Í því samhengi er þunglyndi allavega ekki ofmetinn vandi og mikilvægt er að fyrirbyggja að það geri vart við sig yfir höfuð. Hjá þeim sem þekkja þunglyndi er mikilvægt að koma í veg fyrir bakslög.“Valgerður Margrét og Anna Kristín vilja brjóta upp vítahring þunglyndis með aðferðum hugrænnar atferlismeðferðar.visir/gvaEn, er einhver munur á skammdegisþunglyndi og öðru þunglyndi? „Skammdegisþunglyndi getur verið mjög svipað almennu þunglyndi. Munurinn er að það er árstíðabundið og virðist frekar stjórnast af dagsbirtu. Það byrjar og endar á svipuðum tíma árlega; hefst yfirleitt á haust/vetrarmánuðum og hverfur á vormánuðum. Annað þunglyndi getur gert vart við sig á hvaða tíma sem er og er þá frekar tengt aðstæðum í lífi einstaklingsins eins og álagi, sjúkdómum og áföllum.“Einkennin Einkennin þau þegar skammdegisþunglyndið lætur á sér kræla, sem mjög mikilvægt er að fólk sé vakandi fyrir, eru eftirfarandi: - depurð og/eða áhugaleysi - vanvirkni - pirringur - orkuleysi - matarlyst og svefnþörf geta aukistHreyfing virkar sem bestu lyfEr eitthvað sem fólk á einkum að varast? „Það skiptir máli að þekkja sig vel og vera vakandi fyrir óhjálplegri hegðun sem einkennir þunglyndi, eins og að loka sig af, tapa rútínu og reglu í mataræði og svefni.“ Mjög mikilvægt er að fólk bregðist við ef það telur sig kannast við þessi einkenni. „Vanvirkni er stór viðhaldandi þáttur í þunglyndi svo dagleg hreyfing getur brotið upp vítahringinn hjá mörgum. Kröftug hreyfing virðist virka jafn vel og þunglyndislyf og er laus við aukaverkanir,“ segir Anna Kristín. Hún segir jafnframt að gott geti verið fyrir þá sem þjást af skammdegisþunglyndi að nota dagsbirtulampa daglega.Að brjóta upp vítahringinn „Ef fólk veit hvað það þarf að gera til að láta sér líða betur en fær sig ekki til þess getur verið gott að leita faglegrar aðstoðar. Rannsóknir benda til þess að hugræn atferlismeðferð virki vel sem fyrsta úrræði við þunglyndi. Í alvarlegum tilvikum getur þurft lyfjameðferð ásamt sálfræðimeðferð.“ Eins og áður sagði ætla þær Anna Kristín og Valgerður Margrét að gangast fyrir námskeiði fyrir þá sem telja sig eiga við þennan vanda að etja. „Við erum að fara af stað með námskeið þar sem megináhersla verður lögð á leiðir til að brjóta upp vítahring þunglyndis með aðferðum hugrænnar atferlismeðferðar. Við mælum með námskeiðinu fyrir alla sem þekkja þunglyndi og langar til að læra að nota hugræna atferlismeðferð til að komast út úr því og vilja koma í veg fyrir bakslag.“ Mest lesið Fylgi Höllu hrundi eftir kappræðurnar á RÚV Innlent Eldvörp líkleg næst Innlent Meintur fjárdráttur mikið áfall fyrir starfsfólk skólans Innlent Börnum safnað saman og þau skotin Erlent Ellefu slasaðir eftir að flugtak Boeing 737 mistókst Erlent Facebook bannar Ástþóri að auglýsa Innlent María Sigrún birtir tölvupósta Dags Innlent Sýknaður af nauðgun en enginn vafi að konan telji á sér brotið Innlent Fylgjast grannt með gangi mála Innlent Skotið á íbúa Rafah og heilbrigðiskerfi Gasa hrunið Erlent Fleiri fréttir Dýrin séu dauð, veik, horuð og í miklum vanhöldum Ríkisstjórn þurfi að gera meira í þágu vopnahlés Dauð lömb á túni, árás á Rafah og Eurovision Maður sem áreitir börn í Hafnarfirði til rannsóknar Sýknaður af nauðgun en enginn vafi að konan telji á sér brotið Fylgi Höllu hrundi eftir kappræðurnar á RÚV Sinubruni við Hellisskóg á Selfossi 150 þolendum sinnt vegna ofbeldis í nánu sambandi Meintur fjárdráttur mikið áfall fyrir starfsfólk skólans Stóra Svört bar fimm svörtum lömbum Eldgosinu lokið, meintur fjárdráttur og manndrápsrannsókn Eldvörp líkleg næst Rannsókn vegna meints manndráps í Kiðjabergi miðar vel Samanburður við lóðamál olíufélaganna eins „fjarri sannleikanum og hægt er“ Guðríður Hrund skipuð skólameistari MK Eldgosinu lokið eftir 54 daga Leggja aftur fram tillögu um að selja húsnæði MÍR Facebook bannar Ástþóri að auglýsa Býður þjóðarhöll Færeyja undir landsleiki Íslands Reykjavík lækkar gjaldskrár vegna þjónustu við barnafjölskyldur Fylgjast grannt með gangi mála Margt bendi til þess að gosinu sé lokið María Sigrún birtir tölvupósta Dags „Á endanum snýst þetta allt um peninga“ Sækja veikan sjómann Eldur í iðnaðarhúsnæði á Höfða Efstar með ómarktækan mun á milli sín Fjögurra bíla árekstur efst í Ártúnsbrekku Björn Leví segir Harald hafa fundið skálkaskjól í orðum Bjarna Flæði innan við einn rúmmetri á sekúndu Sjá meira
Nú þegar daginn styttir hvolfist skammdegisþunglyndið yfir hjá þeim sem eiga við þann vanda að stríða. Þetta er vandi sem fólk ætti ekki að vanmeta. Þegar að er gáð kemur reyndar á óvart að erfðafræðilega eru Íslendingar býsna vel í stakk búnir til að takast á við þennan vanda, þá í samanburði við aðrar þjóðir. Vísir ræddi sálfræðinginn Önnu Kristínu Cartesegna um skammdegisþunglyndi, en hún, ásamt Valgerði Margréti Magnúsdóttur hjúkrunarfræðingi gengst fyrir námskeiði um þennan svarta hund sem svo margir eiga við að etja.Íslendingar hafa aðlagast myrkrinu Reyndar er það svo að skammdegisþunglyndi er í öllum samanburði tiltölulega sjaldgæft á Íslandi, í öllum samanburði, segir Anna Kristín. „Algengi þess um 3,5%. Þunglyndi sem er óháð árstíðum er hins vegar mun algengara, búast má við því að um 15-25 prósent fólks finni fyrir því einhvern tíman á ævinni.“ Anna Kristín segir að rökrétt ályktun að draga væri sú að telja skammdegisþunglyndi algengara hér á landi en sunnar á hnettinum vegna skorts á dagsbirtu yfir vetrarmánuðina. „Hins vegar benda rannsóknir til þess að skammdegisþunglyndi sé um helmingi sjaldgæfara hér á landi en til dæmis á austurströnd Bandaríkjanna sem liggur sunnar en Ísland. Frekari rannsóknir virðast styðja hugmyndir um að Íslendingar hafi náð að aðlagast myrkrinu og búi erfðafræðilega yfir betra þoli gagnvart því en aðrar þjóðir.“Þunglyndi einn erfiðasti og dýrasti vandi sem við er að etja Þannig er ekki hægt að segja, í ljósi þeirra rannsókna sem Anna vísar til, að þessi vandi sé stórkostlega vanmetinn á Íslandi. Og það sem meira er: „Rannsóknir benda til þess að við séum sterkari en aðrar þjóðir á svipuðum breiddargráðum. Hins vegar greinir Alþjóðaheilbrigðismálastofnun frá því að þunglyndi almennt sé og verði eitt þyngsta og dýrasta vandamálið á heimsvísu. Í því samhengi er þunglyndi allavega ekki ofmetinn vandi og mikilvægt er að fyrirbyggja að það geri vart við sig yfir höfuð. Hjá þeim sem þekkja þunglyndi er mikilvægt að koma í veg fyrir bakslög.“Valgerður Margrét og Anna Kristín vilja brjóta upp vítahring þunglyndis með aðferðum hugrænnar atferlismeðferðar.visir/gvaEn, er einhver munur á skammdegisþunglyndi og öðru þunglyndi? „Skammdegisþunglyndi getur verið mjög svipað almennu þunglyndi. Munurinn er að það er árstíðabundið og virðist frekar stjórnast af dagsbirtu. Það byrjar og endar á svipuðum tíma árlega; hefst yfirleitt á haust/vetrarmánuðum og hverfur á vormánuðum. Annað þunglyndi getur gert vart við sig á hvaða tíma sem er og er þá frekar tengt aðstæðum í lífi einstaklingsins eins og álagi, sjúkdómum og áföllum.“Einkennin Einkennin þau þegar skammdegisþunglyndið lætur á sér kræla, sem mjög mikilvægt er að fólk sé vakandi fyrir, eru eftirfarandi: - depurð og/eða áhugaleysi - vanvirkni - pirringur - orkuleysi - matarlyst og svefnþörf geta aukistHreyfing virkar sem bestu lyfEr eitthvað sem fólk á einkum að varast? „Það skiptir máli að þekkja sig vel og vera vakandi fyrir óhjálplegri hegðun sem einkennir þunglyndi, eins og að loka sig af, tapa rútínu og reglu í mataræði og svefni.“ Mjög mikilvægt er að fólk bregðist við ef það telur sig kannast við þessi einkenni. „Vanvirkni er stór viðhaldandi þáttur í þunglyndi svo dagleg hreyfing getur brotið upp vítahringinn hjá mörgum. Kröftug hreyfing virðist virka jafn vel og þunglyndislyf og er laus við aukaverkanir,“ segir Anna Kristín. Hún segir jafnframt að gott geti verið fyrir þá sem þjást af skammdegisþunglyndi að nota dagsbirtulampa daglega.Að brjóta upp vítahringinn „Ef fólk veit hvað það þarf að gera til að láta sér líða betur en fær sig ekki til þess getur verið gott að leita faglegrar aðstoðar. Rannsóknir benda til þess að hugræn atferlismeðferð virki vel sem fyrsta úrræði við þunglyndi. Í alvarlegum tilvikum getur þurft lyfjameðferð ásamt sálfræðimeðferð.“ Eins og áður sagði ætla þær Anna Kristín og Valgerður Margrét að gangast fyrir námskeiði fyrir þá sem telja sig eiga við þennan vanda að etja. „Við erum að fara af stað með námskeið þar sem megináhersla verður lögð á leiðir til að brjóta upp vítahring þunglyndis með aðferðum hugrænnar atferlismeðferðar. Við mælum með námskeiðinu fyrir alla sem þekkja þunglyndi og langar til að læra að nota hugræna atferlismeðferð til að komast út úr því og vilja koma í veg fyrir bakslag.“
Mest lesið Fylgi Höllu hrundi eftir kappræðurnar á RÚV Innlent Eldvörp líkleg næst Innlent Meintur fjárdráttur mikið áfall fyrir starfsfólk skólans Innlent Börnum safnað saman og þau skotin Erlent Ellefu slasaðir eftir að flugtak Boeing 737 mistókst Erlent Facebook bannar Ástþóri að auglýsa Innlent María Sigrún birtir tölvupósta Dags Innlent Sýknaður af nauðgun en enginn vafi að konan telji á sér brotið Innlent Fylgjast grannt með gangi mála Innlent Skotið á íbúa Rafah og heilbrigðiskerfi Gasa hrunið Erlent Fleiri fréttir Dýrin séu dauð, veik, horuð og í miklum vanhöldum Ríkisstjórn þurfi að gera meira í þágu vopnahlés Dauð lömb á túni, árás á Rafah og Eurovision Maður sem áreitir börn í Hafnarfirði til rannsóknar Sýknaður af nauðgun en enginn vafi að konan telji á sér brotið Fylgi Höllu hrundi eftir kappræðurnar á RÚV Sinubruni við Hellisskóg á Selfossi 150 þolendum sinnt vegna ofbeldis í nánu sambandi Meintur fjárdráttur mikið áfall fyrir starfsfólk skólans Stóra Svört bar fimm svörtum lömbum Eldgosinu lokið, meintur fjárdráttur og manndrápsrannsókn Eldvörp líkleg næst Rannsókn vegna meints manndráps í Kiðjabergi miðar vel Samanburður við lóðamál olíufélaganna eins „fjarri sannleikanum og hægt er“ Guðríður Hrund skipuð skólameistari MK Eldgosinu lokið eftir 54 daga Leggja aftur fram tillögu um að selja húsnæði MÍR Facebook bannar Ástþóri að auglýsa Býður þjóðarhöll Færeyja undir landsleiki Íslands Reykjavík lækkar gjaldskrár vegna þjónustu við barnafjölskyldur Fylgjast grannt með gangi mála Margt bendi til þess að gosinu sé lokið María Sigrún birtir tölvupósta Dags „Á endanum snýst þetta allt um peninga“ Sækja veikan sjómann Eldur í iðnaðarhúsnæði á Höfða Efstar með ómarktækan mun á milli sín Fjögurra bíla árekstur efst í Ártúnsbrekku Björn Leví segir Harald hafa fundið skálkaskjól í orðum Bjarna Flæði innan við einn rúmmetri á sekúndu Sjá meira