Völd – og tengsl Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar 29. nóvember 2015 09:00 Stundum er eins og fólki þyki óþægilegt að tala um vald, eins og það sé eitthvað neikvætt. Konur tala t.d. frekar um að þær sækist eftir áhrifum en völdum. Fólk tengir vald oft við formleg völd eins og stjórnvöld og lögreglu – en síður við eigin persónulegu tilveru. Vald og valdatengsl á milli einstaklinga og hópa eru lítið rædd almennt. En vald er vitaskuld lykilatriði í lífi okkar. Meðvitund um vald og valdaleysi er nauðsynlegt til að átta sig á orsökum og afleiðingum í flestu sem á daga okkar drífur og sannarlega öll samskipti okkar. Tökum dæmi, með alhæfingardassi, af tveim einstaklingum sem rugla saman reitum. Annar einstaklingurinn er líklegur til að fá félagsmótun og þjálfun í því að sýna frumkvæði, taka áhættu, vera virkur, sýna styrk og alls ekki tjá tilfinningar – því það þykir merki veiklyndis. Þessi einstaklingur hefur margar fyrirmyndir þar sem þessir eiginleikar eru dáðir og hafðir upp til vegs og virðingar og auðvelt er fyrir okkar einstakling að samsama sig við. Í menningarheimi einstaklingsins er ofbeldi normaliserað t.d. í íþróttum og klámi sem nýtur mikilla vinsælda meðal hópverja. Hópurinn er í valdastöðu og meðal aðferða sem hann notar til að viðhalda valdi sínu er að nota grín til að niðurlægja valdaminni hópa. Ef einstaklingur í þessum hópi tileinkar sér ekki þessi viðhorf og hegðun, getur hann átt á hættu að verða úthýst. Þessi hópur hefur alltaf verið með skilgreiningarvaldið og samfélagsmenningin öll litast af hagsmunum hans. Skoðum nú hinn helminginn af þessu tvíeyki okkar. Sá einstaklingur er mótaður og þess vænst af honum að leggja þunga áherslu á útlit sitt – mjög tiltekið útlit – og að eðlilegt og sjálfsagt sé að eyða ómældum tíma og fjármunum í ýmiskonar verk og viðhald á útliti, einstaklingurinn er nefnilega gjarnan skilgreindur út frá útliti sínu frekar en öðrum persónueinkennum. Hógværð, iðjusemi, umhyggja, þjónusta – og valdaleysi eru eiginleikar sem einstaklingum er uppálagt að temja sér. Fyrirmyndir hópsins eru gjarnan bjargarlausar, óvirkar og kynferðislega bjóðandi. Raunar er menningin öll lituð af kynferðislegum táknum (klámvæðingu) og miklar kröfur til þessara einstaklinga að vera kynþokkafullir – en á sama tíma er bannað að vera of virkur kynferðislega – það getur valdið útskúfun. Í sögulegu samhengi er ógjarnan talað um þennan hóp. Ef einstaklingur í þessum hópi „fer upp á dekk“ – sýnir valdatilburði - fær sá hinn sami oft glósur um að vera frekur, yfirgangssamur og stjórnsamur og uppsker jaðarsetningu. Í ljósi þess að kynbundið ofbeldi er faraldur, þá hlýtur að vera rík ástæða til þess að skoða valdatengsl framangreindra hópa, sem leiða af sér að öryggi annars er fórnað fyrir frelsi hins. Það er útilokað að skilja ástæður þess að annar hópurinn býr við mismunun og hinn forréttindi, nema að skoða ólíka félagsmótun og innrætingu í hópunum. Allir þurfa að axla ábyrgð á gjörðum sínum – en við munum ekki vinna bug á kynbundnu ofbeldi án þess að skilja orsakir þess. Forréttindablinda, ofbeldismenning og kvenfyrirlitning eru samofin í viðhorf okkar og menningu. Endurskoðun og endurskilgreining á karlmennsku og kvensku er lífsnauðsynleg - skólakerfið gegnir þar lykilhlutverki. Þessi grein er hluti af sextán daga átaki gegn kynbundnu ofbeldi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Stundum er eins og fólki þyki óþægilegt að tala um vald, eins og það sé eitthvað neikvætt. Konur tala t.d. frekar um að þær sækist eftir áhrifum en völdum. Fólk tengir vald oft við formleg völd eins og stjórnvöld og lögreglu – en síður við eigin persónulegu tilveru. Vald og valdatengsl á milli einstaklinga og hópa eru lítið rædd almennt. En vald er vitaskuld lykilatriði í lífi okkar. Meðvitund um vald og valdaleysi er nauðsynlegt til að átta sig á orsökum og afleiðingum í flestu sem á daga okkar drífur og sannarlega öll samskipti okkar. Tökum dæmi, með alhæfingardassi, af tveim einstaklingum sem rugla saman reitum. Annar einstaklingurinn er líklegur til að fá félagsmótun og þjálfun í því að sýna frumkvæði, taka áhættu, vera virkur, sýna styrk og alls ekki tjá tilfinningar – því það þykir merki veiklyndis. Þessi einstaklingur hefur margar fyrirmyndir þar sem þessir eiginleikar eru dáðir og hafðir upp til vegs og virðingar og auðvelt er fyrir okkar einstakling að samsama sig við. Í menningarheimi einstaklingsins er ofbeldi normaliserað t.d. í íþróttum og klámi sem nýtur mikilla vinsælda meðal hópverja. Hópurinn er í valdastöðu og meðal aðferða sem hann notar til að viðhalda valdi sínu er að nota grín til að niðurlægja valdaminni hópa. Ef einstaklingur í þessum hópi tileinkar sér ekki þessi viðhorf og hegðun, getur hann átt á hættu að verða úthýst. Þessi hópur hefur alltaf verið með skilgreiningarvaldið og samfélagsmenningin öll litast af hagsmunum hans. Skoðum nú hinn helminginn af þessu tvíeyki okkar. Sá einstaklingur er mótaður og þess vænst af honum að leggja þunga áherslu á útlit sitt – mjög tiltekið útlit – og að eðlilegt og sjálfsagt sé að eyða ómældum tíma og fjármunum í ýmiskonar verk og viðhald á útliti, einstaklingurinn er nefnilega gjarnan skilgreindur út frá útliti sínu frekar en öðrum persónueinkennum. Hógværð, iðjusemi, umhyggja, þjónusta – og valdaleysi eru eiginleikar sem einstaklingum er uppálagt að temja sér. Fyrirmyndir hópsins eru gjarnan bjargarlausar, óvirkar og kynferðislega bjóðandi. Raunar er menningin öll lituð af kynferðislegum táknum (klámvæðingu) og miklar kröfur til þessara einstaklinga að vera kynþokkafullir – en á sama tíma er bannað að vera of virkur kynferðislega – það getur valdið útskúfun. Í sögulegu samhengi er ógjarnan talað um þennan hóp. Ef einstaklingur í þessum hópi „fer upp á dekk“ – sýnir valdatilburði - fær sá hinn sami oft glósur um að vera frekur, yfirgangssamur og stjórnsamur og uppsker jaðarsetningu. Í ljósi þess að kynbundið ofbeldi er faraldur, þá hlýtur að vera rík ástæða til þess að skoða valdatengsl framangreindra hópa, sem leiða af sér að öryggi annars er fórnað fyrir frelsi hins. Það er útilokað að skilja ástæður þess að annar hópurinn býr við mismunun og hinn forréttindi, nema að skoða ólíka félagsmótun og innrætingu í hópunum. Allir þurfa að axla ábyrgð á gjörðum sínum – en við munum ekki vinna bug á kynbundnu ofbeldi án þess að skilja orsakir þess. Forréttindablinda, ofbeldismenning og kvenfyrirlitning eru samofin í viðhorf okkar og menningu. Endurskoðun og endurskilgreining á karlmennsku og kvensku er lífsnauðsynleg - skólakerfið gegnir þar lykilhlutverki. Þessi grein er hluti af sextán daga átaki gegn kynbundnu ofbeldi.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun